Morgunblaðið - 29.04.2000, Síða 52

52 LAUGARDAGUR 29. APRÍL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
stflnum atarna! Las hann hátt og
snjallt með styrkri röddu og blæ-
brigðaríkri og tíu fékk ég og byr
undir vængi.
Flott myndin af Steingrími frá
-líforinu sjötíuogtvö í Hafnarstræti á
hvurri hann snýr upp á yfirvara-
skeggið við gangstéttarbrún og einn
góðborgarann um leið, hreint ans-
ans ári reffilegur.
Það var hann líka haustið sjötíu-
ogátta þegar við krossuðum Aust-
urstrætið og undirritaður á afgan-
pelsi með hýjunginn öðrum megin.
Spurði Steingrímur hvurnin ég þrif-
ist í New York! Þeim sið hélt hann
næstu tíu árin á förnum vegi. Og
glaðbeittur keyrði hann suður
Brekkugötuna með mig á fund vorið
níutíuogeitt. Dugði engin einstefna
á Steingrím Sigurðsson! Hann var
alltaf jafn ánægður með það sem
maður var að dedúa þótt hann læsi
það ekki sér til heilsubrests og þeg-
ar ég sagði honum ævisöguleg tíð-
indi í strætó fyrir nokkrum misser-
um tókst hann enn á loft og fómaði
höndum: bara passa uppá að hafa
nógu helvíti mikla kontrasta í þessu!
Og hress var hann á Bláu könnunni í
fyrravetur með enn eina sýninguna
og fór um bæinn eins og byssu-
brandur með okkur Palla.
Áfram veginn Steingrímur upp
allar Sigurhæðir!
Jóhann Árelíuz.
Hjávegamótum
logarlausnarsteinn
úr landsins sál,
það biður ferða óð,
þú skópst þann stein
ímálogmyndireinn
viðmargóttsjálf
og hreina lista glóð.
Ólafur Thóroddsen.
Skynjun okkar og tjáning er jafn
njismunandi og við erum mörg.
Sköpunarverkið snertir ólíka
strengi í hjarta okkar. Ekkert okkar
er ósnortið þó tjáningin sé marg-
breytileg. Listamaðurinn finnur hjá
sér köllun til að tjá það sem fyrir
augu ber og leyfir okkur hinum að
njóta á nýjan hátt.
Listamaðurinn þarf að vera
gæddur hugrekki en um leið dýpt.
Þetta getur verið erfitt hlutskipti
enda sálarlíf listamannsins oft næm-
ara og um leið viðkvæmara en ann-
arra. Hætt er því við að ekki sé alltaf
svifið um í hæstu hæðum heldur far-
ið um dimman dal.
Steingrímur var listamaður sem
var gæddur ríkri sköpunarþrá og
mikilli atorkusemi. Persóna og lífs-
Híiaup Steingríms kom sterkt fram í
sköpun hans og ekki laust við að
hægt sé að sjá samsvörun við líf
hans í málverkunum af briminu við
Stokkseyri, það braut oft á.
List hans var ekki bundin við
striga eða orð. Hún sveif hæst í sam-
skiptum hans við samferðamenn.
Það er fátítt að hitta fyrir menn sem
búa yfir slíkri einlægni og visku sem
Steingrímur bjó yfir og í raun afar
dýrmætt.
Steingrímur var tíður gestur á
heimili foreldra minna og það var
mér ætíð tilhlökkunnarefni þegar
von var á væringjanum. Mannlýs-
ingar hans og frásagnir voru stór-
brotnar enda frá mörgu að segja.
>4Steingrímur gaf sér líka tíma til að
hlusta enda einkenndi auðmýkt og
viska persónu hans. Honum var gef-
inn sá eiginleiki að reyna að læra af
lífinu.
Ósjaldan undraðist ég þrek
Steingríms og hefðu margir verið
búnir að leggja árar í bát á lífsleið
hans. Hefði hann verið spurður
hvert veganestið væri hefði hann
verið fljótur til svars: „Viska sem er
visku þessa heims æðri, trúin. Það
var þinn lausnarsteinn."
Síðasta heimsókn þín var fyrir
hálfum mánuði og þá fór ekki milli
ftála að þú varst orðinn vegmóður
en þó glaður og ákveðinn í að halda
áfram lífsstarfinu. Þú hvarfst
skjótt úr þessum heimi enda löng-
um stórstígur. Ég er þakklátur
Guði fyrir að hafa fengið að kynn-
ast þér og bið almáttugan Guð að
gefa þér frið.
:j Vigfús B. Albertsson.
Hinn 22. apríl var ég á leið austur
til Stokkseyrar að leiði foreldra
minna í sól og blíðu þegar Suðurland
skartar sínu fegursta og fjöllin eru
eins og stórt listaverk. Sjórinn slétt-
ur, Ölfusá liðast niður í hafið, far-
fuglarnir að koma úr löngum ferð-
um, farnir að syngja sín fegurstu
lög.
Allt í einu rofnar kyrrðin og það
kemur tilkynning í útvarpinu; að
sjálfur meistarinn, Steingrímur St.
Th. Sigurðsson hafi orðið bráð-
kvaddur í gær, föstudaginn langa.
18. mars sl. var ég á þessari sömu
leið með Steingrími og börnum mín-
um vegna jarðarfarar móður minn-
ar. Hann sýndi henni og okkur þá
miklu virðingu að vera þar viðstadd-
ur og skrifa minningargrein um
hana af sinni alkunnu snilld og ein-
lægni.
Það lýsir honum best hvað traust-
ur vinur hann var. Um kvöldið fór
hann með mér og börnunum heim til
mín til að styrkja okkur sem góður
faðir væri.
Steingrímur hafði stórt skap, var
sterktrúaður og bænheitur þegar
við fórum saman í Karmelklaustrið í
Hafnarfirði. Voru það ánægjulegar
stundir sem styrktu okkar vináttu-
bönd dýpra heldur en nokkur mann-
legur máttur skilur.
Það var ánægjulegt þegar meista-
rinn hringdi, eða þegar ég fékk
kveðju frá honum var alltaf við-
kvæðið: hann vinur þinn bað að
heilsa þér eða er með sýningu. Það
fór ekki á milli mála hver maðurinn
var. Ég átti ekki traustari eða betri
vin en Steingrím. Hann var umtals-
frómur og vinur vina sinna, var með
afbrigðum glöggur á fólk, gat rakið
ættir þess og hvaða mann það hafði
að geyma.
Síðast þegar ég hitti meistarann
var ég að koma úr vinnu. Var kallað í
mig: „Fóstri, ég keyri þig heim“.
Þegar þangað var komið dró hann
upp blað og penna og byrjaði að
teikna mig. Að stundu liðinni stóð
hann upp og gekk um alla íbúð mína
og sagði: „Það er góður andi hér.
Hún móðir þín er hjá þér eins og
hún móðir mín er hjá mér.“ Að því
búnu gekk hann til mín, tók utan um
mig og kvaddi mig eins og ég væri
sonur hans.
Um kvöldið sá ég að hann hafði
gleymt gleraugunum sínum. Ég
hafði samband við hann aftur um
kvöldið og bað hann mig þá um að
geyma gleraugun. Að tveim dögum
liðnum hringdi Steingrimur, kvaðst
vera að fara langt í burtu. En gler-
augun? spurði ég. Ég sendi þér bréf,
þegar ég er komin þangað sem ég
mun búa, þá gef ég þér heimilisfang-
ið mitt. Þá sendir þú mér gleraugun
og við skrifumst á.
Ég bíð eftir bréfinu.
Lát mig starfa, lát mig vaka,
lifameðandagurer.
Létt sem fuglinn lát mig kvaka,
lofsöng, Drottinn, flytja þér,
meðan æfin endist mér.
Lát mig iðja, lát mig biðja,
lífsins faðir, Drottinn hár.
Lát mig þreytta, þjáða styðja,
þerratároggræðasár,
gleðja og fóma öll mín ár.
(Oterdahl - Margr. Jónsd.)
Votta bömum og öllum ættingjum
dýpstu samúð.
Guð blessi minningar um hann.
Gunnar Valur.
Steingrímur St. Sigurðsson er lát-
inn.
Steingrímur þekkti föður minn
heitinn; Baldur Líndai, efnaverk-
fræðing; og hafði faðir minn farið á
myndlistarsýningar hjá honum; (og
voru þeir reyndar báðir að mínu viti
álíka listfengir frístundamálarar).
Voru þeir báðir stúdentar frá
M.A.
Ég kynntist Steingrími á síðustu
árum; sem hluta af menningarlega
setuliðinu á Kaffi París við Austur-
stræti, og á kaffisetrinu Fantasíu
við Laugaveginn. Hann fylgdist síð-
an með blaðaskrifum mínum upp frá
því; með áhuga. Einnig tók hann
skáldaviðtal við mig fyrir Morgun-
blaðið; í fyrra.
Við Steingrímur urðum samferða
á stúdentahátíð í Menntaskólanum á
Akureyri síðastliðið sumar. Og nú í
vetur var af honum að frétta að hann
hefði ráðist til tilsagnar í myndlist
við Grunnskóla Patreksfjarðar. (En
eins og sjá má í Kennaratalinu hafði
hann komið víða við á ferli sínum; en
jafnan stutt í einu).
Rakst ég nú á hann síðla vetrar; í
heimsókn sinni suður frá kennsl-
unni; á Kaffi Rót á Rauðarárstíg;
ásamt Haraldi Jóhannssyni, hag-
fræðingi og rithöfundi. Rifjuðu þeir
þá upp skóladaga sína í London á
Englandi, á sjötta áratugnum:
Höfðu þeir þar nokkrum sinnum
séð til ferða sjálfs stórskáldsins T. S.
Eliot. Þótti þeim þá ekki ólíklegt að
hann væri þar að fara að sinna með-
hjálparastarfi því sem hann hafði þá
tekið að sér, í einni kirkjunni þar.
Þykir mér því við hæfi að ljúka þess-
ari minningargrein með því að grípa
niður í þýðingu mína á leikriti Eliot
er nefnist „Morð í dómkirkjunni“.
Fjallar það um Tómas Becket, erki-
biskup í Kantaraborg á Englandi á
12. öld. Það er freistari einn sem
hefur orðið:
Yðar tign mun ekki fyrirlíta
gamlan vin sem er nú fallinn í ónáð.
Góði gamli Tumi, káti Tumi, Becket af
London,
yðar herlegheit mun ekki gleyma
kvöldinu forðum við ána
þegar kóngurinn og þú og ég
vorum allir vinir saman?
Vináttuböndin okkar ættu að standast
tímans tönn.
Þú meinar þó ekki, herra, að
nú þegar þú ert aftur að komast
í náðina hjá konunginum,
aðvið látumheitaað
sumarið sé liðið
ellegar að góðu kynnin endist ei?
Flautuleikur í haganum úti
víóluleikur í salnum inni
hlátur og eplablóm fljótandi á vatninu,
söngur er rökkva tekur,
hvísl í herbergjum inni,
eldar er éta í sig vetrartíðina,
svelgjandi upp myrkrið,
með fyndni, víni og visdómi!
Nú þegar kóngurinn og þú
eruðorðnirviniráný
mega lærðir menn og leikir
taka aftur fyrri gleði sína,
ogkátínaoggáski
þurfa ekki lengur að læðupokast um.
Tryggvi V. Líndal.
Hann hét fullu nafni Steingrímur
Stefán Thomas Sigurðsson, en hann
gaf sér yfirleitt ekki tíma til að
skrifa það allt, og skammstafaði
millinöfnin. Þess vegna álitu margir
að hann héti Steingrímur Sankti
Thomas. Þekktust er þó undirskrift-
in hans, stgr. Það var í hans anda að
skammstafa, því honum lá yfirleitt
mikið á og tíminn of dýrmætur til að
eyða honum í smáatriðin.
Steingrímur gaf sér þó oft tíma til
að koma í heimsókn til okkar. I
hvert sinn bað hann okkur um að
bregða Hot Lips Page á fóninn og
þótt ekki hafi verið úr miklu að velja
með þeim ágæta manni dugði það
honum vel. Dálæti Steingríms á Hot
Lips var mikið, en þeir höfðu kynnst
á Jazzhátíð í París árið 1949. Eyddu
þeir félagar viku saman í borginni
og fóru mikinn. Þegar Steingrímur
var blaðamaður á Vísi tók hann við-
tal við Louis sjálfan Armstrong og
til heiðurs Louis voru spiluð nokkur
lög með honum. Þá var komið að því
að spjalla um börnin okkar. Stein-
grímur átti þrjú böm, sem hann var
afar stoltur af. Svo var hann rokinn
af stað, á hvítum platform-skóm og
með baskahúfu og næst fréttum við
af honum úti á landi.
Steingrímur ferðaðist mikið um
ísland og eignaðist marga vini, sem
hann heimsótti reglulega. Einkum
þótti honum gott að koma til Vest-
fjarða og líklega hafa fáir heimsótt
þann landshluta oftar en hann, nema
ef til vill þeir, sem atvinnu hafa af
því að fara þangað. Það var líka
margt líkt með Steingrími sjálfum
og vestfirsku veðurfari, himnesk
blíða og heljargaddur og allt þar á
milli.
Steingrímur var vel gefinn maður
og honum var margt til lista lagt.
Hugurinn var frjór en sjálfsögun
skorti. Hann þótti frábær kennari.
Hann var blaðamaður á Vísi. Hann
gaf út blaðið Líf og List, sem líklega
er hátindur á sköpunarferli hans.
Hann skrifaði bækur og málaði mál-
verk. Enginn Islendingur hefur
haldið fleiri málverkasýningar en
hann. Hann var kappsamur maður,
en forsjáin fylgdi ekki alltaf með.
Hann var maður hinna óvæntu upp-
ákoma, hann framkvæmdi hugdett-
ur sínar án þess að hika og gekk þá
oft mikið á. Já, Steingrímur fór sínu
fram og var yfirleitt sáttur við guð
og menn. Það sem hann var helst
ósáttur við voru tillærðir spekingar
og hrokafullar og snobbættaðar
manneskjur.
Kær vinur og frændi er fallinn
frá. Andlát hans var óvænt, en þann-
ig var hans stfll. Börnum Stein-
gríms, sem reyndust honum ein-
staklega vel, og fjölskyldum þeirra
sendum við innilegar samúðarkveðj-
ur.
Sigurður Örlygsson, Ingveldur
Róbertsdóttir og börn.
Steingrími Sigurðssyni tókst það
sem fáum hlotnast, að verða þjóð-
sagnapersóna í lifanda lífi. Það var
stíll yfir honum og allt sem hann
gerði, sagði og skrifaði vakti eftir-
tekt. Því lá það í hlutarins eðli að
hann lokaði lífsbók sinni á föstudag-
inn langa rammkaþólskur maður-
inn. Og hann valdi stað og stund,
sofnaði svefninum langa hjá mál-
verkunum sínum og vinunum fyrir
vestan sem hann mat mjög mikils.
Sá sem skrifar þessar línur átti
því láni að fagna að vera vinur
Steingríms frá barnæsku. Við sett-
umst í 1. bekk Menntaskólans á Ak-
ureyri haustið 1937 innan við ferm-
ingu í stuttbuxum hversdags og
matrósafötum til spari, smávaxnir
báðir, Steingrímur árinu yngri.
Hann óx mér fljótt yfir höfuð og
þegar við urðum stúdentar frá MA
1943 var Steingrímur orðinn fjall-
myndarlegur að eftir var tekið og þá
þegar kvennagull. Steini meistari
var hann kallaður í skóla. Faðir
hans, Sigurður skólameistari, var
bæði afburða kennari og strangur
uppalandi og ætlaðist til mikils af
yngsta syninum enda var Steing-
rímur fluggáfaður og mikill náms-
maður. Halldóra móðir hans, þessi
glæsilega kona og mikla húsmóðir,
lét okkur vini hans njóta vináttunn-
ar við yngsta soninn. Steingrímur
unni móður sinni mjög og lýsir því
fagurlega í ævisögu sinni.
Það er ekki meiningin að rekja
æviferil Steingríms enda yrði það
mér ofviða og í staðinn ráðlegg ég
mönnum að lesa lífsbókina hans
„Lausnarsteinn“. Það er skemmti-
leg lesning. Steingrímur var mjög
skemmtilegur maður, veisluglaður
og gekk aldrei hægt um gleðinnar
dyr, ræðumaður góður, annálaður
kennari, þrautreyndur blaðamaður
og rithöfundur, sískrifandi og vand-
aði mjög málfar og stfl. Ekki má
gleyma „Líf og list“ sem var tíma-
mótarit. Áhugasvið hans var breitt
þótt myndlistin ætti hug hans allan
og dugnaðurinn var slíkur að hann
hélt yfir 100 málverkasýningar.
Hver einasta sýning var skemmtun
út af fyrir sig, slíkur var ákafinn og
áhugi listamannsins og orðgnóttin
enda seldi hann vel. Nú er Stein-
grímur allur, vinir hans sakna þess
að hann kemur ekki lengur askvað-
andi og kyssir alla fjölskylduna, seg-
ir okkur frá síðustu sigrum sínum og
ævintýrum, hlær svo undir tekur og
allir smitast af glaðværðinni, húsið
lifnar við. Hann er gjarnan í litklæð-
um eða þá bara í skæruliðabúningi
og veifar göngustaf eins og faðir
hans forðum daga. Lífsgleðin geisl-
ar af honum og í farteskinu eru svo
málaragræjumar sem hann stillir
upp við öll möguleg og ómöguleg
tækifæri og er enga stund að smella
einu portretti á blað. Hann er vinur
vina sinna, trölltryggur og rýkur í
símann og hringir í þá alla. Við há-
tíðleg tækifæri kemur hann færandi
hendi og myndir hans þekja alla
veggi heima hjá okkur, sumar hreint
augnayndi, slík var litagleðin,
blómamyndirnar þykir mér vænst
um. Sjötugur dúkkar hann allt í einu
upp hjá okkur úti á Spáni, auðvitað í
litklæðum með rauðan barðastóran
hatt. Við ökum suður Gullströndina
og í litlu fiskiþorpi finnur hann strax
búð sem selur liti og hvað hann snýr
litla kaupmanninum í kringum sig.
Allsstaðar er hann númer eitt. Kon-
ur snúa sér við á götu. Kvenhyllin er
söm við sig. Steingrímur komst
samt ekki hjá því að verða fyrir
ýmsu mótlæti í lífinu, sumt tókst
honum að yfirvinna með einstökum
viljastyrk, hætti að reykja og
drekka tímum saman og vann ötul-
lega að því að styrkja aðra í bind-
indi. En mótlætið setti á hann mark
og nú er hann horfinn. Allt er aftur
grátt og litlaust. Vinirnir syrgja og
sakna. Við Lovísa mín og börnin
okkar öll og barnabörnin sem muna
hann senda börnunum hans, Stein-
grími, Jóni og Halldóru, sem hann
unni svo mjög, innilegustu samúðar-
kveðjur, svo og systkinum hans og
fjölskyldum þeirra.
Jón Þorsteinsson.
Páskadagana barst sú fregn að
listamaðurinn væri látinn, hefði
sofnað útaf á sýningu verka sinna og
varð þar að ósk sinni að falla á víg-
velli listagyðjunnar.
Litir og léreft storkuðu honum
alla tíð. Hamhleypan minnti á ljón
og tígur sem býr sig til stökks á
óvara bráð. Þá var inntak myndanna
einsog skuggi í útjaðri vitundarinn-
ar unz litur hneig að lit rétt einsog
hljómur að hljómi. Enn annað sinn
var tilefnið sjálft eða sýningarstað-
urinn innspýting í myndverkin.
Djassmenn voru honum Ijúfir og
létu sig ekki um muna að mæta með
hljóðfæri sín og stefja amríska
djassópusa ef um var beðið. Mér er
sérlega minnisstæð sýning í Nönnu-
koti fyrir fáeinum árum þegar
Steingrímur ákvað að sýna í litlu en
afar hlýlegu Café í Hafnarfirði;
veggirnir myndum þaktir, og ófáum
stillt upp úti við. Chicago-djassinn
flæddi hitaþrunginn á köldum vor-
degi. Þar voru mættir verðugir amb-
assadorar sveiflunnar; Guðmundur
„papa jazz“ Steingrímsson með
trommurnar, meistari Carl Möller
við hljómborð og bassann knúði
Gunnar Pálsson. Listamaðurinn
sjálfur stóð galvaskur í hlaðvarp-
anum við trönur sínar og málaði
hitaþrungna mynd af tríóinu með
blandaðri tækni, tveir penslar og
krít í hvorri hendi; spjallað og
spaugað. Steingrímur gaf Guðmundi
síðar myndina. Þessi óvenjulega
uppákoma vakti mönnum von um sól
og sumar, enda fjölmennt. Þar kom
að ekki hafðist undan að baka
pönnukökurnar nema því aðeins að
hætta að rukka fyrir beinann, enda
sagði Steingrímur að vertinn væri
aristókrat og þeir rukka ekki.
Hann var leiftrandi penni og stfl-
bragðið þungt og hvasst einsog
feigðarbára þegar honum mislíkaði.
Mannúð og mildi voru sterkir stofn-
ar í lunderni hans, en Steingrímur
var baráttumaður og hjó þungt og
mikinn þegar honum þótti. Komm-
únisminn var eitur og kapítalisminn
ormagryfja. Þó var hann maður lítil-
magna og einkaframtaks. Frjálst
framtak var honum að skapi. Þó
ekki frelsi sem helsi heldur frelsi
hins upplýsta, sem velur og hafnar
af hóflegri skynsemi.
Listagyðjunni þjónaði hann af
auðmýkt og virðingu. Afrakstur
þeirrar sambúðar var ekki mældur í
peningum heldur miklu fremur
litþrungnum stundum leitandi huga,
sem skynjaði sólir og seiðandi töfra í
andrá sköpunarinnar.
I samræðum mínum við Stein-
grím dáðist ég jafnan að ættvísi
hans og frásagnarlist. Þar réð mála-
rinn ríkjum er hann dró upp leiftur-
myndir af látnum og lifendum,
djúpri, sterkri bassarödd, kryddað-
ar mergjuðum frásögnum úr
straumi samtíðar; kerskni, átök,
göfuglyndi, svíðingsháttur, hrein-
lyndi, flærð, hrekkvísi, fórnfýsi og
húmor. Að lokinni frásögn glotti
hann sínu tvíræða glotti, strauk úlf-
grátt skeggið og augun skutu
gneistum. Síðasta bók hans, ævisag-
an Lausnarsteinn, geymir aðeins
brot af þessum sagnasjóði.
Aldrei verður sagt að Steingrímur
væri lítilla sanda og sæva. Lundin
var stór og stoltið sem hið foldgnáa
fjall eða nær lagi hið hrjóstruga
bjarg sem gnæfir mót brimum og
báru samtíðar; þó ekki kalt og
hneppt í þagnarfjötur heldur barst