Morgunblaðið - 29.04.2000, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 29. APRÍL 2000 53
3-

!'
úr berginu ómstríður hljómur hlust-
endum. Sjáendum, rétt í meðallagi
skyggnum, gaf að líta seiðandi
bjarmablik sem stafaði frá þessum
fjölskrúðuga lífskúnstner.
Því á ég enga mynda Steingríms
og harma það. Aftur á móti finnst
mér stundum áhrifamesta myndin
sú er eftir situr í huga mér af lista-
manninum sjálfum. Þar hnigu sam-
an í kynngimögnuðu litaspili ólíkir
eðlisþættir sem með meitlan og mót-
un voru sveigðir til hlýðni að skapa
hrifnæman berserk, hrjúfan lista-
mann, heimsborgara og íslenzkan
alþýðumann, sem var á heimavelli í
stórborg og sveit; heimsvís og
heimafróður.
„Reykjavík er afspyrnuieiðinleg.
Snobbið og smáborgarahátturinn
eru yfirþyrmandi. En ég hef þörf
fyrir þennan hreinsunareld. Sá sem
þekkir ekki Helvíti kann ekki að
meta Himnaríki," sagði hann einu
sinni.
Sveitirnar og landsbyggðin áttu
hug hans allan, ekki hvað minnst hin
síðari árin. Þar hélt hann ótaldar
sýningar og varð tíðrætt um þær
heiðurskonur og góðu drengi sem
útveguðu sýningarpláss og studdu
hann og styrktu.
Óhætt er að fullyrða að íslenskt
mannlíf missir lit og hljóm við fráfall
Steingríms. Hann var litskrúðugur
karakter, fjölmenntaður og fulltrúi
hins lífþrungna listamanns og bó-
hems. Með því er ekki sagt að líf
hans væri dans á rósum. Örlagadís-
irnar ófu honum vef sorga og sigra,
mótlætis og meðbyrs engu síður en
öðrum. En andstreymið var ögrun
og Steingrímur klauf ölduna óragur,
þrunginn lífsvilja og sköpunarþrá.
Irski rithöfundurinn Oscar Wilde
sagði einu sinni: „Þeir sem guðirnir
elska yngjast.“ Steingrímur storm-
aði um á sviði lífsleikhússins, keikur
og kröftugur allt til hinstu stundar.
Samúðarkveðjur fjölskyldu og að-
standendum. Heill og eilífðarfriður
gengnum góðvini.
Haraldur G. Blöndal,
María Aldís Kristinsdóttir og
Ingunn Margrét Blöndal
Þegar ég lít til baka og horfi yfir
bernskuna sé ég alltaf betur og bet-
ur hve sérstakt það hefur verið að
alast upp á Þingvöllum. Vissulega á
umhverfið allt sinn þátt í því, leik-
svæði manns var eitt mesta náttúru-
fyrirbæri íslands. En það var ekki
síður fólkið allt sem átti leið um
hlaðið heima. Maður fór gjarnan í
sitt finasta púss og hitti kónga og
forseta, geimfara og rithöfunda. Eg
minnist margra mikilmennanna frá
Þingvöllum en e.t.v. er Steingrímur
sá allra eftirminnilegasti.
Ég tel að upphaf vináttu Stein-
gríms og foreldra minna hafi mátt
rekja til ferða hans um Þingvöll er
hann bjó'á Laugarvatni og starfaði
sem blaðamaður. Kappinn Stein-
grímur fór nefnilega gjarnan
Lyngdalsheiðina til Reykjavíkur og
telja má nokkuð víst að ekki hafi
margir Laugvetningar notað þann
veg til ferðalaga að gamni sínu. Og
gera varla enn.
Ég man eftir þessum manni sem
hló svo hátt og var í klossum sem lét
svo hátt í að við lá að bergmálaði í
gjánni.
Hann Steingrímur gerði flest
hratt, hann talaði hratt, hann ók
hratt og pensillinn hans gekk oft á
tíðum svo ótt að sletturnar gengu í
allar áttir.
Ég man líka eftir krökkunum
hans: Steingrími sem var svo líkur
pabba sínum fannst mér, stór og
myndarlegur, Jóni Jóni sem hét
þessu makalausa nafni og ekki síður
sætur og Halldóru sem mér fannst
svo falleg að ég varð stundum hálf
feimin. Steingrímur og krakkarnir
dvöldu oft á Þingvöllum og oft var
handagangur í öskjunni. Ekki má
heldur gleyma Margréti, einni af
Vestfirðingunum í lífi hans.
Síðar kom Steingrímur oftast
einn með ókjörin öll af dóti, pokum
og pinklum fullum af heilsumeðulum
og hann linnti ekki látunum fyrr en
hann var búinn að kenna pabba að
borða hvítlauk við öllum mögulegum
og ómögulegum kvillum. Nálægum
til mismikillar ánægju.
Ég man líka þegar Steingrímur
og pabbi fóru til Reykjavíkur og
fengu þá afbragðs hugmynd að
kaupa föt á pabba í leiðinni. Hann
gleymist seint þeim er sáu, útgang-
urinn á þjóðgarðsverðinum og
prestinum Éiríki þar sem hann stóð
á eldhúsgólfinu á Þingvöllum í skær-
bleikri skyrtu með bindi og klút í
vasa sem helst minntu á persneskt
teppi í rauðum og fjólubláum tónum.
Steingrímur hafði greinilega haft
nokkur áhrif í fatavalinu. Bindið og
klúturinn fóru í geymslu en skyrtan
var stundum notuð. Bindið notaði jú
undirrituð eitt sinn er hún lék hippa
í barnaskóla.
Það að kynnast fólki sem ekki fet-
ar hinn hefðbundna veg meðalmenn-
skunnar er gjöf sem gæðir líf manns
fjölbreytileika og eykur manni
visku. Steingrímur var maður sem
gustaði af og vakti athygli. Stundum
varð unglingurinn ég nokkuð þreytt
á hávaðanum og írafárinu sem var í
kringum hann og ógjaman settist ég
t.d. upp í bíl hjá honum, þó ég viti
ekki almennilega hvers vegna.
Kannski blunduðu í undirmeðvit-
undinni sögurnar sem bárust í Þing-
vallabæinn er Steingrímur skældist
yfir Lyngdalsheiðina hér áður fyrr á
bílum sem áttu oft á tíðum ekkert
skylt við þann flokk ökutækja nema
að vera á fjórum dekkjum (og stund-
um átti meira að segja eitt til að
brotna undan.)
Þó svo akstur og bflaumsjón hafi
ekki verið sterka hliðin hans var eitt
sem Steingrímur mátti eiga sem mig
langar til að þakka hér og það var
ræktarsemi hans við foreldra mína á
meðan þau lifðu. Steingrímur kom
alltaf nokkrum sinnum á ári og
heimsóknum hans til mömmu fækk-
aði ekki þó pabbi væri genginn.
Það lét oft hátt í er þau ræddu
málin og stundum þykknaði í
mömmu og pabba þegar þeim þótti
Steingrímur fara um of en alltaf
voru samskipti þeirra í góðu og
áreiðanlega öllum til ánægju.
Mamma reyndist mun hugaðri en
ég því eitt sinn er Steingrímur bauð
henni í ökuferð með sér og vinkonu
sinni vestur á Snæfellsnes, þáði hún
það með þökkum.
Steingrímur var hrifinn af Vest-
firðingum og skapferli þeirra og
honum þótti mamma bera þeim
ágætt vitni og þó mamma teldi það
ekki eftir sér að rekast svolítið í hon-
um með eitt og annað skyggði það
aldrei á sambandið.
Mér finnst einhvern veginn við
hæfi að Steingrímur hafi látist á
Vestfjörðum, þeir og hann eru sam-
ofnir í mínum huga. Far vel Stein-
grímur og samúðarkveðjur frá okk-
ur systkinunum til ykkar, krakkar,
hann var kjarnakarl hann pabbi
ykkar.
Ingveldur Eiríksdóttir.
Hvert ætlar þú herra!
Ekki var á vísan að róa að spyrja
Steingrím ferðalang Sigurðsson
þeirrar spurningar. Leið hans lá svo
víða í leit að lausnarsteini lífs hans.
Ég kynntist Steingrími fyrir tveim-
ur áratugum heima hjá Þórði bróður
mínum. Doddi hafði eins og ég
ánægju af að vera í návist manna
sem ekki bundu bagga sína sömu
hnútum og samferðamennirnir.
Þegar þetta var hafði förumaðurinn
sopið marga fjöruna og bikarana til
botns bæði beiska og sæta. Hann
hafði þá sagt skilið við Díonýsos sinn
fyrir nokkru og varði sá aðskilnaður
að mestu á meðan hann lifði. Þó mun
hann hafa tekið hann aftur tali síð-
asta árið, þó í minna mæli væri, enda
minnkaði nú vindurinn í seglunum
til muna, þótt reynt væri enn um
stund að sigla hvassan beitivind með
ferðlúnum seglum.
Síðasta áratuginn var listmálar-
inn tíður gestur á Vestfjörðum, sem
hann unni allt frá því að fyrst hann
leit þá. Hann elskaði vestfirsku fjöll-
in og hrikalega fegurð þeirra sem
hann festi gjarnan á striga. Mál-
verkasýningar Steingríms hér
vestra voru margar og vöktu eftir-
tekt og ekki síst margslunginn pers-
ónuleiki listamannsins. Kom hann á
þeim ferðum tíðum á heimili mitt.
Lá honum gjarnan þá svo margt á
hjarta, með orðgnótt ótæpilegri, að
hann mátti vart matast. Hafði hann
enda frá mörgu að segja, margsigld-
ur spretthlaupari um lönd og álfur
og ennþá fullur lífsþorsta.
Ég hafði ekkert heyrt frá Stein-
grími það sem af var aldamótaári.
Talað var um að hann hefði dvalist á
Patreksfirði. í byrjun dymbilviku
birtist listmálarinn í eigin persónu á
ísafirði. Ég mætti honum á miðju
Hafnarstræti með málaradótið sitt í
hendinni. Ég sá strax að Steingrími
var brugðið. Lítið örlaði á annars ið-
andi hlátri hans og grunnt var á
kviku innri manns.
Hann bað mig aka sér út í Bolung-
arvík, taldi fjöllin þar fallegust
núna. Ég ók riddaranum sjónum-
hrygga út með Djúpi. Hann var
venju fremur þögull. Það flaug í hug
minn að skáldið væri komið að
brautarenda. Ég leit til hans þvert
af Óshólavita. Hann drúpti höfði
með lokuð augu. Það var þreyta í
svipnum og sorgblandin þrá.
„Sjáðu fögru fjöllin sem um-
kringja Víkina,“ sagði ég til að vekja
athygli hans.
„Já, svaraði hann, þau eru svo
sannarlega falleg.“
Ég stöðvaði bílinn fyrir utan
Finnabæ, Steingrímur gekk hnar-
reistur upp tröppurnar með málara-
pokann sinn. Þar ætlaði hann að
halda málverkasýningu sem varð
hans síðasta. Þar fann hann lausnar-
steininn, á föstudaginn langa.
Eina raunsanna ástin í lífi Stein-
gríms var ást hans á móður sinni,
líkt og ást Péturs Gauts til Ásu móð-
ur sinnar. Nú er Halldóra væntan-
lega búin að endurheimta farand-
sveininn sinn fótlúna um þessar
mundir.
Halldór Hermannsson.
Löngu fjTÍr daga litsjónvarpsins
lagði Steingrímur Sigurðsson gjarn-
an leið sína inn í gráan hversdags-
leika fjölmargra samferðamanna og
gæddi dag þeirra lífi og litum. Svo
um munaði.
Kynni okkar félaga hófust á kaffi-
stofunni á Vísi, hjá Magnfríði vin-
konu okkar frá Hellnum, á fertugs-
afmæli Steingríms í apríllok 1965.
Undirritaður þá aðeins 19 ára gam-
all, nýorðinn sumarliði á Vísi, en í
anda vorum við jafnaldrar og urðum
miklir mátar og vinir ævilangt. Á
þessum tíma opnaði Steingrímur
hinum unga kollega sínum undra-
heima; það var farið í miðnætur-
heimsóknir til Kristmanns skálds og
annarra stórmenna andans - eða
þotið að næturlagi vestur undir jök-
ul ellegar norður í land að „int-
ervjúa“ og taka þátt í þjóðlífinu.
Báðir áttum við það sameiginlegt að
hafa, hvor á sínum tíma, stuggað við
kyrrðinni á kennarastofu MA - og
orðið að taka pokann sinn fyrir vik-
ið. Þótt upprifjun þess alls hafi orðið
endalaus uppspretta gamanmála
trúi ég þó að það hafi á sínum tíma
verið erfiðari raun fyrir son skóla-
meistarans, ungan kennara, að taka
þessu fulkomna umburðarleysi
þessarar gömlu stofnunar, sem lifði
öll að því okkur þá fannst í fortíðinni
og sögu sinni en skildi ekki nýjan
anda og breytt samfélag. Það fannst
okkur þá.
Eins og í öllu öðru sem Steingrím-
ur tók sér fyrir hendur á lífsleiðinni
var hann ekki blaðamaður að at-
vinnu heldur af ástríðu. Skyndiferð-
ir okkar á Singernum um landið
voru heldur ekki aðeins ökuferðir,
heldur fyrirlestraferðir um blaða-
mennskuna og lífið. Blaðamannahá-
skóli á hjólum.
Fáum hef ég kynnst sem hafa átt
jafn greiðan aðgang að fólki, enda
hafði Steingrímur næmi með af-
brigðum. Hann „las“ fólk eins og
skot; nýtti sér veikleika þess í þágu
blaðamennskunnar en kom um leið
styrkleika þess til skila í leiftrandi
meitluðum greinum sínum og viðtöl-
um. Og alla gerði hann blaða-
mennsku sína að lifandi upplifun,
bæði fyrir sig sjálfan og ekki síður
viðmælendur sína. Hann lét sér
heldur ekki nægja að koma frásögn
manna til skila; hann varð að koma
persónuleika þeirra fyrir í viðtalinu.
Mörg kvöldin var svo setið uppi á
ritstjórn við að meitla og sníða við-
tölin, velta orðum og leita að hinu
fullkomna og endanlega formi. Full-
komnunaráráttunni lauk heldur
ekki við ritvélina. í próförk var aftur
endurskrifað og umtumað og jafn-
vel breytt orði og setningu við blý-
setningarvélina á síðustu stundu.
Líkt og íslensk veðrátta á til kom
Steingrímur oftar en ekki fyrirvara-
laust inn í líf manna eins og hvellur,
þyrlaði fólki í kringum sig, og var
svo horfinn. Það datt á dúnalogn, en
allt hafði breyst. Ekkert var sem
fyrr. Hann fór ótrúlega víða, kynnt-
ist fleira fólki en flestir geta gert á
lífsleiðinni og var enginn venjulegur
gestur.
Það er erfitt að ímynda sér að
Steingrímur hafi náð sæmilega há-
um aldri. Það var í rauninni aldrei
hægt að taka aldur hans alvarlega.
Persónan rúmaði svo mörg aldurs-
skeið í senn. Ferill hans var líka
óvenjulegur, langtum fjölbreyttari
en tíðkaðist - fyrst kennsla, þá
blaðamennska og loks myndlist, og
margt annað í leiðinni. Og einhvern
veginn varð þetta auk þess allt í
senn. Hann var brautryðjandi í
menningarblaðamennsku, þegar
hann gaf út tímaritið Líf og list um
nokkurra ára skeið.
Ýmsir hafa kallað Steingrím bó-
hem - lífslistarmann - en það skýrir
ekki hinn fjölþætta persónuleika. í
raun voru tveir grunnþættir hvað
sterkastir í persónu Steingríms;
íhaldssemi og trúrækni. Hann var
íhaldsmaður í viðhorfum á mæli-
kvarða hinna bestu borgaralegu
gilda. Og hann var trúaður, sannur
kaþólikki, sem efaðist aldrei né
spurði, en trúði og treysti. Þar eins
og í svo mörgu öðru fór hann þvert á
strauma samtímans. Ytra byrðið var
svo gáskinn, hláturinn, prakkara-
skapurinn og ágeng viðræða þar
sem enginn komst hjá því að afhjúpa
eigin persónu og takast á við svolitla
sjálfsskoðun. Háð hans og grín var
líka ríkulega myndskreytt og fáir
hafa ráðið yfir jafn kröftugu líkinga-
máli í daglegu tali.
Persónuleg kynni og tengsl
Steingríms voru ótrúlega mikil og
hann tengdi saman fólk hvar sem
hann átti leið um. Hann varð fasta-
gestur á fréttastofum og ritstjóm-
um og hvar sem var úti í samfélag-
inu. Hann var í raun eins konar
Intemet síns tíma, löngu fyrir daga
Netsins.
Steingrímur kom jafnan og
kvaddi fyrirvaralaust. Það gerði
hann líka að þessu sinni - á föstu-
daginn langa, þegar hann hóf hinstu
heimsókn sína. Nú verður líflegt
handan gullna hliðsins.
Bjarai Sigtryggsson,
Kaupmannahöfn.
Hálfa ævi Steingríms, rúm 37 ár,
áttum við meiri og minni samskipti.
Nú er kappinn allur. Hann féll frá
eins og stríðsmanni sæmir, mitt í
stórri aksjón vestur í Bolungarvík í
hópi góðra Vestfirðinga, - þannig
vildi hann hafa það. Hann lifði lífinu
lifandi allt þar til kallið kom á opn-
unardegi einnar af rúmlega hundrað
málverkasýningum sem hann hélt á
rúmum aldarþriðjungi vítt og breitt
um landið og víða um lönd.
Steingrímur Sigurðsson var mað-
ur óvenjulegur á flestan hátt. Hann
var hávær, glaðbeittur og góðlyndur
starfsfélagi á Dagblaðinu Vísi á
sjöunda áratugnum, þrjátíu og eitt-
hvað var hann í þá tíð, og hann var
hið mesta tryggðatröll. Hann var
sjálfstætt orkuver og vann sólar-
hringinn út ef á þurfti að halda, kom
sér upp búi og börnum, sem hann
var alla tíð afar stoltur af. Hæfni
Steingríms var mikil og hann var í
hópi bestu blaðamanna landsins
með hárbeittan penna og íslenskan
hans var betri en allra annarra í
stéttinni, jafnvel þótt hann ætti tiHfc*
að sletta útlensku nokkuð ótæpi-
lega.
Það var gaman að fylgjast með
ótrúlegri og óvenjulegri umhyggju
Steingríms fyrir bömum hans og
Margrétar Ásgeirsdóttur, þeim
Steingrími yngra, Jóni Jóni og Hall-
dóm Maríu. Lífið var ekki alltaf
dans á rósum, en Steingrímur gerði
ævinlega sitt besta og jafnvel meira
en það. Steingrímur var ekki bein-
línis Norðurlandamaður í sjón og
skar sig úr götumyndinni í Reykja-
vík.
í sólarlöndum hefði hann frekar* *
fallið inn í þessa mynd. Það var ekki
aðeins dökkur húðlitur og hár sem
var suðrænt, heldur líka sveiflu-
kennt skapferlið.
Á þessum ámm brölluðum við
Steingrímur og félagar margt og
fyrir kom að hann var bflstjóri okkar
hinna á eðalbifreið sinni af Singer-
gerð.
Þjóðfélagið var sakleysislegt á
þessum tímum, en eitthvað vom
menn að fikta við áfengi, nema
Steingrímur, sem þá var sérfræð-
ingur í að blanda saman kaffiteg-
undum þannig að úr varð góður
drykkur. Steingrímur hafði átt við
áfengisvandamál að stríða, en komst
yfir það af sjálfsdáðum og stóð teiix-
réttur ámm og áratugum saman.
Síðar tók þessi meinsemd sig upp
aftur og olli vinum hans áhyggjum.
Ég átti það til að skamma Stein-
grím fyrir að blóta Bakkus kóng,
enda vom skoðanaskipti okkar
vægðarlaus þegar við átti. En hann
kunni að meta hreinskilni og aldrei
slitnaði sambandið okkar í milli.
Steingrímur lifði lífinu á þann
hátt að tekið var eftir, hvar sem
hann fór. Og góð lund hans aflaði
honum aragrúa af kunningjum, en*_
einnig óvenju mikils fjölda góðra og
sannra vina. Því verður hins vegar
ekki á móti mælt að vinahópurinn
hafði áhyggjur af Steingrími síðustu
árin. Hann hafði ekki safnað forða til
elliáranna, - þau ár vom honum
gjörsamlega framandi, og hann lifði
út ævina sem ungmenni, það var
hans ákvörðun og við hana stóð
hann.
Steingrímur hafði boðið ýmsum
vinum til enn óstaðsettrar 75 ára af-
mælisveislu í dag. Af henni verður
ekki. Steingrímur hélt veglega upp á
ýmsa áfanga í lífinu, hann var góður
gestgjafi og örlæti hans náði til síð-
ustu krónunnar í vasa hans. Fátt
gladdi hann meira en að þéna vel á
sýningu, - og veita síðan vinum síri-^
um af allsnægtabranninum. Og nú
er Steingrímur allur og ég þykist
vita með vissu að ótrúlegur fjöldi
fólks saknar hans einlæglega. Þakka
þér góð kynni, Steingrímur, far vel á
nýjum vegum.
Jón Birgir Pétursson.

( G, ^RÐHEIMÁ ABÚÐ • STEKKJARBA SÍMI 540 3320 1 ;
TfeK
Vesturhlíð 2
Fossvogi
Sfmi 551 1266
www.utfor.is
Þegar andlát
ber að höndum
Önnumst alla þætti útfararinnar.
Við Útfararstofu kirkjugarð-
anna starfa nú 14 manns
með áratuga reynslu við
útfaraþjónustu. Stærsta
útfararþjónusta landsins
með þjónustu allan
sólarhringinn.

*mm) •
yiJQ\vS^
Prestur
Kistulagning
Kirkja
Legstaður
Kistur og krossar
Sálmaskrá
Val á tónlistafólki
Kistuskreytingar
Dánarvottorð
Erfidrykkja
UTFARARSTOFA
KIRKJUGARÐANNA EHF.