Morgunblaðið - 29.04.2000, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGÚR 29. APRÍL 2000 61
GREINARGERÐ
Beiðni Svavars Guðnasonar um endurupptöku „Vatneyrarmálsins“ hjá Hæstarétti
Skjöl Fiskistofu
fölsuð eða rangfærð
MORGUNBLAÐINU hefur borizt
eftirfarandi greinargerð og tillaga
um fiskveiðistjórnun frá Svavari
Guðnasyni, útgerðarmanni á Pat-
reksfirði, vegna beiðni hans um end-
urupptöku Vatneyrarmálsins svo-
kallaða hjá Hæstarétti:
„Rökstuðningur minn er þessi:
Samkvæmt lögum um meðferð op-
inberra mála frá 1991 nr.19 26. mars
segir í 22. kafla um endurupptöku
dæmdra mála, 184.gr.
1. Eftir kröfu dómfellds manns,
sem telur sig sýknan sakfelldan eða
sakfelldan fyrir mun meira brot en
það sem hann hefur íramið, skal taka
mál upp á ný:
a. ef fram eru komin ný gögn sem
ætla má að hefðu skipt verulegu máli
fyrir niðurstöðu málsins ef þau hefðu
komið fyrir dómara áður en dómur
gekk,
b. ef ætla má að dómari, ákærandi,
rannsóknari eða aðrir hafi haft í
frammi refsiverða hegðun í því skyni
að fá fram þau málalok sem orðin
eru, svo sem ef falsvitna hafi verið
aflað, folsuð skjöl látin koma fram,
vitni eða aðrir hafi gefið vísvitandi
rangar skýrslur og þetta hafi valdið
rangri dómsúrlausn.
c. Ef verulegar líkur eru leiddar að
því að sönnunargögn sem færð voru
fram í máli hafi verið rangt metin svo
að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess.
2. Ef einhver sá, sem að lögum á
að vinna að rannsókn eða meðferð
opinberra mála, fær vitneskju eða
rökstuddan grun um atriði sem í 1.
mgr. segir ber honum að veita dóm-
fellda vitneskju um það.
Röng mynd dregin fram
Skal nú vikið að þeim dómsorðum
sem ég sakfelldi, Svavar Rúnar
Guðnason, get ekki sætt mig við og
tel ég mig því knúinn til að leita enn
frekar til Hæstaréttar íslands eftir
sýknu í máli þessu þar sem ég tel að
Fiskistofa hafi viljandi eða óviljandi,
dregið fram ranga mynd og lagt
fram fölsuð eða rangfærð skjöl er
varða aðalefni þessa máls, þ.e.a.s.
frumtök málsins hljóta að vera þau
að skipstjóra og útgerðarmanni var
gefið að sök að hafa hafið veiðar án
nokkurs aflamarks. Þetta er ekki
rétt, Vatneyri BA-238 hafði afla-
mark skráð í þeim veiðiferðum sem
til álita komu í dómi Hæstaréttar 6.
apríl 2000 og .var veiðileyfissvifting
sú er beitt var þann 15. febrúar 1999
því ólögmæt. Aflamark skipsins var
þann 16. febrúar 1999 kl. 00:29 sem
hér segir.
Þorskur
Ufsi
Steinb.
Grálúða
Skarkoli
Úthafsr.
2161 kg.
117 kg.
690 kg.
363 kg.
974 kg.
199,530 kg.
Um þá fullyrðingu að ákærðu
dragi niðurstöður Fiskistofu um
aflamarksstöðu skipsins ekki í efa er
þetta að segja. Ef ákærðu í málinu
hafa ekki dregið niðustöðu Fiski-
stofu í efa, hver var þá grundvöllur
þess skeytis sem sent var frá Vatn-
eyri BA-238 þann 15. feb. 1999 kl,
13:50 þar sem skipstjórinn mótmælir
þeirri veiðileyfissviftingu sem hann
hafði fengið símleiðis frá tilkynning-
arskyldu kl 12:00 á þeim grundvelli
að 2.161 kg af þorski séu skráð á
skipið og engin forsenda fyrir svift-
ingu nema sögusagnir. Mjög vægt til
orða tekið, þætti einhverjum þetta
mótsagnarkennt.
Kvótaþing þjónar
ekki tilgangi
Um yfirlýsingu þá er ég, Svavar
R. Guðnason, sendi frá mér fyrir
hönd Hyrnó ehf. þann 10. febrúar
1999 vil ég segja þetta. Kvótaþing
hefur ekki þjónað þeim tilgangi sem
til var ætlast, þar sem
verðmyndun á afla-
marki og þá helst á
þorski hefur verið það
hátt að ógerlegt er að
leigja þorskkíló á sama
eða svipuðu verði og
fæst fyrir sölu á sama
kílói á mörkuðum.
Þetta kallaði ég hvítt
þrælahald, þar sem
þeir sem eiga kvótann
og fengu hann gefins á
sínum tíma, geta kúgað
þann sem á skip en litl-
ar eða engar aflaheim-
ildir til þess að leigja til
sín aflamark á því verði
sem þeir sjálfir setja
upp. Þetta er aðalefni þess máls sem
grundvöllur þótti fyrir að fara með
fyrir dómstóla. Á hitt er að líta að
framsal það er fjallað er um í um-
ræddum dómi Hæstaréttar er að
mínu mati byggt á afar hæpnum for-
sendum, eignarréttur er friðhelgur
samkvæmt Stjómarskrá Islands og
þar af leiðir að kvóti sem erfist
myndar eignarhald, þannig að menn
greinir ekki aðeins á um lagalegt
gildi atvinnuskerðingar heldur hins
líka, að þeir sem eiga kvóta og selja
hann eiga ekki það sem þeir selja og
þar af leiðir að kæra mætti alla þá
sem selt hafa veiðiheimildir eða
fénýtt sér þær á annan hátt og farið
með fé út úr sjávarútvegi.
Þess ber að gæta að Fiskistofa
hefur neitað mönnum um flutning á
varanlegum aflaheimildum nema að
fyrir liggi skriflegt leyfi veðhafa,
hvernig það má vera gæti reynst
flókið að heimfæra í öllum þessum
lagavef sem lög um stjóm fiskveiða
er orðinn, frekar vildi ég nú kalla
þetta lygavef. Lög um stjórn fisk-
veiða hefur ekkert með vemdun
fiskistofna að gera, ég undirritaður
skal standa frammi fyrir hvaða fiski-
fræðingi sem er og reka ofan í hann
hvað eina sem hann kann að mæla
þessu kerfi í hag í sambandi við fisk-
veiðistjómun.
Óheimilt en ómögulegt
Þegar betur er að gáð er óheimilt
að henda fiski í sjóinn sem á annað
borð er kominn um borð í skip, nema
smáfiski af handfæram, en jafn
ómögulegt er að koma með hann að
landi þar sem borga þarf með hverju
kílói. Þannig að skipum, sem hafa
veiðileyfi en litlar sem engar afla-
heimildir, er ekki gert mögulegt að
stunda veiðar með þeim hætti sem
öðram er gert mögulegt þar sem
ákveðnum skipum og síðan mönnum
var úthlutað þessari auðlind varan-
lega, þannig að annaðhvort hrekjast
menn frá greininni eða selja sig í
þrældóm sem er ekki óalgengt vegna
þeirra eigna sem þeir eiga heima fyr-
ir og era ekki tilbúnir að yfirgefa
nema nauðbeygðir. Þá er til þess að
líta að kvótasettum tegundum hefur
fjölgað með áranum, þannig að í
mínu tilviki var hægt að gera út á
kola og steinbít fyrir nokkram áram
en síðan hafa þessar tegundir fallið
inn í kvótann þannig að ég sat uppi
með veðsett skip sem ekkert var
hægt að nýta til veiða á bolfiski.
Leiðir til úrlausnar?
Skip í eigu Hyrnó ehf. stunduðu
rækjuveiðar með en eftir að rækjan
brást upp úr 1998 var enginn grand-
völlur orðinn eftir til útgerðar. Hins
vegar ef Hæstiréttur íslands getur
bent á leiðir til úrlausnar þannig ég
geti leigt þorskkíló á u.þ.b. 120 krón-
ur selt síðan aflann á 120 krónur og
staðið í skilum með mannalaun og
annan kostnað sem er u.þ.b. 85% af
verði hvers kilós þá skal ég heita því
hér með að éta allt mitt skótau (ég á
ekki hatt) opinberlega.
Þegar á þetta er litið sé ég ekki
betur en jafnræðisregl-
an sé brotin þar sem
mér er ekki gert mögu-
legt að stunda þá at-
vinnu sem ég kýs frá
minni heimabyggð og
yrði því að flytjast bú-
ferlum. En hvert skal
þá flytja þegar öll sund
era lokuð fyrir upphafi
eigin útgerðar? Enginn
Islenskur drengur á
sér í dag þá draumsýn
að gerast eigin herra á
sínu fari, þá má þess
geta að stýrimanna-
Svavar skólar era að leggjast
Guðnason af vegna nemenda-
skorts og það er ekki
vegna fiskskorts heldur dómgreind-
arskorts þeirra manna sem stjóma
þessu landi.
Þá er þess að gæta að 1984 eða frá
upphafi þegar kvótakerfið var sett á
voru einungis sett takmörk við veið-
ar á þoski í sóknarmarki til hliðar við
aflamarkskerfi þannig að menn
höfðu val, og einkum var þetta fallið
til að nýliðar kæmust að í greininni.
Árið 1990 var fallið frá sóknarmarld
og þar með hófst sá niðurskurður í
útgerð sem hefur staðið æ síðan,
skipum hefur fækkað en þau hins-
vegar stækkað. Nú er það svo að allir
sem vilja vita, viðurkenna þá stað-
reynd að togveiðar með sífellt stærri
skipum og veiðarfæram raska hvað
mest lífríki við botninn þannig að
óvitlaust væri að líta þannig á sjávar-
útvegsstefnu íslendinga að við ætl-
uðum að eyðileggja sem mest á sem
stystum tíma.
Fáar tegundir utan kvóta
Eftir að framsal var leyft hefur
tegundum fækkað jafnt og þétt sem
ekki er kvóti á, allt eftir því sem
mönnum hefur þótt tilefni til vegna
þá væntanlegrar ofveiði og útrým-
ingarhættu á viðkomandi tegundum
sem takmarka þarf veiðar úr, þar af
leiðandi er þannig komið á því herr-
ans ári 2000 að mjög fáar tegundir
era eftir utan kvóta. Ut af Yestfjörð-
um era og hafa verið bestu fiskimið
landsins en þau era þeim annmörk-
um háð að nær allar þær tegundir
fisks sem þar er að finna eru nú
kvótasettar, af þessu leiðir að útgerð
kvótalítilla skipa er nánast útilokuð.
Um tilurð þeirra tegunda sem kvóta-
settar hafa verið skal ekki deilt en
benda má þó á með nokkurri sann-
girni að til dæmis steinbítur hefur
ekki enn verið veiddur í þeim mæli
sem takmörk segja til um, og ræðst
það einkum af því að skip frá öðram
landshlutum en Vestfjörðum hafa
fengið úthlutun í steinbít, en hafa
ekki tök á að stunda veiðar út af
Vestfjörðum á því tímabili þegar
veiðin er hvað best en heimamenn á
hinn bóginn sitja að stóram hluta hjá
og geta ekkert aðhafst.
Að þessu leyti tel ég stærstan
ókost framsalsins vera, að eyða
byggðum landsins með tilflutningi á
veiðiheimildum í þeim tegundum
sem að miklu leyti era staðbundnar
eða öllu heldur hafa afmörkuð.veiði-
svæði. Allir sjá það í hendi sér að út-
hlutun varanlegra veiðiheimilda á
skip með þeirri reglu sem nú er við-
höfð gengur ekki upp og má þannig
leiða líkur að því að sala á skipum
hefði það í för með sér að Vest-
mannaeyingar sigldu til Vestfjarða
og Vestfirðingar færa suður til veiða
og mættust á miðri leið til veiðanna
og svo aftur báðir á heimleið, ég sé
engan hag í þessu nema fyrir olíufé-
lögin.
Um stjórnarskrárbundinn rétt
manna til þessa eða hins ætla ég ekki
að deila, en það er á að líta að minn
er rétturinn til að ætla að stjórnar-
skrá íslenska ríkisins sé virt en ekki
túlkuð á þann veg sem heppilegast
telst á hverjum tíma. Um hag-
kvæmni þessa fisveiðikerfis er enda-
laust hægt að deila, en öll sú umræða
um framlegðaraukningu, hagræð-
ingu, tækniþróun og fleira í þeim dúr
sem ætla mætti kerfinu til fram-
dráttar er álappalegt bull sem ekk-
ert á skylt við lög um stjórn fisk-
veiða, það mætti ráða af slíku tali að
ef kerfið hefði ekki verið sett á hefði
öll tækniþróun veraldar stöðvast. Að
mat löggjafans sé reist á málefnaleg-
um forsendum frá upphafi er afar
umdeilt atriði og bent hefur verið á
að það mat sé að stóram hluta komið
frá LÍÚ sem 1983 beitti öllum ráðum
til að hafa sitt fram, og gerir enn,
þótt það sé deginum ljósara að mjög
þröngur hópur útgerðarmanna hafi
setið þar við völd. Til dæmis má
benda á að LIÚ neitaði flokki út-
gerðarmanna um aðild að samtökun-
um þ.e. eigendum 12 tonna báta og
minni og höfðu þeir enga samninga
til að fara eftir um langt árabil og
enga samningsstöðu heldur, þetta er
nú jafnréttið á þeim bænum. Þar af
leiðandi varð sá flokkur útgerðar ut-
anveltu þegar kvótakerfið var sett á,
en kerfið í dag er orðið þannig að
enginn veit hvað bíður næsta dags.
Að endingu vil ég koma með til-
lögu um veiðistjórnun sem ég tel
þess verða að skoða nánar.
Tillaga að lögum um
stjórn fiskveiða
1. gr
Öllum íslenskum ríkisborgurum
skal tryggður jafn réttur til að
stunda fiskveiðar innan íslenskrar
fiskveiðilögsögu.
2. gr
Hver sá er hefur til þess skip og
uppfyllir þær reglur sem í gildi era á
hverjum tíma, m.a um haffæri, með-
ferð á afla og friðun fískistofna, á
rétt á að stunda fiskveiðar í atvinnu-
skyni enda sé viðkomandi skip skráð
á Islandi.
3. gr
Sótt skal um veiðileyfi til Fiski-
stofu með minnst eins mánaðar fyr-
irvara fyrir hver fiskveiðiáramót og
skráningu veiðileyfa skal lokið 30
apríl ár hvert. Ekld má nýskráð skip
hefja veiðar fyrr en næsta nýja fisk-
veiðiár byrjar. Ákveðið gjald er innt
af hendi fyrir leyfi hvers árs. Um-
sókn skal fylgja skrifleg yfirlýsing
þess er sækir um veiðileyfi, að við-
komandi samþykki þær reglur sem í
gildi era á hverjum tíma, um þær
takmarkanir sem nauðsynlegar telj-
ast fyrir það tímabil sem sótt er um
fyrir.
4. gr
Hverju því skipi er stundar veiðar
í atvinnuskyni á botnfiski skal út-
hlutað einu tonni af þorskígildi fyrir
hverja brúttórúmlest viðkomandi
skips ár hvert, afgang þann er við-
komandi skip veiðir, skal tekið gjald
fyrir með ákveðinni prósentutölu af ^
lönduðum afla, enda fari allur afli tu
uppboðs á frjálsum markaði innan-
lands. Þorskígildistonn skal hafa
stuðulinn einn. Tegundir nytja úr
sjávarfangi geta haft breytilegt vægi
í samræmi við verðmyndun og við-
gang þeirra stofna sem ákvarða þarf
nytjar úr.
5. gr
Þeir aðilar sem kjósa að veiða af
uppsjávarstofnum skulu fá hlutfalls-
lega á hverja brúttórúmlest skips, af
uppsjávarstofnum sem nemur upp-
reiknuðum stuðlum til jafns á við
þorskígildistonn. Afgang þann er ,
viðkomandi veiðir skal greitt fyrir
eins og í reglu hér á undan að undan-
genginni sölu aflans á frjálsum
markaði. Þeir er kjósa að veiða úr
þessum stofnum skulu vera bundnir
þeim veiðum eingöngu út hvert fisk-
veiðiár.
Um veiðar utan efnahagslögsögu
fslands gilda somu reglur og um
önnur skip.
6. gr
Öll skip sem nota dregin veiðar-
færi, þ.e.a.s. botnvörpu, dragnót eða
önnur þau veiðarfæri sem dregin era
á eftir nokkra fari sem hægt er að
notast við til veiða, skulu einungis
leyfðar að ákveðnum grannlínum frá
strönd landsins (landhelgislínum)
eftir vélarstærð þeirra mælt í kíló-*’
wöttum.
1500kwogyfirað 50 sjómílna línu.
lOOOkwogyfirað 25sjónúlnalínu.
500kwogyifirað 12sjómílnalínu.
lkwogyfirað 4sjómíl.línuþarsemviðá.
Þó skal vikið frá þessari reglu með
veiðar á skelfiski og innfjarðar-
rækju, enda fari vélastærð innfjarð-
arrækjuskipa ekki yfir 200 kw og
skelfisksskipa ekki yfir 600 kw.
7. gr
Á hverju ári skal Alþingi ákveða
æskilegt magn sem veitt er, úr
hverri þeirri tegund sem þarfnast
takmörkunar við, og skal það liggja
fyrir minnst 2 mánuðum áður en nýtt
fiskveiðiár byrjar þann 1. maí ár
hvert.
8. gr
Þau skip sem fara til veiða út úr ís-
lenskri efnahagslögsögu tapa rétti til
veiða í réttu hlutfalli við þann daga-
fjölda sem þau vora í burtu, þannig
að skip sem væri 365 b.tn og væri frá
veiðum í 100 daga ætti 100 tn minna
þegar það kæmi til baka. Ef daga-
fjöldi sem þannig tapast skarast við
lok fiskveiðiárs, skal taka það sem á
vantar af næsta ári.
9. gr
Um takmarkanir á veiðum úr
þeim stofnum sem teljast fullnýttir
og sett hafa verið æskileg mörk við,
og þær aðgerðir sem teljast heppi-
legastar til viðhalds og sjálfbærrar
nýtingar fiskistofnanna, skal vísast
til laga um veiðar í fiskveiðilandhelgi
íslands nr. 79,26. maí 1997.
Talið er æskilegt í lögum þessum
að sjávarútvegsráðherra skipi
þriggja manna starfshóp til að hafa
umsjón með og fara með daglega
ákvarðanatöku er varðar fram-
kvæmd laga um stjóm fiskveiða."
Eldri kylfingar
Fyrsta LEK mót ársins verður á golfvellinum í Þorlákshöfn
sunnudaginn 30. apríl 2000.
Ræst veróur út frá kl. 9-11og kl. 13-15.
Keppt í flokkum karla 55 ára og eldri
og kvenna 50 ára og eldri með og án forgjafar.
Skráning í síma 892 5279 til kl. 17.00 á laugardag.
_ GOLFBUDIN.IS
www.golfbudin.is - Email: golfbudin@golfbudin.is