Morgunblaðið - 04.05.2000, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ
34 FIMMTUDAGUR 4. MAÍ 2000
LISTIR
Svo vel upp alinn
Erró, Guðraundur Guðmundsson.
Reuters
HEIMILDAR-
MY]\D
SloO 2
ERRÓ
Höfundur: Ari Alexander Ergis
Magnússon. Sýnd 21. apríl.
ERRÓ, norður, suður, austur,
vestur, er enn ein heimildamyndin
um Guðmund okkar Guðmundsson,
sem gerði garðinn frægan í París um
1960, þegar popplistin var að spretta
fram úr leifum fútúrismans og súr-
realismans.
Tilefni heimildamyndarinnar var
að nýverið var haldin sýning á verk-
um listamannsins í Jeu de Paume,
sem margir Islendingar þekkja sem
gamla Impressjónistasafnið, áður en
þeir kumpánarnir voru fluttir yfir
ána Signu og settir upp í Orsay-safn-
inu innan um aðra 19. aldar meistara.
Pað er því rangt að tala um Jeu de
Paume sem safn eins og tíundað hef-
ur verið í íslenskum fjölmiðlum þótt
titillinn sé Galerie nationale de Jeu de
Paume. Réttara værí að tala um sýn-
ingahöll - Kunsthalle - eins og stað-
urinn er nú rekinn. Það breytir því þó
ekki að okkar manni í París er sýndur
mikill sómi með sýningu á svo þýð-
ingarmiklum stað. Þeir sem þekkja
Jeu de Paume og fylgjast með sýn-
ingum þar vita að það er ekki hver
sem er sem þar fær inni. En þá ber
þess að gæta að Erró hefur verið
mjög áberandi stærð í franskri sam-
tímalist, og það sem meira er, hann
hefur haft töluverð áhrif á yngri
kynslóðir franskra listamanna. Það
var því ekki spurning um hvort, held-
ur hvenær einhver hinna stóru sýn-
ingahalla í París tæki sig til og léti til
skarar skríða. En eins og fram kemur
í myndinni var Erró himinlifandi yfm
því að það skyldi vera Jeu de Paume
en ekki Centre Pompidou eða ARC
sem bauð honum að sýna, því þar með
fer sýningin á flakk til fleiri landa.
Það er skemmst frá því að segja að
mynd Ara Alexanders er hin ágæt-
asta. Hafa verður í huga að tilefnið er
sýning. Það er því engin ástæða til að
ætla að myndin eigi að vera tæmandi
heimildarmynd um listamanninn
ellegar fjalla um hann frá öllum hlið-
um. Ari gerir vel að kalla til þá list-
fræðinga sem skrifuðu í sýningar-
skrána og láta þá fjalla um stöðu og
sérstöðu Errós. Eins var vel til fundið
að gefa Jean-Jaeques Lebel orðið,
svo náið sem hann þekkir okkar
mann og svo ágætlega sem hann
kemur íyrir sig orði. Það var stund-
um unun að fylgjast með þessum
ágæta starfsbróður Errós tjá sig um
hann og segja frá honum, svo lifandi
var frásögn hans og lýsingar.
Hið sama verður ekki sagt um ís-
lensku listfræðingana. Svo lítið höfðu
þeir til málanna að leggja að þeim
hefði mátt sleppa og þannig fría þá
þeim beiska bikar að þmfa að stara
felmtri slegnir í linsuna og viðra held-
ur fátæklegar yfirlýsingar sínar. Það
er reyndai- sérkennilegt að þeir
skyldu ekki láta meira að sér kveða
því tveir þeiira að minnsta kosti hafa
skrifað stór ritverk um listamanninn
og hljóta því að þekkja hann býsna
vel, auk þess að kunna í þaula stöðu
hans í íslensku og evrópsku sam-
hengi.
En gamla góða norræna hlé-
drægnin rændi þá allri útgeislun og
málgleði.
Þeir kusu að láta Arthur C. Danto
eftir umræðuna um stöðu Erró;
manni sem sjálfsagt þekkir hann
mun minna en þeir. Og Danto vann
verk sitt vel eins og hans var svo sem
von og vísa. Hann setti meir að segja
fram þá kenningu að Erró hefði trú-
lega orðið mun þekktari í Bandaríkj-
unum ef myndir hans hefðu ekki ver-
ið jafn pólitískar og raun ber vitni.
Og þar höfðum við það, sem reynd-
ar var ekkert launungarmál: Erró
var réttur maður á réttum stað, og
það verða menn að vera ef þeir ætla
sér pláss í sögu menningar og lista.
Klippimyndirnar frá 1958, mergðar-
og verksmiðjumyndimar frá 1959,
Matarlandslag, 1963, og Valentínus-
ardagur, ári síðar, sanna svo ekki
verður um villst að Erró var virkur
partur af framsæknasta listamanna-
mengi sjöunda áratugarins.
Ef við er bætt nektarmyndunum af
Carolee Schneemann fyrir líka-
mslistaverk hennar Eye Body, sem
Erró tók árið 1964, má sjá hve
rausnarlegur hann var gagnvart til-
raunum kollega sinna. Schneemann
efar að hún hefði hrundið hugmynd-
um sínum í framkvæmd ef hún hefði
ekki notið aðstoðar og hvatningai-
Errós.
Stríðsmynd hans með „feita
drengnum" frá 1946, sýnir svo ekki
verður um villst að snemma beygist
krókurinn. Erró var vart kominn af
fermingaraldri þegar hann sýndi af
sér takta sem löngu síðar komu fram
sem fullmótaður stíll. Ef íslensku list-
fræðingamir hefðu átt að segja eitt-
hvað bitastætt þá hefðu þefr mátt
geta þess sem alla grunar en enginn
heíúr þorað að lýsa yffr opinberlega:
Hefði Erró ekki þvælst út í heim
hefði hann aldrei orðið sá sem hann
er. Hann er lifandi dæmi um það að
við íslendingar vorum og erum enn
fullkomlega ófærir um að koma okk-
ar bestu sonum og dæti-um til hávega
af einskærri blindu, þröngsýni, öfund
og heimóttarskap. Það þurfti Svía til
að lyfta Halldóri Laxness í hæstu
hæðir, Frakka til að veita Erró þann
stuðning og olnbogarými sem hann
þarfnaðist til að verða kallaður mynd-
rænn skrásetjari aldarinnar, alveg
eins og það þurfti Breta til að gera
Björk að einhvemi frægustu popp-
stjömu heims.
Þessara sanninda saknaði maður
úr mynd Ara Alexanders, en þar var
annars svo óramargt til að vega upp
eitthvað sem vantaði. Meðal þess var
dásamleg kynning á þremur systkin-
um listamannsins; hressum og hisp-
urslausum íslendingum sem höfðu
auðvitað svar á reiðum höndum þeg-
ar þau vom spurð að ágæti bróður
síns og hvers vegna hann hefði náð
svo miklum frama: „Það er ekkert
skrítið; hann er svo vel upp alinn.“
Halldór Björn Runólfsson
Raunsæis-
svín
LEIKLIST
L e i k f é 1 a g M e n n t a -
skúlans í
Samkoiniihiísinu
á A k u r e y r i
BYLTING -
ANIMALFARM
Eftir George Orwell í leikgerð
Sir Peters Hall. Þýðandi: Mel-
korka Tekla Ólafsdóttir. Þýðandi
bundins máls: Kristján Þórður
Hrafnsson. Leikstjóri: Agnar Jón
Egilsson. Tónlistarstjórn: Elín
Björk Jónasdóttir og Helgi
Hreiðar Stefánsson. Mánudagur-
inn 1. maí2000.
DÝRABÆR Orwells er alveg
sérstaklega gott dæmi um sígilt
listaverk. Fáar skáldsögur em
jafn kirfilega tengdar ákveðnum
tíma og sögulegum viðburðum.
Saga rússnesku byltingarinnar og
grimm örlög þeirra miklu hug-
sjóna er sviðsett á enskum bónda-
bæ í ótrúlega nákvæmum smáat-
riðum. En jafnframt segir sagan
sammannleg sannindi, óháð sögu-
þekkingu og -áhuga, hvað þá
stjórnmálaskoðunum. Maðurinn
þrífst ekki við stjómleysi fremur
en önnur hjarðdýr, fljótlega grip-
ur einhver í taumana, veitir hópn-
um öryggistilfinningu og stefnu,
en - vald spillir. Dýrabær er því
kominn til að vera í hugmynda-
heimi okkar, þörf ádrepa á öllum
tímum, jafnvel á baráttudegi
verkalýðsins.
Leikgerð Peters Hall, fyrrver-
andi þjóðleikhússtjóra Breta, flyt-
ur söguna lipurlega til áhorfenda
en nokkra furðu vekur sú ákvörðun
hans að nota bam fyrir sögumann.
Dýrabær er hreint ekki bamabók
og torvelt að skilja tilganginn með
þessu. Sögumennskan væri að
mínu viti miklu betur komin hjá
leikhópnum öllum, dýrunum sjálf-
um, þannig hefði hinn kaldi háð-
stónn sögunnar skilað sér mun
sterkar og ísmeygilegar til okkar.
Sýning LMA er fjörug og kraft-
mikil, kannski jafnvel of fjörag. Sú
leið leikstjórans að draga fram hið
skoplega í sögunni og skapa jafn-
vel töluvert grín til viðbótar orkar
að mínu mati tvímælis. Verkið
stendur varla undir gamninu, stíll-
inn og innihaldið vinna hvort gegn
öðra og eftir því sem tónninn
þyngist í sögunni og draumurinn
ummyndast í martröð verður erf-
iðara að hlæja að fyndninni en
jafnframt torvelt að finna hrollinn
sem óhjákvæmilegur hai-mleikur-
inn á að framkalla.
Leikhópurinn stendur sig vel,
vinnur saman sem einn maður
þegar það á við, en jafnframt ná
margir að blómstra og Agnari hef-
ur tekist prýðilega að skapa dýrs-
leg einkenni með leikuranum án
þess að kæfa persónuleikana.
Ásdís Ármannsdóttir gerði ein-
ræðisgeltinum Napóleoni fanta-
góð skil, geislaði af sjálfsöryggi og
hafði allan þann myndugleika sem
þurfti til að gera tilkall til vald-
anna. Strithetjan og einfeldning-
urinn Jaki varð trúverðugur og
átakanlegur hjá Tinnu Smáradótt-
ur og Margrét Stefánsdóttir var
skemmtileg sem puntudúkkan og
mannagælan Lóló. Alls era um
tuttugu leikarar á sviðinu og skila
sínu með sóma. Þar að auki leikur
þétt og góð þriggja manna hljóm-
sveit undir í flóknum og greinilega
firnaerfiðum söngvum sem leikar-
arnir áttu á köflum fullt í fangi
með að skila, en tókst þó, kom
einna helst niður á kraftinum.
Bylting er skemmtileg sýning
þó hún veigri sér við að glíma í al-
vöra við Orwell og byltinguna.
Agnari hefur tekist að virkja hæfi-
leika og sköpunarkraft mennt-
skælinganna og hugmyndaauðgin
og fjörið eru ósvikin.
Þessum hópi er greinilega
treystandi í frekari átök að ári,
grunnurinn er greinilega til stað-
ar.
Þorgeir Tryggvason
Dýr dýrahöfuð
Reuters
ÞESSI apa- og galtarhöfuð úr bronsi
voru á dögunum seld á ríflega 150
miHjdnir króna á uppboði hjá
Christie's í Hong Kong. Það er mun
hærri upphæð en gert var ráð fyrir.
Uppboðið var haldið í ðþökk
stjórnvalda í Beijing sem telja að
gripunum hafi verið stolið úr einni
af höllum keisarans fyrir 140 árum.
Tvennir tónleikar Kvenna-
kórs Hafnarfjarðar
KVENNAKÓR Hafnarfjarðar
heldur afmælistónleika í Víðistaða-
kirkju í Hafnarfirði í kvöld,
fimmtudagskvöld, kl. 20.
Kórinn er fimm ára um þessar
mundir. Hann var stofnaður á vor-
dögum 1995 en þetta er sjötta árið
sem kórinn er starfræktur.
Á tónleikunum verða innlend og
erlend lög. Með kórnum syngja
einsöng Garðar Thor Cortes og
Anna Sigríður Helgadóttir.
Undirleikari hennar er Aðal-
heiður Þorsteinsdóttir píanóleik-
ari.
Stjórnandi kórsins er Jensína
Waage og undirleikarar era Heið-
dís Lilja Magnúsdóttir á píanó og
Arndís Hreiðarsdóttir, sem leikur
á slagverk.
Vetrarstarfi sínu lýkur kórinn
með tónleikum í Hásölum, sal
safnaðarheimilis Hafnarfjarðar-
kirkju, laugardaginn 6. maí kl.
16.30, ásamt Jórukórnum frá Sel-
fossi og Kvennakórnum Ljósbrá
úr Rangárvallasýslu.