Morgunblaðið - 22.06.2000, Blaðsíða 41

40 FIMMTUDAGUR 22. JIJNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
P'OTÖW'tlllfeíliÍíl
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SKJÁLFTARNIR OG FÓLKIÐ
Hinn öflugi jarðskjálfti sem varð í
fyrrinótt nokkrum sólarhring-
um eftir fyrsta skjálftann er
staðfesting á því að mat vísindamanna
okkar á jarðskjálftunum er rétt. Þeir
spáðu því að í kjölfar jarðskjálftans 17.
júní mundu fylgja fleiri skjálftar á
næstu dögum, vikum, mánuðum eða ár-
um og þeir gætu orðið svipaðir að styrk-
leika og hinn fyrsti. Þessar spár urðu að
veruleika fyrr en nokkurn grunaði.
Fleiri hús hrundu, fleiri fjölskyldur
misstu heimili sín og innbú. Frekari
skemmdir urðu á mannvirkjum.
Við höfum vitað af því í langan tíma
að til þessa mundi koma en frekar búizt
við þessum atburðum í einhverri óskil-
greindri framtíð, en stöndum frammi
fyrir því að þeir eru að gerast núna.
Þeir tveir skjálftar sem þegar hafa
gengið yfir hafa reynt mjög á íbúa Suð-
urlands. Umtalsverður fjöldi fólks
stendur frammi fyrir því að hafa misst
heimili sín, húsin eru gerónýt eða mikið
skemmd, innbú illa farið eða ónýtt og
margvíslegir munir, sem tengjast göml-
um minningum, hafa týnzt.
Það er erfitt að horfast í augu við að
þetta hefur gerzt óvænt og á sekúndu-
broti. Fjárhagstjónið verður bætt en
hið tilfinningalega tjón verður ekki
hægt að bæta. Umhugsunin um frekari
skjálfta sem í vændum eru mun fylgja
fólki þangað til þessi hrina verður end-
anlega afstaðin og 100 ár verða í næstu
Suðurlandsskjálfta.
Fullorðna fólkið, sem hefur kynnzt
ýmsu á lífsleiðinni, á auðveldara með að
takast á við þessa snöggu breytingu á
stöðu og högum. Fyrir börn og unglinga
er þetta enn meira áfall. Börnin þurfa á
að halda því öryggi sem fylgir föstum
samastað. Myndirnar sem birtast í
Morgunblaðinu í dag tala sínu máli.
Mynd af lítilli stúlku sem hniprar sig
saman innan um eyðilegginguna segir
meira um það tilfinningalega áfall sem
börnin hafa orðið fyrir en flest orð.
Það er mikilvægt að hraða eins og
kostur er greiðslu bóta fyrir það fjár-
hagstjón sem fólk hefur orðið fyrir. En
mikilvægast af öllu er að takast á við
þau tilfinningalegu áföll sem fólk á öll-
um aldri en ekki sízt börn og unglingar
hefur orðið fyrir og getur fylgt þeim
alla ævi.
I þeijn náttúruhamförum sem orðið
hafa á Islandi undanfarna áratugi hafa
margir sorglegir atburðir gerzt og á
það ekki sízt við um snjóflóðin á Vest-
fjörðum sérstaklega en einnig á Aust-
fjörðum. Kannski ná Vestmannaeyjar
sér aldrei að fullu eftir eldgosið þar fyr-
ir rúmum aldarfjórðungi.
Til allrar hamingju hefur ekki orðið
manntjón í þeim tveimur stóru skjálft-
um sem gengið hafa yfir. Við höfum ver-
ið ótrúlega heppin og vonandi verðum
við það áfram. En við þessar aðstæður
er ekkert þýðingarmeira en að huga að
þeim tilfinningalega vanda sem sækir að
fólki þegar atburðir sem þessir gerast.
MENNING OG BÚSETA
Umræða um byggðamál hefur að
miklu leyti snúist um stóriðju,
landbúnað og sjávarútveg á undan-
förnum misserum. Minni gaumur hef-
ur verið gefinn að menningar- og
menntamálum í þessu samhengi, að
minnsta kosti hefur umræðan um þá
þætti ekki verið jafn áköf. Lítill vafi
leikur hins vegar á því að framboð á
menningu og menntun hefur síst minni
áhrif á búsetu en framboð á atvinnu.
Gott dæmi um þetta er átak sem
gert hefur verið í tónlistarkennslu á
Egilsstöðum en að sögn Magnúsar
Magnússonar, skólastjóra Tónlistar-
skóla Austur-Héraðs, hér í Morgun-
blaðinu fyrir skömmu, hefur það orðið
til þess að nú flyst fólk til Egilsstaða
vegna þess að tónlistarlífið er öflugt
þar. Komið hefur verið á fót Operu-
stúdíói Austurlands undir stjórn W.
Keith Reed, söngvara og söngkennara
á Egilsstöðum, en það frumsýndi óper-
una Rakarann í Sevilla eftir Rossini
12. júní síðastliðinn við góðar undir-
tektir. Sagði gagnrýnandi Morgun-
blaðsins að sýningin væri til vitnis um
að Grettistaki hefði verið lyft í fjórð-
ungnum.
Framtak Héraðsmanna er til eftir-
breytni og varpar nýju og skærara
ljósi á lífið á landsbyggðinni. Hið sama
má segja um metnaðarfullar tónlistar-
hátíðir sem haldnar eru að sumarlagi
víða um land og hefur fjölgað mikið
undanfarinn áratug. Einnig menning-
arhátíðir á borð við Á seyði á Seyðis-
firði og Menningarveisluna á ísafirði.
Einnig mætti nefna málþing á borð við
það sem haldið var í Bolungarvík nýl-
ega um séreinkenni Vestfirðinga.
Allt er þetta starfsemi sem eykur
breiddina í mannlífinu á landsbyggð-
inni og sennilega er fátt sem gerir
hana fýsilegri til búsetu en einmitt
það, fjölbreytt mannlíf og menningar-
líf og möguleikar til menntunar, bæði
fyrir börn og fullorðna.
NOTKUN UPPLÝSINGA
KPMG-ráðgjöf gerði í febrúarlok
könnun meðal stjórnenda í
stærstu fyrirtækjum landsins, þar sem
leitazt var við að afla vitneskju um að-
gang þeirra að upplýsingum og gagn-
semi þeirra við áætlanagerð eins og
fram kom á viðskiptasíðu Morgun-
blaðsins í gær.
Það sem kannski vekur mesta athygli
er hvað upplýsingar eru misjafnlega
nýttar í fyrirtækjunum. Þannig kemur í
ljós, að þriðjungur fyrirtækjanna, sem
könnunin nær til, gerir ekki áætlanir
um efnahag og enn færri gera mánað-
arlegar sjóðstreymisáætlanir. Þá kem-
ur fram, að fæstir þeirra, sem þátt tóku
í könnuninni hafa aðgang að upplýsing-
um um afkomu eftir viðskiptavinum eða
upplýsingar um áhrif markaðsaðgerða,
svo að dæmi séu nefnd. í heild bendir
könnunin til þess að ótrúlegur fjöldi
fyrirtækjanna hafi ekki vissar grunn-
upplýsingar á takteinum.
Könnun KPMG-ráðgjafar bendir tví-
mælalaust til þess, að hægt sé að bæta
stjórnun og rekstur íslenzkra fyrir-
tækja umtalsvert með betri nýtingu
þeirra upplýsingakerfa, sem fyrir eru
og kostað hefur fyrirtækin stórfé að
koma upp.
++
Fjöffurra daga norrænu augnlæknaþingi í Reykjavík lokið
Erfðafræði
veitir von
um lækn-
ingu augn-
sjúkdóma
Augnlæknar binda miklar vonir við að
ýmsa illlæknanlega augnsjúkdóma, sem í
dag hrjá fólk, verði í framtíðinni hægt að
lækna með aukinni tækni og þekkingu í
erfðafræði. Vala Ágústa Káradóttir
kynnti sér Norræna augnlæknaþingið
í Reykjavík, þar sem þetta kom meðal
annars fram.
NORRÆNU augnlækna-
þingi lauk í Borgar-
leikhúsinu í gær. Um
það bil 700 manns
sóttu þingið en þar voru jafn-
framt sýnd áhöld og verkfæri til
augnlækninga sem og augnlyf.
Fjöldi fyrirlesara kom fram á
þinginu og voru margir vel þekkt-
ir vísindamenn þar á meðal.
Meðal þátttakenda sem Morg-
unblaðið ræddi við var Thomas
Rosenberg, augnlæknir frá Dan-
mörku, sem meðal annars vinnur
að rannsóknum á blindu vegna
arfgengra sjúkdóma, en Rosen-
berg telur að eftir 20-30 ár verði
mögulegt að lækna slíka sjúk-
dóma. Einnig var rætt við Aa-
mund Ringvold, prófessor í augn-
lækningum, sem stundað hefur
umfangsmiklar rannsóknir á
gláku og tengdum sjúkdómum, en
gláka er talsvert algengur sjúk-
dómur á Islandi.
Éiríkur Þorgeirsson, formaður
undirbúningsnefndar þingsins,
segir í samtali við Morgunblaðið
að þingið hafi gengið mjög vel,
240 vísindaleg erindi hafi verið
flutt og margt áhugavert hafi
komið fram enda farið yfir vítt
svið. Eiríkur segir að á þinginu
hafi talsvert verið litið á umfang
augnlæknaþjónustunnar á Norð-
urlöndunum og meðal annars lagt
mat á það hvort samhengi sé á
milli þeirrar þjónustu sem fólk
fær og þeirrar áherslu sem lögð
er á viðkomandi sjúkdóma í lönd-
unum.
Skipt um augastein
með skurðaðgerð
Eiríkur nefndi sem dæmi að á
Norðurlöndunum væri töluverður
munur á fjölda þeirra aðgerða
sem fjarlægðu ský á augasteini
en að sögn Eiríks er það algeng-
asta skurðaðgerð sem gerð er á
augum. Mun minna er um slíkar
aðgerðir hér á landi en á hinum
Norðurlöndunum. Ský á auga-
steini er algengur sjúkdómur
meðal eldra fólks. Sjúkdómurinn
skerðir sjónina og getur jafnvel
valdið sjónmissi en með nútíma-
tækni er hægt að lækna sjúkdóm-
inn á frumstigi.
„Það er gríðarlega mikil undir-
liggjandi þörf fyrir þessa aðgerð
og hún hefur vaxið það mikið síð-
ustu ár að ekkert Norðurland-
anna hefur fylgt alveg eftir þörf-
inni. Annars staðar á
Norðurlöndum eru gerðar um það
bil 7 aðgerðir fyrir hverja 1000
íbúa á ári hverju, en á Islandi eru
gerðar helmingi færri aðgerðir,
eða 3 Vi aðgerð fyrir hverja 1000
íbúa. Hinar Norðurlandaþjóðirnar
telja sig vera aftarlega á merinni
og til þess að ná jafnvægi þurfi
enn fleiri aðgerðir," segir Eiríkur.
Aðspurður segir Eiríkur að
þörfin fyrir aðgerðina sé heldur
minni hér, þar sem íslenska þjóð-
in sé í dag heldur yngri en hinar
Norðurlandaþjóðirnar og þess
vegna séu færri í þeim aldurshópi
sem þurfi mest á aðgerðinni að
halda en það skýri þó engan veg-
inn þann mikla mun sem sé til
staðar.
Sjóngæði nánast þau
sömu eftir aðgerðina
„Ský á auga verður sjaldan
vandamál fyrir sjötugt en fer
hratt vaxandi eftir það og þegar
þjóðir verða eins gamlar og við
Islendingar erum að verða þá
verður þörfin enn meiri og það
má í raun gera ráð fyrir því að
fyrr eða síðar þurfi að gera þessa
aðgerð á allavega öðrum hverjum
manni,“ segir Eiríkur.
Að sögn Eiríks er aðgerðin
gerð miklu fyrr í dag en áður var
gert og er miðað við að skýið sé
farið að trufla sjónina að ein-
hverju marki og valda fólki óþæg-
indum. „í dag ætlumst við til þess
að geta haldið þeim lífsgæðum að
fá að sjá og njóta umhverfisins
eins lengi og mögulegt er,“ segir
Eiríkur. Eftir aðgerðina ættu
sjóngæðin að verða mjög svipuð
því sem þau verða best að sögn
Eiríks, en aðgerðin fer þannig
fram að tær gerviaugasteinn er
settur í stað gamla augasteinsins.
„Eini gallinn við gerviaugastein-
inn er að hann getur ekki breytt
fókusfjarlægð einsog heilbrigður
augasteinn gerir hjá ungu fólki.
Það kemur þó varla að sök þar
sem menn eru hvort sem er búnir
að missa þessa hæfni um 55 ára
aldur þar sem augasteinninn er
orðinn stífur og getur ekki fókus-
erað á mismunandi fjarlægðir,"
segir Eiríkur. Það er fleira sem
getur unnist við aðgerðina:
„Undirliggjandi sjónlagsgalli,
það er nærsýni, fjarsýni og stund-
um að hluta til sjónskekkja er
leiðrétt um leið og skipt er um
augastein. Margt gamalt fólk,
sem alltaf hefur þurft að nota
Morgunblaðið/Ásdís Ásgeirsdóttir
Leisertæki sem notað er við sjónlagsaðgerðir.
Þórður Sverrisson, augnlæknir, og Aamund Ringvold hafa báðir feng-
ist við rannsóknir á gláku og tengdum sjúkdómum.
Eirfkur Þorgeirsson við tæki
sem hann notar mikið til skurð-
aðgerða á augasteini.
gleraugu, verður því gleraugna-
laust eftir aðgerðina, nema til
þess að lesa. Fólk fær því í raun
tvöföld lífsgæði út úr aðgerðinni,"
segir Eiríkur.
Arfgengir augnsjúkdómar
í börnum
Thomas Rosenberg, augnlækn-
ir frá Danmörku, hélt fyrirlestur
á þinginu um arfgenga sjúkdóma
sem leiða til blindu en hann stýrir
stofnun í Danmörku sem rann-
sakar ýmsa arfgenga sjúkdóma í
augum. I samtali við Morgunblað-
ið segir Rosenberg að um helm-
ingur blindu meðal barna og ungs
fólks stafi af galla í genum og
mikilvægt sé að finna þessi gen
og þar með ástæður þess að fólk
fái sjúkdóma í augum sem leiði til
þess að það missi sjón að miklu
eða öllu leyti.
Rosenberg segir mikilvægt að
hið opinbera og einkafyrirtæki á
sviði erfðafræði vinni saman til
þess að ná árangri í slíkum rann-
sóknum og besti árangur náist ef
upplýsingar eru öllum aðgengi-
legar. „Með því að finna gölluð
gen og rannsaka þau opnast nýjar
+
Thomas Rosenberg hefur
rannsakað sjúkdóma sem leiða
til blindu.
leiðir til þess að þróa meðferð við
augnsjúkdómum og í framtíðinni
ætti að vera hægt að nota erfða-
fræðilegar upplýsingar til þess að
lækna sjúkdóma sem leiða til
blindu," segir Rosenberg.
Rosenberg segir að stofnun
hans leggi mikla áherslu á að
greina sjúkdóma í augum
snemma, þar sem sjúkdómar sem
greinist í augum barna séu á bil-
inu 5-600 að tölu og mikilvægt sé
fyrir alla sem að málinu koma að
vita hvaða sjúkdóm barnið glímir
við, hvort hann sé hluti af stærri
heild og hvernig sé hægt að
bregðast við honum.
Áhættuþættir
tengdir gláku
Aamund Ringvold, prófessor í
augnlækningum við ríkissjúkra-
húsið í Ósló, stýrði á þinginu vís-
indafundi um gláku og áhættu-
þætti tengda sjúkdómnum. Gláka
er hægfara sjúkdómur í augum
þar sem sjóntaugin skaddast en
það leiðir til skertrar hliðarsjónar
og síðan blindu.
Rannsóknir Ringvolds snúast
aðallega um sérstakan sjúkdóm,
tálflögnun á augasteini, og tengsl
hans við gláku en þessi sjúkdóm-
ur er mjög algengur á Islandi og
meðal norrænna þjóða. Ringvold
gerði, ásamt samstarfsmönnum
sínum, viðamikla rannsókn um
þetta efni í Noregi á árunum
1984-1992. Ringvold segir sjúk-
dóminn arfgengan en hann geti
einnig verið tengdur umhverfinu
að einhverju leyti. Hann segir að
nauðsynlegt sé að safna upplýs-
ingum um áhættuþætti sem
tengjast gláku.
„Það er mikilvægt að vita að
fólk beri í sér tilhneigingu til
sjúkdómsins til þess að hægt sé
að hefja meðferð fyrr en einnig er
hugsanlegt að í framtíðinni verði
tæknin komin á það stig að hægt
verði að koma í veg fyrir að fólk
fái þennan sjúkdóm ef nægar
upplýsingar um hann eru fyrir
hendi,“ segir Ringvold.
Sjónlagsaðgerðir sem
valkostur við gleraugu
Nokkuð var rætt um sjónlags-
aðgerðir á þinginu en með þeim
er nærsýni, fjarsýni eða sjón-
skekkja leiðrétt að miklu eða öllu
leyti. Slíkar aðgerðir eru gerðar
með blöndu af hátækniskurðað-
gerð og hátæknileiseraðgerð á
hornhimnu augans en sú tækni
hefur verið að þróast mjög ört
síðustu árin að sögn Eiríks og er
fyrst núna komin á það stig að ís-
lenskir augnlæknar vilji vera í
forsvari fyrir því að hefja þessa
starfssemi á íslandi.
„Þessi tækni er öruggust og
nær besta árangri hjá fólki með
tiltölulega litla sjónlagsgalla en
auðvitað sækist fólk, sem er með
mikla sjónlagsgalla, töluvert eftir
aðgerðinni. Þar þarf að hafa viss-
an vara á því aðgerðin byggist á
því að breyta hornhimnunni og
þynna hana og það er ekki hægt
að gera upp fyrir ákveðin mörk.
Fólk með mikinn galla á mögu-
leika á því að fá ágætan bata, en
samt sem áður er ekki hægt að
lofa því að þetta fólk verði glera-
ugnalaust eins og fólk með minni
sjónlagsgalla getur átt von á,“
segir Eiríkur.
íslenskar vísindarannsóknir
athyglisverðar
Eiríkur segir að framlag ís-
lenskra vísindamanna hafi verið
gott, enda séu vísindarannsóknir
á Islandi á sviði augnsjúkdóma
ríkulegar. Ýmsar rannsóknir sem
kynntar hafi verið á þinginu séu
athyglisverðar svo sem rannsókn-
ir á gláku, sykursýki og tengslum
hennar við sjónmissi og rann-
sóknir á illkynja sjúkdómum í
augum.
Hann segir að fjallað hafi verið
um æxli og illkynja sjúkdóma í
augum á tveimur stórum vísinda-
fundum og línur lagðar fyrir sam-
ræmda meðferð og greiningu á
þessum sjúkdómum á Norður-
löndum.
FIMMTUDAGUR 22. JÚNÍ 2000 41
. »
Haraldur Sigurðsson prófessor á Rhode Island
Skjálftar hér fara
vart yfír sjö stig
Haraldur Sigurðsson,
prófessor í jarðvísindum
Við Rhode Island-há-
skóla í Bandaríkjunum,
gerir á næstunni út leið-
angur til að rannsaka
hafsbotninn suður af
Súmötru. Þar varð 7,7
stiga jarðskjálfti á
*
sunnudag. I samtali við
Morgunblaðið segist
Haraldur telja útilokað
að tengsl séu milli
skjálftanna á íslandi og
þeirra miklu jarðhrær-
inga sem orðið hafí í
heiminum síðustu daga.
Reuters
Haraldur Sigurðsson er að fara rannsaka jarðskjálftann, sem varð
suður af eynni Súmötru á sunnudag. Þessar skemmdir urðu á vegi á
Súmötru í byrjun mánaðar.
AÐ er lán hvað jarðskorp-
an undir Islandi er léleg
og þunn, segir Haraldur
Sigurðsson, prófessor í
jarðvísindum við Rhode Island-há-
skóla í Bandaríkjunum, því að það
tryggir að jarðskjálftar hér á landi
verða ekki mikið sterkari en sjö stig
á Richter-kvarða. Haraldur sagði í
samtali við Morgunblaðið í gær að
jarðskorpan undir íslandi væri
mjög sprungin og tiltölulega þunn.
„Skorpan er léleg og veik á ís-
landi miðað við skorpu meginland-
anna,“ sagði hann. „Það góða við
þetta er að skorpan brotnar við
fremur lítið átak. Kraftur eða
spenna safnast fyrir í skorpunni og
þegar hún verður meiri en styrkleiki
skorpunnar brestur hún. Á Islandi
getur bara safnast fyrir spenna upp
að vissu marki áður en hún brotnar.
Það er okkur því í hag að skorpan er
svona brothætt. Ef skorpan væri
sterkari eins og meginlandsskorpan
myndi spennan hlaðast upp og jarð-
skjálftar gætu náð styrkleikanum
sjö eða meira á Richter-kvarða. Það
er blessun fyrii’ okkur að skorpan er
veik og brotnar svona oft.“
Jarðskorpan léleg á fslandi
Hann sagði að vitað væri á íslandi
að jarðskjálftar færu lítið yfir sjö á
Richter vegna þess hvað skorpan
væri brotin, gliðnuð, veik, þunn, heit
og lin þannig að hún brotnaði við lít-
ið álag. Vii’kni gæti haldið áfram
íyrir austan, en líklegt væri að
„þetta stóra [væri] búið í bili“, þótt
ekki vildi hann taka dýpra í árinni
en það.
Haraldur hefur verið við Rhode
Island-háskóla frá 1975 og vinnur
um þessar mundir að rannsóknum á
eldfjallavirkni í Mið-Ameríku og
Indónesíu. Síðari rannsóknin tengd-
ist skjálftanum sem varð suður af
eyjunni Súmötru á sunnudag og
mældist 7,7 stig á Richter. Hann
sagði að nú væri verið að undirbúa
leiðangur þangað til að setja jarð-
skjálftamæla á hafsbotninn þar sem
upptökin voru, á um 300 metra dýpi.
Mælana á að geyma þar í mánuð og
verða þeir síðan látnir fljóta upp.
„Þarna er mikið um eftirskjálfta
og við ætlum að reyna að mæla þá til
að skilja betur hvað gerðist, hvar
upptökin voru nákvæmlega og
hvernig hreyfingar áttu sér stað,“
sagði hann. „Jarðhræringarnar þar
verða þegar ein plata gengur undir
aðra. Hafsbotninn gengur niður
undir Súmötni um eina sjö sentím-
etra á ári og hefur þetta staðið yfir í
nokkrar milljónir ára.“
Haraldur sagði útilokað að sam-
hengi væri milli skjálft-
anna á Suðurlandi og
annarra stórra
sþjálfta, sem mælst
hafa víða um heim und-
anfarið. „Það er alveg
klárt að það er ekkert
samhengi þar á miili,“
sagði Haraldur. „Það
verða ekki margir stór-
ir sþjálftar og þegar
þeir þjappast saman er
það einfaldlega töl-
fræðileg tilviljun. Það
má ekki líta á slíkt sem
vísbendingu um þróun
í ákveðna átt í jarð-
hræringum.“
Hann sagði að oft
væri því einnig haldið fram að tíðni
jarðskjálfta hefði aukist, en sýnt
hefði verið fram á að það væri ekki
tilfellið heldur.
„En það er náttúrlega miklu meiri
tíðni í fréttum af jarðskjálftum
þannig að fjölmiðlar hafa skapað þá
tilfinningu í vitund fólks,“ sagði
Haraldur. „En hvað jörðina snertir
er tíðnin sú sama, það er aðeins oft-
ar og betur skýrt frá jarðskjálftum
en áður fyrr og fréttir berast mun
hraðar og víðar. Það hafa verið
gerðar mælingar á tíðni eldgosa og
jarðskjálfta og sama tíðni hefur
haldist út alla tuttugustu öldina."
Styrkja þarf GPS-mælingar
Haraldur sagði að jarðskjálfti
væri einfaldlega afleiðing af upp-
byggingu spennu og krafta í jarð-
skorpunni og þar kæmi margt fram.
Spenna byggðist upp á löngum tíma
og þá væri hreyfing á jarðskorp-
unni. Hún bólgnaði upp eða gengi til
í norður-suður eða austur-vestur.
Mæhngar, sem gerðar hefðu verið á
hreyfingu skorpunnar áður en brot
eða skjálfti ætti sér stað væru mjög
mikilvægar. Þessar mælingar væru
gerðar með GPS-tækni. Væri til
dæmis skráð fjarlægðin frá Reykja-
vík til Víkur í Mýrdal. Hefðu mæl-
ingar Veðurstofunnar sýnt að fjar-
lægðin gæti verið breytileg dag frá
degi eins og hægt væri að fylgjast
með á heimasíðu stofnunarinnar.
„Þær mælingai’ geta haft mikið
hlutverk," sagði hann. „í fyrsta lagi
nýtast þær til að skilja upptök jarð-
skjálftanna og í öðru lagi geta þær
verið þáttur í jarðskjálftaspá. GPS-
mælingarnar ætti að styrkja af öll-
um mætti því að þær eru einn af lyk-
ilþáttunum."
Haraldur sagði að engu síður
væri Richter-kvarðinn rétti kvarð-
inn til að mæla orkuna, sem leystist
úr læðingi og það myndi ekki breyt-
ast. Einnig væri notað-
ur Mercali-kvarði, sem
lýsti áhrifum á mann-
vii’ki, en hann væri
mjög afstæður því að
þau færu eftir fjarlægð
frá upptökum, hvernig
hús væru byggð og
fleiru.
„Það þarf að minnsta
kosti tvo kvarða,“ sagði
hann. „Annar er Richt-
er, sem notaður er fýrir
kraftinn og orkuna sem
leysist úr læðingi, en
hinn kvarðinn er
skemmdir. Það getur
komið risastór jarð-
skjáflti úti í miðju
Kyrrahafi þar sem ekki verða nein-
ar skemmdir, en einnig getur orðið
skjálfti undir Reykjavík eða San
Francisco, sem ekki er mjög stór, en
getur gert mikinn usla.“
Sérgrein Haraldar er jarðskorp-
an og eldgos. Hann sagði að ekki
væri líklegt að eldgos fylgdi Suður-
landsskjálftunum.
„Undir Suðurlandsundirlendi
liggur brotabelti frá austri til vest-
urs nokkurn veginn frá Hveragerði í
áttina að Hvolsvelli og Heklu,“ sagði
hann. „k þessu svæði eru plötu-
mörkin þannig að sunnan sprangu-
svæðisins í Flóanum er Evrasíuplat-
an, en norðan er Ameríkuplatan.
Þegar umbrot verða kemur því hhð-
arhreyfing, en ekki nema tiltölulega
lítil gliðnun þannig að þetta er ekki
svæði þar sem kvika leitar upp, þótt
það hafi gerst á þessu svæði. Seyðis-
hólar, sem mynduðust fyrir um
3.500 áram, era sennilega það næsta
og síðan ekkert fyrr en komið er yfir
í eystra gosbeltið - Heklusvæðið,
Tindfjallajökul og Eyjafjallajökull.
Þarna á milli er mikið bil þar sem er
mikil hreyfing á jarðskoi’punni og
sjálfsagt er kvika þama undir jarð-
skorpunni, en hún gliðnar ekki það
mikið í sundur að kvikan komist
upp. Því eru mjög litlar líkur á eld-
virkni á því svæði eins og jarðsagan
og flatneskjan þarna sýna. Svona
hreyfingar gætu hins vegar haft
áhrif á eldfjöllin við austurendann á
því svæði og hleypt kvikunni þar
upp og sömuleiðis við vesturendann,
á Hengilssvæðinu og nágrenninu.
Ekki er heldur útilokað að kom?o
gætu upp nýir Seyðishólar."
Haraldur sagði að einnig væri við-
búið að breytingar yrðu á virkni
hverasvæða, jafnvel þótt skjálftar
ættu upptök langt frá. Mörg dæmi
væra um það í jarðsögunni að hverir
hyrfu eða nýir kæmu fram í jarð-
skjálftum. „
Haraldur
Sigurðsson