Morgunblaðið - 06.07.2000, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 6. JÚLÍ 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
y<M-2000
Fimmtudagur 6. júlí
Um „pó mó“, eða
ástand mannsandans
SKAGAFJÓRÐUR - HÓP
Búðirnar i Hópi - Búðakvöld
Skagfirðingar hafa reist tjaldbúöir
sem ætlaö er aö sýna lifnaöarhætti
landkönnuðanna ogbjóöupp á mat,
líkan þeim sem ætla má að hafi ver-
iö á boröum þeirra. í kvöld kl. 20:30
veröa flutt ávörp, Andrea Gylfadóttir
söngkona og Guömundur Pétursson
gítarleikari flytja fjölbreytta söngdag-
skrá. Bragðaö á íslenskum skrínu-
kosti viö búöirnar. Kúmenkaffi-tilboö
á Kaffi Krók.
LAUGARDALUR KL. 16
BÚ 2000
Landbúnaöur er lífsnauösyn eryfir-
skrift sýningarinnar um íslenskan
landbúnaö við aldahvörfsem haldin
verður í Laugardal á sama tíma og
Landsmót 2000. Á sýningunni verö-
ur vöru- og þjónustusýning en
markmið hennar er að varpa Ijósi á
mikilvægi landbúnaðar í nútímaþjóö-
félagi. Sérstök áhersla veröurlögö á
aö kynna nýjar búgreinar, vekja at-
hygli á hollustu og hreinleika afuröa
íslensks landbúnaðar og sýna nýja
tækni sem landbúnaðurinn hefur
tekiö íþjónustu sína. Sýningin
stendur til 9. júlí.
www.reykjavik2000.is, wap.olis.is.
HÁSKÓLABÍÓ KL. 20:30
STOMP
STOMP er alþjóðlegur hópur lista-
manna sem fariö hefur vítt og breitt
um heiminn og vakiö hrifningu.
STOMP veröur hér á landi til 9. júlí
ogheldurátta tónleika á tímabilinu.
Miðasala veröur í verslunum Skíf-
unnar í Kringlunni og á Laugavegin-
um.
www.stomponline.com.
Nýjar bækur
UGLAN - íslenski kiljuklúbburinn
hefur gefið út þrjár nýjar bækur.
• Lesarinn eftir Bernard Schlink
segir frá leynilegu ástarsambandi
fimmtán ára pilts og 36 ára konu.
Einn daginn er konan horfin og
mörgum árum síðar sér pilturinn, þá
laganemi, konuna aftur - í réttarsal
þar sem hún situr á sakamanna-
bekk. Sú upprifjun og sjálfsskoðun
sem fylgir í kjölfarið felur í sér
magnað uppgjör - ekki bara ein-
staklinga heldur heilla kynslóða í
Þýskalandi eftirstríðsáranna, segir í
kynningu.
Lesarinn kom fyrst út í Syrtlu-
flokki Máls og menningar árið 1998.
Verfí: 1599 kr.
• Rauðamyrkur eftir Iiannes Pét-
ursson kom fyrst út 1973, en er nú
endurútgefin með nýjum formála
höfundar. I Hjaltadal í Skagafirði,
skammt frá hinum fomfræga Hóla-
stað, var um gangnaleytið 1871 rænt
vöru og umtalsverðu fé frá Hafliða
nokkrum Jónssyni, kunnum fjárafla-
manni þar í sveit. Vísast hefði brátt
fennt yfir þennan stuld hefðu eftir-
mál hans ekki verið með óþokkaleg-
asta móti og slungin myrkri. Glæp-
urinn og eftirmálin geymdust í
munnmælum staðarmanna og tæp-
lega öld síðar heyrði Hannes Péturs-
son þá skuggalegu sögu og færði á
bók.
Verfí: 1399 kr.
• Eins og steinn sem hafið fágai-
eftir Guðberg Bergsson var tilnefnd
til Bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs árið 1999. Þetta er annað
bindi skáldævisögu Guðbergs .Hér
heldur hann áfram sögunni af lífi
sem hvergi er lengur að finna nema í
hugskotinu: Þetta er óður um fátækt
alþýðufólk sem býr yfir miklu viti og
djúpum tilfinningum, saga um barn
sem elst upp í heimi þar sem strit
fólksins og duttlungar náttúrunnar
verða grundvöllur að hugsanalífi
þess og sköpunarþrá, segir m.a. í
kynningu. Verfí: 1790 kr.
Bækurnar eru prentaðarí Dan-
mörku.
Hleyptu tánum
út í sumar!
TEVA eru ekkertvenjulegir
sandalar. Þeir eru svo sterkir
að þú getur boðið þeim
nánast hvað sem er.
Þeirendast og endast!
fyrirtærnar!
UTILIF
GLÆSIBÆ
Sími 545 1500 • www.utilif.is
BÆKUR
Skáldsaga
ÓSÝNILEGA KONAN, SG
TRIÓIÐ LEIKUR OG
SYNGUR
eftir Sigurð Guðmundsson.
Mál og menning, Reykjavík 2000.
Prentun: AiT Falun AB, Svíþjóð.
182 bls. Verð: 3.980 kr.
SKÁLDSAGA Sigurðar Guðmun-
dssonar, Ósýnilega konan, SG tríóið
leikur og syngur, er önnur skáldsaga
hans. Sú fyrri, Tabúlarasa, hlaut
ágætar viðtökur og má því ætla að
einum framsæknasta myndlistar-
manni sinnar kynslóðar á íslandi hafi
einnig tekist að fmna sér hljómgrunn
sem rithöfundur.
í Ósýnilegu konunni takast á þrjár
raddir; konunnar, kallsins (í brúnni
að íslenskum sið) og hulstursins, en
allar búa þær innra með Sigurði Guð-
mundssyni. Hylkið þjónar eðli síns
vegna ákveðnu samhæfingarhlut-
verki, en konan og kallinn eru nokkuð
dæmigerð fýrir hugmyndafræði þess
tíma sem þau lifa. Þar sem raddimar
þrjár eru ákaflega ólíkar og oftast
nær ósammála, má segja að bókin
segi sögu ákveðinnar innri togstreitu
sem flestir sem komnir eru yfir miðj-
an aldur ættu að kannast við.
Samræður þessara þriggja radda
leiða meginumræðu bókarinnar, sem
er um leið umræða um menningu
okkar, um „ástand mannsandans“
eins og hann birtist í óvenju víðtæku
hversdagumhverfi Sigurðar eða SG.
Kvenleg sjónarmið og karlleg takast
á, en rödd hulstursins er kannski
næst því að vera rödd skynsemis-
hyggju nútímans enda hulstrinu eðli-
lega umhugað að halda sér (og um
leið hinum) í þokkalegu standi.
Það er athyglisvert hversu víð-
feðmt sögusvið bókarinnar er, en
lesandinn flakkar með höfundi allt frá
íslenskum sjávarþorpum til fjalla-
þorpa í Kína, með viðkomu í Reykja-
vík, Hollandi, Svíþjóð ogXiamen. Það
er því ekki nóg með að bókin sé bein-
línis fjölradda heldur gerir hún ákaf-
lega ólíkum sjónarmiðum og menn-
ingarheildum (eða afkimum) skil þar
sem allt hefur sama vægi og er jafn
merkilegt framlag til „menningarást-
andsins" eins og það birtist í bókinni.
Fjölskrúðug ein-
kenni póstmódem-
ismans (eða pó mó eins
og Sigurður nefnir
þann ,,isma“) koma
ekki einungis fram í
efniviði bókarinnar,
heldur ekki síður í
byggingu hennar.
„Strúktúrinn í verkinu
býr til verkið“ segir
Sigurður um óperu sem
hann er með í smíðum,
en þau orð hans gætu
allt eins átt við um
Ósýnilegu konuna.
Bygging bókarinnar er
brotakennd og laus í
reipunum, endurspegl-
ar þannig margradda frásagnarhátt-
inn, en það er einmitt ákveðin form-
leysa sem leiðir bókina áfram. Sjálft
form hennar (eða formleysan) ýtir því
undir og styrkir efniviðinn með því að
líkja eftir margradda og sundurlausri
menningunni sem hún fjallar um.
Söguþráðurinn, ef þráð skyldi
kalla, er í samræmi við það líkari vef
sem er spunninn hingað og þangað
eftir þvi hvemig vitundármiðja bók-
arinnar lætur hugann reika, fram og
til baka, út og suður, í fúlustu alvöru
og hálfkæringslegu gamni.
Stíll Sigurðar er lipur og gaman-
samur og hæfir vel efniviðnum. Oft á
tíðum er leikið með tungumálið,
myndbirtingar þess og merkingu,
skilning okkar og misskilning. Höf-
undur hikar ekki við að sletta erlend-
um orðum og hugtökum, - talar eins
og sá sem lifir og hrærist í fjölskrúð-
ugu og fjölþjóðlegu umhverfi.
Ólíkar skoðanir tríósins á tungu-
málinu málinu eru dæmigerðar fyrir
samspil þeirra í sögunni. Hylkið telur
útlenskar slettur málinu jafnnauð-
synlegar og súrmjólk þarmaflórunni,
en kallinn lítur á málvöndun sem
verkfæri til að skerpa hugann. Konan
bíður hins vegar „spennt eftir að
tungumálið lendi í umferðarslysi".
Textinn er ákaflega myndrænn, á
stundum töluvert skylt við ljós-
myndaverk Sigurðar frá fyrri tíð, þar
sem frásögn var oft áberandi þáttur,
enda verkin oft textatengd.
Það er þó spuninn eða sköpunar-
ferlið sjálft sem er meginþema sög-
unnar, þar sem höfúðandstæðurnar
eru menningin og náttúran. Bókin er
að stærstum hluta hugleiðingar tríós-
ins um þessi grundvall-
aröfl sem uppsprettu
sköpunarinnar. Innan
þess ramma er tæpt á
fiestum þeim hugmynd-
um sem verið hafa ofar-
lega á baugi undanfarin
þijátíu ár. Málefni á
borð við femínisma,
hómofóbíu, og fagur-
fræði verða farvegur
lyrir umræðu um listina
og tilgang hennar, lífið
og tilveruna, ýmist frá
sjónarhóli vallarhyggju
(field thinking) eða ball-
arhyggju (phallic think-
ing), - en ágætar þýð-
ingar á þessum
hugtökum eignar Sigurður Hörpu
Bjömsdóttur myndlistarmanni.
Ekki er neinnar niðurstöðu að
vænta af þessari athyglisverðu um-
ræðu, enda félli hún þá um sjálfa sig.
Með því að nota þessi þijú sjónar-
hom tekst höfundi meðvitað að forð-
ast að taka afstöðu til flestra hluta.
Þannig er sagan að einhverju leyti óð-
ur til afstöðuleysisins, óður til allra
þeirra möguleika sem búa í okkur öll-
um og lífinu sjálfu. Afstöðuleysinu er
stillt upp sem fullkominni andstæðu
„ríkjandi“ sjónarmiða karlveldisins
og þess hugsunarháttar er finnur sig
stöðugt knúinn til að móta „kanón-
una“ svo ég noti myndmál við hæfi.
Eitt af því fáa sem tríóið er sam-
mála um er að „líf með misjafnlega
lífseigum og lífsglöðum já-um [sé] lík-
ara hreyfingum náttúmnnar en tví-
hyggjan sem kemur fram þegar nei-
in era látin drepa já-in.“ Já- in era
þannig alltaf í fyrirrúmi í verkinu,
enda er hreyfiafl sögunnar ódrepandi
forvitni um vitsmunalega getu okkar
og þær takmarkanir sem hugmyr.da-
fræði hvers tíma og staðar setur
henni.
Ósýnilega konan er ákaflega at-
hyglisverð bók sem rekur það hvern-
ig óljós hugmynd verður að vera-
leika, - það hvemig tilraun til að
kyngreina menningu okkar mótast í
lausbyggða lesningu sem flæðir í lík-
ingu við hið sammannlega minni,
hugsunina sjálfa og verður um leið að
myndlíkingu fyrir þá formlausu og
brotakenndu menningu sem hún ger-
ir tilraun til að greina.
Fríða Björk Ingvarsdóttir
Sigurður
Guðmundsson
Léttur og fínlegur flutningur
TONLIST
I i i s t a s a f n SI g u r j ó n s
ðlafssonar
PIANÓTÓNLEIKAR
Christopher Czaja Sager
flutti þrjár partítur eftir
Johann Sebastian Bach.
Þriðjudagurinn 4. júlí, 2000.
ÞAÐ er ýmist að partíturnar eru
sagðar vera sex eða sjö og er þá h-
moll forleikurinn í frönskum stíl
(BWV 831) einnig hafður með í
þessum flokki. Á efniskránni voru
þrjár fystu partíturnar (BWV 825-
27) í B-dúr, c-moll og a-moll. Hvað
form snertir eru partíturnar í svítu-
formi þó stundum sé bragðið frá
venjulegri kaflaskipan svítunnar og
jafnvel viðteknum rithætti. Fyrsta
partítan hefst á stuttri einþátta
prelúdíu en allir hinir þættirnir eru
í tvenndarformi (Binary) sem ein-
leikarinn fór að mestu eftir hvað
snertir endurtekningar. Ritháttur
gikksins (lokakaflinn) í fyrstu par-
títunni er sérstæður og þykir minna
á Scarlatti, sem var „sérfræðingur“
í að víxla handstöðunni. Svítan var
mjög fallega leikin, fyrsti kaflinn
með fallegri syngjandi og tvöfaldi
kontrapunkturinn í Allemande kafl-
anum, var sérlega skýr. í Courante
kaflanum ritar Bach punkteringar
sem leika skal með frönskum hætti
svo sem Sager gerði mjög smekk-
lega. Sarabandan var einstaklega
fallega leikin og þar naut sín fínleg-
ur áslátturinn hjá Sager.
Önnur partítan er í c-moll og
hefst á hægum (frönskum) inngangi
en síðan tekur við Andante (aríóso)
kafli og lýkur fyrsta þættinum á
frjálst unninni fúgu þar sem svarið í
framsögunni er í undir-fimmund.
Þessi þrískipti þáttur var mjög vel
fluttur, sérstaklega aríósó kaflinn
þar sem fallega mótaðar tónhend-
ingarnar blátt áfram „sungu“. Þessi
partíta endar ekki á gikk (Gigue),
heldur á Capriccio, sérlega glaðleg-
um þætti þar sem heyra má tónbrot
(Tvær tíundir) sem minnir á stef úr
tvífiðlukonsertinum fræga í d-moll
en einmitt þessar tíundir notar
Bach á mjög skemmtilegan máta í
þessum kafla sem var glansandi vel
fluttur.
Þriðja partítan er ekki hefðbund-
in hvað snertir kaflaskipan og hefst
á eins konar „Invention" einþátt-
ungi (Fantasia) en rithátturinn er
glæsilegur og mikið um gagnhverft
tónferli sem gerir tónmál hverrar
tónlínu oft „tvíraddað“, en þetta er
eitt af einkennum meistarans þegar
hann vildi mikið við hafa. Alleman-
de er einnig óvenjulegur og í raun
hæg syngjandi aría er var einstak-
lega fallega flutt þar sem Sager lék
sér með tónmálið. Sérkennileg og
sérlega óvenjuleg Sarabandan var
fallega mótuð og Burleskan var
átaksmesti kaflinn hjá Sager og
einnig Skersó þátturinn þar sem
bera fyrir eyru tveir „klasahljóm-
ar“ sem minna aftur á Scarlatti.
Síðasti kaflinn, gikkurinn, er
skemmtileg tónsmíð þar sem í
seinni hluta kaflans er unnið með
stefið í spegilmynd.
Christopher Czaja Sager er góð-
ur píanóleikari er hefur tamið sér
mjög léttan og fínlegan áslátt svo
að partíturnar streymdu áfram
áreynslulaust. I svona fínlegum
flutningi vill spenna oft vera minni
en ella, bæði er varðar mótun á
styrkleikabreytingum en þó sér-
staklega hin hrynræna skerpa, svo
að heildaráhrif flutningsins verða í
heildina talað helst til of átakslítil
og á köflum nokkuð hlutlaus. Það
var helst í hægu þáttunum þar sem
„aríóso" tónlínur vora mest áber-
andi að leikurinn og öll tónmótunin
hjá Sager var einstaklega falleg.
Það má deila um hvort yfirmáta fín-
leg túlkunin hjá Sager sé eðlileg
fjTÍr barokktónlist en hugsanlega
mótar hann leik sinn með hliðsjón
af hljómgun sembalsins sem er út
af fyrir sig nothæf skýring en and-
stætt þessari hugmynd má halda
því fram að fyrst verið er að leika
þessi verk á píanó eigi hljómgun
píanósins að fá að njóta sín.
Jón Ásgeirsson