Morgunblaðið - 14.07.2000, Blaðsíða 12

12 FÖSTUDAGUR 14. JÚLÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Landlæknir hefur áhyggjur af fjölgun alnæmistilfella í heiminum
SIGURÐUR Guðmundsson land-
læknir segir að íslendingar þurfi að
vera ákaflega vel á verði gagnvart al-
næmissjúkdómnum. Víða erlendis
hefur riýjurn sjúkdómstilvikum fjölg-
að mikið og meira en spár gerðu ráð
fyrir. í Bandaríkjunum hefur orðið
umtalsverð aukning, en reynslan þar
hefur þótt sýna hvers væri að vænta
almennt á Vesturlöndum.
)rAuðvitað þurfum við að vera ákaf-
lega vel á verði gagnvart þessum
sjúkdómi," sagði landlæknir. „Um
130-140 manns hafa fengið sjúkdóm-
inn frá upphafi og það er sem betur
fer hlutfalislega miklu lægri tala en í
mörgum öðrum löndum; við erum
undir meðaltali ef við horfum á
OECD-lönd og hvergi nærri því sem
er í Bandaríkjunum, Frakklandi,
Danmörk og Belgíu, svo eitthvað sé
nefnt. En allt sem gerist í löndunum
umhverfis okkur getur auðvitað haft
áhrif hér. Þess vegna verðum við að
halda vöku okkar og fylgjast vel með.
Það var einu sinni sagt, að þegar
Frakkland fær kvef, þá hnerrar
Evrópa. Nú má kannski segja, að
þegar Bandaríkin fá kvef, þá hnerrar
allurheimurinn.
Óttast útbreiðslu
meðal fíkniefnaneytenda
Það sem er sérstakt við ísland,
gagnstætt ýmsum öðrum löndum,
sem snýr að HlV-dreifingu, er það að
við höfum í raun og veru ekki ennþá
Við verðum að
vera vel á verði
séð sjúkdóminn nema
að mjög litlu leyti hjá
þeim sem sprauta sig
með fíkniefnum. Við er-
um búin að vera dauð-
hrædd um það í tíu ár
að þetta myndi dreifast
í þeim hópi en það hef-
ur ekki gerst enn, þrátt
fyrir það að lifrarbólga
C fari núna eins og eld-
ur í sinu um hópa fíkni-
efnaneytenda hér. Um
600 manns bera merki
hennar hérlendis nú og
er Ilklegt að flestir hafi
smitast með sprautu-
nálum við fíknieiha-
neyslu. HIV dreifist á
nákvæmlega sama hátt og lifrarbólga
C, þ.e.a.s. með blóðblöndun við fíkni-
efnanotkun. Þarna er því um að ræða
tímasprengju sem okkur hefur lengi
fundist að biði eftir að springa en hef-
ur ekki gert það enn, sem betur fer,
og er ekki Ijóst hvers vegna. Þetta er
sem sagt áhyggjuefni okkar hér á
landi og er í raun og veru skilaboð til
okkar um að taka fíkni-
efnaneyslu á íslandi
mjög alvarlega.
Um síðustu helgi var
13. alþjóðlega alnæmis-
ráðstefnan sett í Durb-
an í Suður-Afríku. Talið
er að 34,3 milijónir
manna í heiminum hafi
greinst með HlV-smit,
eða eyðniveiruna, fram
til þessa dags, og að
flesta smitaða ein-
staklinga sé einmitt að
finna í Suður-Afríku,
eða 4,2 milljónir manna.
Næst í röðinni kemur
Indland en þar nemur
fjöldi eyðnismitaðra 3,7
milljónum.
„Það sem er að gerast á þessari al-
næmisráðstefnu í Afríku er dáh'tið
mérkilegt. Annars vegar eru að koma
afskaplega sláandi fréttir um út-
breiðslu sjúkdómsins í löndunum
sunnan Sahara, þarna er heil kynslóð
að þurrkast út, unga fólkið sem á að
taka við þessum löndum. Og hins veg-
Sigurður
Guðmundsson
ar er það hin áhugaverða uppákoma
Thabo Mbekis, forseta Suður-Afríku.
Hann er í litlum hópi manna sem
heldur því fram að það hafi ekki enn
verið sannað að HFV-veiran valdi
sjúkdómnum og er með aðrar skýr-
ingar. Þessi rök hafa heyrst í um tíu
ár og eru upphaflega komin frá Paul
Dusenbergí Kalifomíu. En með fullri
virðingu fyrir Mbeki og fleiri góðum
mönnum þá eru sennilega fáir smit-
sjúkdómar þar sem búið er að sýna
jafn traustlega fram á tengshn milli
sýkilsins, sem er veiran í þessu tilviki,
og þessa skelfilega sjúkdóms sem
hún veldur. Og að halda öðru fram er
svona svipað og að halda því ennþá
fram að jörðin sé flöt. Þetta hefur
greinilega valdið reiði, annars vegar
út í það að menn skuli vera að berja
höfðinu svona við steininn, þegar aug-
ljósar upplýsingar liggja fyrir, og eins
vegna þess, að Mbeki er með þessu að
drepa máhnu svohtið á dreif. Hins
vegar segir hann annað, sem er alveg
hárrétt, og það er að HFV-veiran sé
ekki eina vandamálið sem hrjáir Afr-
íku, það sé líka fátæktin og menntun-
arskorturinn, þ.e.a.s. hinar samfé-
lagslegu kringumstæður, og það er
auðvitað í slíku umhverfi sem HIV-
veiran þrífst best. En það breytir því
ekki að alnæmi stafar af HlV-veiru,
en auðvitað hangir þetta tvennt sam-
an og það er ein af ástæðunum fyrir
því að alnæmi er algengara í Afríku
en annars staðar," sagði landlæknfr.
Sýning í nýjum húsakynnum Minjasafnsins á Hnjóti opnuð í sumar
Fj allað um nú-
tímavæðinguna

’
,.|v
'Jm 1
1
Morgunblaðið/Helgi Bjamason
Jóhann Ásmundsson, forstöðumaður Minjasafnsins, stendur hér við
gamla kiukku á kirkjuloftinu sem verið er að útbúa á efri hæð.
VERIÐ er að koma upp sýningu í
nýrri álmu Minjasafns Egils Olafs-
sonar á Hnjóti í Örlygshöfn við Pat-
reksfjörð. Stefnt er að því að Ólafur
Ragnar Grímsson, forseti íslands,
opni sýninguna 26. ágúst næstkom-
andi.
Unnið hefur verið að viðbyggingu
Minjasafns Egiis Ólafssonar á undan-
fomum ámm og lýkur því verki með
uppsetningu sýningarinnar í sumar.
í tengibyggingu milli húsanna er
kaffistofa. Þar hefúr verið komið
upp vísi að dægurlagasafni með upp-
setningu gamalla plötuumslaga. Þá
er þar píanó Steingríms Sigfússonar
organista og er hugmyndin að bjóða
gestum upp á lifandi tónlist. Tilgang-
urinn er að heiðra minningu tón-
skálda og tónlistarmanna sem starf-
að hafa á svæðinu.
Jóhann Ásmundsson, forstöðu-
maður safnsins, segir að nýja sýn-
ingin sé hugsuð sem framhald af
eldri hluta safnsins, þar verði eink-
um fjallað um atburði efri hluta 20.
aldarinnar, ekki síst nýsköpun og
nútímavæðingu.
Nokkrir þættir í sögu atvinnu og
þjóðlífs eru teknir fyrir á sýning-
unni. Á neðri hæðinni er meðal ann-
ars Landssímastöð frá Patreksfirði,
gjaldkerastúka úr Eyrasparisjóði,
hlutir frá sjúkrahúsinu á Patreks-
firði og heimili frá því eftir stríð en
það er meðal annars byggt upp með
ýmsum heimilismunum frá Upp-
sölum í Selárdal. Þá eru þar ýmsir
hlutir úr sokknum skipum og fleira
til að sýna eyðingarmátt hafsins og
er það tengt björgunarsögu togara-
aldarinnar.
Mögulegt er að sýna stöðugt lif-
andi myndir á tjaldi og að vera með
iokaða fyrirlestraaðstöðu. I tengsl-
um við opnun viðbyggingarinnar
verður sett upp sögusýning í texta-
formi í miðju salarins.
Á efri hæðinni eru fræðslumálin
tekin fyrir, mcðal annars með ýms-
um munum frá farskólum, sýslu-
mannshorn og kirkjuloft þar sem
ætlunin er að sýna kirkjuævina frá
skírn til fermingar, giftingar og
dauða.
Jóhann tók við forstöðu safnsins
1. mars síðastliðinn. Hann er félags-
fræðingur að mennt með mann-
færði sem aukagrein. Jóhann vann í
menntamálaráðuneytinu áður en
hann réði sig til starfa við safnið en
hafði unnið töluvert með Agli Ólafs-
syni. Hann bjó meðal annars til
tölvuskráningarkerfi fyrir safnið
og skráði með Agli alla munina í
eldra safninu og voru þeir einnig
byijaðir á skráningu annarra muna
þegar Egill lést síðastliðið haust.
„Egill var búinn að ræða við mig
um fast starf við safnið en ég var þá
hikandi. En þegar liann lést lá beint
við að ég tæki við,“ segir Jóhann um
ráðningu sína.
„Nei, það verða engar breytingar
á safninu sjálfu. Ég þekkti vel til
hugmynda Egils og reyni eftir
fremsta megni að fylgja þeim eftir,“
segir Jóhann þegar hann er spurður
að því hvort einhverjar breytingar
verði á starfinu með nýjum manni.
Hann segir að starfið sé spenn-
andi og gefandi. Þangað komi oft
fróðir menn sem þekki atburði og
muni af eigin raun og hafi frætt sig
um ýmislegt. Fjármálin hafi hins
vegar verið erfið, safnið hafi ekki
fengið þær tekjur sem gert hafi
verið ráð fyrir. Kveðst Jóhann þó
vonast til að það bjargist og að unnt
verði að halda áfram við undir-
búning opnunarinnar síðar í sum-
ar.
Andlát

JOHANN
KRISTINN
RAFNSSON
JÓHANN Kristinn Rafnsson, heið-
ursborgari Stykkishólms, er látinn.
Hann fæddist 10. febrúar 1906 og
var sonur hjónanna Guðrúnar Gísla-
dóttur og Júlíusar Rafns Símonar-
sonar. Móðir hans lést árið 1912 og
var Jóhanni þá komið í fóstur.
Eftir að Jóhann var kominn á full-
orðinsár starfaði hann við ýmis skrif-
stofu- og verslunarstörf, og vann
m.a. í Sparisjóði Stykkishólms og
útibúi Búnaðarbankans 25 ár.
Jóhann var útnefndur heiðurs-
borgari Stykkishólmsbæjar 10. febr-
úar 1981; þá 75 ára gamall. Hann átti
eitt merkasta persónumyndasafn á
íslandi í einkaeign, með yfir 3.000
ljósmyndum. Árið 1997 afhenti hann
Stykkishólmsbæ safnið til eignar.
Jóhann andaðist 6. þessa mánað-
ar. Eftirlifandi eiginkona hans er
Unnur Ólafsdóttfr og eignuðust þau
þrjú börn.
Tilmæli frá
Geðhjálp
MORGUNBLAÐINU hafa borist
eftirfarandi tilmæli frá stjórn Geð-
hjálpar:
„Stjórn Geðhjálpar beinir þeim til-
mælum til þeirra sem tjá sig í fjöl-
miðlum að þeir grípi ekki til þess að
líkja andstæðingum sínum og þeim
sem fremja ódæðisverk við geðsjúka.
Fjölmiðlamenn eru vinsamlegast
hvattir til að gera ekki slík mistök að
áberandi fjölmiðlaefni. Forðast ber
að beita þeim málsrökum í deilum að
geðheilsu kunni að vera ábótavant
hjá þeim sem eru annarrar skoðunar.
Það er lítilsvirðing við geðsjúka að
útskýra ódæðisverk með vísan til
þess að brotamaðurinn hljóti að vera
geðsjúkur. Slíkt er jafnan gert, án
þess að nokkuð liggi fyrir sem bendi
til þess að svo sé. Þannig málflutn-
ingur stuðlar að fordómum í garð
þeirra sem eiga við geðræn vand-
kvæði að etja.“
Samgönguráðuneytið hefur sent bréf til allra leigubifreiðastöðva á landinu
Vill að gjaldmæl-
ar séu notaðir
SAMGÖNGURÁÐUNEYTIÐ hefur sent bréf
til allra leigubifreiðastöðva á landinu og félaga
leigubifreiðastjóra þar sem vakin er athygli á
því, að samkvæmt gildandi lögum eigi gjald-
mælar að vera í öllum fólksbifreiðum og sendi-
bifreiðum sem notaðar séu til leiguaksturs.
1 Ráðuneytið hvetur bifreiðastöðvar og félög
[ leigubifreiðastjóra til þess að fylgjast með og
j sannreyna að lögum og reglum þar að lútandi
sé framfylgt.
Að sögn Sturlu Böðvarssonar samgöngu-
: ráðherra var talið nauðsynlegt að minna á
þessar reglur þar sem heyrst hafi í fréttum
undanfarið að viðskiptahættir væru ekki í öll-
um tilvikum eðlilegir og ráðuneytinu hafi einn-
ig borist ábendingar þess efnis.
Sturla segir reglurnar fyrst og fremst
snúast um að gjaldmælar séu notaðir þannig að
viðkomandi neytanda sé ljóst að viðskiptin séu
með eðlilegum hætti. „Eftir sem áður er leigu-
bílstjórum heimilt að semja um lægra gjald við
farþega sína. Reglurnar eru settar til þess að
verðið sé ekki hærra en gjaldskrá gerir ráð
fyrir,“ segir Sturla.
Fréttir sem borist hafa um of hátt fargjald
tengjast allar akstri frá Flugstöð Leifs Eiríks-
sonar, en flugstöðin er á vinnusvæði bílstjóra á
Suðurnesjum og hafa þeir einir rétt til þess að
taka upp farþega við flugstöðina hafi bíll ekki
verið pantaður.
Aðspurður segir Sturla að til greina komi að
endurskoða svæðaskiptinguna. „í framhaldi af
þessu ástandi, sem nú er viðvarandi, og að
fenginni reynslu, vegna vandræða sem komið
hafa upp, tel ég nauðsynlegt að taka þessi mál
til skoðunar og mun láta gera það í haust,“ seg-
ir Sturla.
Fréttir af of háu fargjaldi eiga
ekki við rök að styðjast
Magnús Jóhannsson, stöðvarstjóri hjá Öku-
leiðum í Reykjanesbæ, segir fréttir af of hárri
gjaldtöku leigubílstjóra hreinan rógburð og
eigi ekki við nein rök að styðjast. „Það dettur
engum leigubílstjóra í hug að reyna svona vit-
leysu. Fullyrðingar, einsog þær sem heyrst
hafa í fréttum undanfarið, gera ekkert nema að
skaða ferðaþjónustuna í heild og þá finnst mér
undarlegt að frammámenn í ferðaþjónustu séu
þarna í fararbroddi með upphrópanir sem eiga
ekki við nein rök að styðjast,“ segir Magnús.
Magnús segir að fargjaldið frá flugstöðinni
til Reykjavíkur eigi að kosta í kringum 8.000
krónur ef farið er eftir gjaldmæli. Bílar hafi
hins vegar verið að bjóða sætið á 2.000 krónur
og sé þá hverjum farþega ekið heim að dyrum
en að sögn Magnúsar kemur það betur út fyrir
farþegann.
Aðspurður segir Magnús að minna sé nú um
að leigubílar frá Reykjavík séu að taka upp far-
þega frá flugstöðinni í óleyfi en nokkrir bíl-
stjórar eigi yfir höfði sér kærur vegna þessa.
Undrast yfírlýsingar fulltrúa
samtaka ferðaþjónustunnar
Bifreiðastjórafélagið Frami hefur gefið út
skriflega yfirlýsingu vegna fréttaflutnings af
leiguakstri frá flugstöðinni. Þar kemur meðal
annars fram að gjald, sem tekið er fyrir akstur
frá Reykjavík til flugstöðvarinnar, sé sambæri-
legt við innanbæjargjald.
Einnig segir að félagið undrist einhliða um-
ræðu um að lausnin sé fólgin í að sameina at-
vinnusvæðin en fagni því þó að samgöngu-
ráðhen-a vilji að fagleg skoðun fari fram á
málinu.
Félagið undrast yfirlýsingar fulltrúa sam-
taka ferðaþjónustu um að fyrirkomulag á
leiguakstri sé úrelt þar sem þjónusta á íslandi
sé góð og verð á leigubílum lágt hérlendis mið-
að við nágrannalöndin. Félagið lýsir auk þess
skömm á því meinta okri, sem talað hefur verið
um í fjölmiðlum, en undrast að ekki hafi verið
bent á ákveðna bílstjóra í þessum tilfellum.