Morgunblaðið - 14.07.2000, Blaðsíða 35

Morgunblaðið - 14.07.2000, Blaðsíða 35
34 FÖSTUDAGUR 14. JÚLÍ 2000 MORGUNBLAÐIÐ ptasmdiliifeife STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík. Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson. Ritstjórar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. HVALVEIÐAR ENN Á NÝ í SVIÐSLJÓSINU - HRÆSNIBANDARÍKJANNA HVALVEIÐAR hafa verið í sviðsljósinu að undanförnu vegna fundar Alþjóðahval- veiðiráðsins í Ástralíu. Enn sem fyrr eru litlar líkur á því, að ráðið muni samþykkja veiðar að nýju, en þó hafa þær skoðanir heyrzt, að á næsta ársfundi þess í London á næsta ári verði tekin skref til að heimila einhverjar og þá væntanlega mjög takmarkaðar hvalveiðar á nýj- an leik. Sem kunnugt er hafa samtök hvalfriðunarsinna og umhverfis- sinna barizt hatrammlega gegn öll- um hvalveiðum og hefur þeim orðið vel ágengt í baráttu sinni sökum þess, að þessar fallegu skepnur höfða til tilfinninga fólks, sem þykja hvalirnir fallegir en þó umfram allt bráðgáfaðir. Þessarar tilfinninga- legu afstöðu verður fyrst og fremst vart í hinum vestræna heimi, sér- staklega meðal enskumælandi þjóða. Liggur við að verndun hvala, einkum í Bandaríkjunum, sé hálfgerð trúar- brögð, svo djúpstæðar eru tilfinn- ingar fólks í þessum efnum. Ein afleiðingin af þessu hugar- ástandi fólks er, að hvers kyns öfga- hópar færa sér það í nyt til fjársöfn- unar. Gott dæmi um það er kanadíski öfgasinninn Paul Watson, en samtök hans, Hirðir hafsins (Sea Shepard), gera út skipið Stríðsmað- ur sjávar (Ocean Warrior). Það er einmitt statt þessa dagana við Fær- eyjar, þar sem yfirlýst ætlan þess- ara öfgasamtaka er að koma í veg fyrir grindhvaladráp Færeyinga, sem þeir hafa stundað um aldir. Að sjálfsögðu tekst Watson ekki að koma í veg fyrir hefðbundna nýtingu frænda vorra á grindhvalnum, en tilgangur hans er að efna til átaka og nota þau til að auglýsa starfsem- ina um allan heim í þeim tilgangi að afla enn meira fjár til rekstrar sam- takanna. Watson er íslendingum að góðu kunnur, eða hitt þó heldur, því það voru hann og félagar, sem sökktu hvalbátunum tveimur við bryggju í Reykjavíkurhöfn aðfara- nótt 9. nóvember 1986 og unnu mikil skemmdarverk í hvalstöðinni í Hvalfirði að auki. Watson stýrði skipi sínu á íslandsmið oftar en einu sinni til að trufla hvalveiðar á þeim tíma, sem þær voru enn stundaðar hér. Hann er yfirlýstur afbrotamað- ur í Noregi og Færeyjum og að sjálf- sögðu hér á landi fyrir framferði sitt og liðsmanna sinna. Hver sem af- staða manna er til hvalveiða er full ástæða til að gjalda varhug við mönnum sem Watson. Sú ríkisstjórn í heiminum, sem hefur beitt sér einna harðast og ákafast gegn hvalveiðum, er Banda- ríkjastjórn og virðist hún hafa til- einkað sér tilfinningaleg fremur en vísindaleg rök í afstöðu sinni. Bandaríkjastjórn hefur ekki hikað við að beita eða hóta beitingu við- skiptabanns eða viðskiptaþvingana í því skyni ^að fá ríki til að láta af hval- veiðum. íslendingar hafa t.d. ekki farið varhluta af þessu framferði bandarískra yfirvalda. En þrátt fyrir þetta er skjöldur Bandaríkjastjórnar ekki hreinn í þessum efnum. Hún hefur m.a. bar- izt fyrir því, að fá undanþágur frá hvalveiðibanni vegna frumbyggja, og fjöldi smárra hvala, eins og t.d. höfrungar, er drepinn á ári hverju af bandarískum fiskimönnum og öðrum borgurum. Bandarísk stjórnvöld bera einnig ábyrgð á annars konar aðför að hvalastofnum eins og lesa má um í grein í tímaritinu „Earth Is- land Journal“. Þar er m.a. vitnað til eftirfarandi ummæla Chris Clarkes: „Hvalir í heimshöfunum hafa eign- azt nýjan óvin - Bandaríkjaflota. Flotinn stundar nú tilraunir með nýjan varnarbúnað, þar sem notast er við lágtíðnibylgjur til að finna kafbáta óvinarins. Þar eð mörg sjáv- arspendýr treysta á hljóð til að halda lífi mun þessi búnaður skapa mikinn usla í heimshöfunum. Hvalir hafa t.a.m. svo næma heyrn, að sagt er að þeir geti numið söngva hver annars, þótt annað dýrið sé statt undan ströndum Nýfundnalands en hitt í Karíbahafi. Því kemur ekki á óvart, að tilraunir flota Bandarík- anna hafi breytt hafinu í „hvala- kirkjugarð". Tilraun, sem gerð var í marzmánuði við Bahamaeyjar, leiddi til þess að þrettán hvalir, þ.á m. hrefna og höfrungur, syntu upp á land. Að sögn Hafrannsóknastofnun- ar Bandaríkjanna blæddi úr augum tveggja dýra, sem er merki um mik- inn skaða. Samt var hljóðbylgjum varpað út á mun minni styrk við til- raun þessa en gert er ráð fyrir, þeg- ar búnaðurinn verður tekinn í notk- un. Hvalanna vegna ætti ríkisstjórn Bandaríkjanna að binda enda á þessa áætlun flotans.“ Vitnað er í þennan greinarstúf til að sýna þá hræsni, sem viðgengst í afstöðu ríkisstjórna til hvalveiða. Enginn vafi er á því, að sumar hverj- ar bera ábyrgð á margs konar tjóni á lífríki sjávar, m.a. hvalastofnum, vegna tilrauna með nýja tækni og nýjar tegundir vopna. Þar hefur áreiðanlega átt sér stað mikil sóun á náttúruauðlindum, en samt telja þessar ríkisstjórnir sig þess um- komnar, að hafa vit fyrir öðrum þjóðum, sem vilja nýta þessar auð- lindir sjávar með sjálfbærum hætti. Þar fer ríkisstjórn Bandaríkjanna fremst í flokki. Alþingi Islendinga hefur ákveðið, að hvalveiðar skuli hefjast að nýju, og er það í samræmi við grundvall- arstefnumörkun um sjálfbæra nýt- ingu náttúruauðlinda. Ríkisstjórnin hefur hins vegar ekki ennþá tekið af skarið um, hvenær hvalveiðar skuli hefjast á ný. Eðlilegt er, að ríkis- stjórnin fari með varúð í þessum efnum, því hótanir um aðgerðir gegn íslendingum eru raunverulegar og geta skaðað hagsmuni okkar, jafnvel stórlega. I þeim efnum breytir litlu, þótt stundum megi rekja andstöð- una við hvalveiðar til hræsni. „Barak er svikari, burt með Barak“, segir á spjöldum þessara gyð- inga sem mdtmæltu friðarumleitunum Ehuds Baraks, forsætisráð- herra Israels, og Yassers Arafats, forseta heimastjdrnar Palestínu- manna, í Bandaríkjunum. I von um endanlegan samning Afstaða Palestínumanna til framtíðar Jerúsalem gengur þvert á afstöðu Isra- ela til borgarinnar, og það er illmögulegt að koma auga á hvernig deila þeirra verður nokkurn tíma leyst. En það er ekki bara Jerúsalem sem þessir fornu fjendur deila harkalega um. CAMP DAVID-ráðstefn- an sem nú stendur yflr er nýjasta tilraunin af mörgum sem ísraelar og Palestínumenn hafa gert til að komast að samkomulagi er trygg- ir frið í Mið-Austurlöndum. Yass- er Arafat, forseti heimastjórnar Palestínumanna, og Ehud Barak, forsætisráðherra ísraels, eiga ekki bara í höggi hvor við annan, þeir eiga líka í höggi við langa sögu deilna og ófriðar. Núna er stefnt að því sem talað er um sem „endanlegt samkomu- lag“, og hafa deiluaðilar sett sér frest til miðs september til að ná því samkomulagi og segjast Pal- estínumenn munu lýsa yfir sjálf- stæði ríkis síns um miðjan sept- ember, hvernig sem fari í friðar- umleitununum. Helstu deiluefnin sem leiðtog- arnir þurfa að reyna að leysa eru framtíð Jerúsalem, örlög palest- ínskra flóttamanna, framtíð land- námssvæða gyðinga á Gaza og Vesturbakkanum og lega landa- mæra Israels. En deilur hafa staðið fyrir botni Miðjarðarhafs næstum svo lengi sem mannkyns- sagan hefur verið skráð. Lands- svæðið sem deilumar standa á og um hefur verið kallað Palestína í um það bil tvö þúsund ár og mark- ast af Miðjarðarhafi að vestan, Jórdaná að austan, Líbanon að norðan og Sínaí-skaga að sunnan. Afdráttarlaus krafa í sexdagastríðinu 1967 hertóku ísraelar stór landsvæði sem verið höfðu í höndum araba, Vestur- bakkann og Gazaströndina, auk austurhluta Jerúsalem. Það er ein afdráttarlausasta krafa þeirra í viðræðunum nú að þeir muni ekki gefa neitt af borginni eftir, því að hún sé heil og óskipt eilíf höfuð- borg Israelsríkis. Fyrir sexdagastríðið var Aust- ur-Jerúsalem í höndum araba og nú gera Palestínumenn þá kröfu, sem þeir hvika hvergi frá, að þessi hluti borgarinnar verði höfuðstað- ur sjálfstæðs Palestínuríkis. Þetta er líklega það deiluefni sem erfið- ast verður að ná nokkrum sáttum um. Haft hefur verið eftir hátt- settum palestínskum embættis- mönnum að Arafat hafi tjáð Bill Clinton Bandaríkjaforseta að hann óttaðist að verða ráðinn af dögum ef hann gæfi hið minnsta eftir af kröfum Palestínumanna um réttinn til Austur-Jerúsalem. Alþjóðasamfélagið fordæmdi hertöku og innlimun Israela á borginni 1967. Þeir hafa boðið Palestínumönnum að sjá eimmgis um borgarstjórnina, og buðust líka til að afhenda Palestínumönn- um nokkur hverfi í grennd borg- arinnar til fullra yfirráða. „Fyrirheitna landið“ En landamæri Israels verða líka erfitt þrætuepli. Barak sagði áður en hann hélt til Camp David að hann færi þangað með „fimm rauð strik“ sem hann myndi hvergi gefa eftir, og eitt þeirra var að landamæri Isarels verði ekki færð aftur til þess horfs sem þau voru fyrir 1967. Palestínumenn vilja að Israelar virði ályktun Sameinuðu þjóðanna númer 242 sem kveður á um að ísraelar hverfi á brott fá svæðum sem þeir tóku í sexdagastríðinu og kveður einnig á um tilverurétt Israelsríkis. Israelar hafna því að breyta landamærunum aftur og vilja innlima hluta Vesturbakkans og Gaza, til dæmis land þar sem stórar landnemabyggðir gyðinga hafa risið og svæði nálægt núver- andi landamærum. Fregnir herma að ísraelar hafi boðið Arafat 80% herteknu svæð- anna undir sjálfstætt Palestínu- ríki, en ísraelar myndu leigja eða innlima afganginn. Það gerir ísra- elskum ráðamönnum svo enn erf- iðara fyrir í þessu efni, að sumir Israelar líta svo á, að um sé að ræða „fyrirheitna landið" sem Guð hafi gefið ísraelum. Fjórar milljónir flóttamanna Þá segjast Israelar vilja reisa þrjár umfangsmiklar landnema- byggðir á Vesturbakkanum og Gaza og gera þær að hluta af ísra- el. Um það bil 170.000 gyðingar búa í um 145 landnámsbyggðum á þessum svæðum, innan um þrjár milljónir Palestínumanna. Bæði alþjóðasamfélagið og Palestínu- menn telja þessar landnema- byggðir ólöglegar. Segja Palest- ínumenn að landnemarnir standi í veg fyrir friðarsamkomulagi og vilja að endanlegur sáttmáli kveði á um að þeir verði á brott. Palest- ínumenn eru ekki andvígir því að einhverjir Israelar búi í sjálf- stæðri Palestínu, en vilja ekki að landnemabyggðir verði á palest- ínskum landsvæðum. Yfir fjórar milljónir palest- ínskra flóttamanna búa við sult og seyru í flóttamannabúðum á Vest- urbakkanum, Gaza, í Jórdaníu, Líbanon og Sýrlandi. Palestínu- menn krefjast þess að Israelar virði ályktun Sameinuðu þjóðanna númer 194 er kveður á um að flóttamenn eigi rétt á að snúa til síns heima í þorpum og bæjum sem nú tilheyra Israel. Þá skuli þeir, er ekki vilja snúa heim, fá bætur. Palestínumenn krefjast þess að ísraelar axli ábyrgð á að ílótta- fólkið flosnaði upp í stríðinu 1947- 48 þegar ísrael var stofnað á mestum hluta þess lands í Palest- ínu sem Bretar fóru með forráð á. Israelar neita að þeir beri ábyrgð á því sem Palestínumenn kalla Naqba, eða „hörmungarnar miklu“, 1948, en segjast viljugir til að taka þátt í sjóði sem myndi greiða palestínskum flóttamönn- um bætur. Aftur til nítjándu aldar Núverandi deilur eiga sögu að rekja lengra aftur en til stofnunar ísraelsríkis 14. maí 1948, í kjölfar þess að Sameinuðu þjóðirnar drógu skil á milli ísraela og araba í Palestínu. Rætur deilnanna liggja í Síonistahreyftngunni á seinni hluta nítjándu aldar sem leitaðist við að stofna heimaland gyðinga í Palestínu, sem hafði þá verið partur af Ottomankeisara- dæminu frá 1516. Á árunum fyrir fyiTÍ heims- styrjöld námu Síonistar land víða í Palestínu innan um íbúa sem voru að mestum hluta múslímar og arabar. Á sama tíma var þjóðern- MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. JÚLÍ 2000 35 Viðskipti stöðvuð um tíma á millibankamarkaði vegna gengisfalls krónunnar í gærmorgun við áframhald- gengislækkun Gengisvísitala ísiensku krónunnar frá áramótum ishyggja að aukast meðal araba í andstöðu við forráð Ottómana og margir leiðtogar araba vildu binda enda á landnám gyðinga. Þegar stríðinu lauk fengu Bret- ar umboð frá Þjóðabandalaginu fyrir setu sinni í Palestínu. Þeir voru fylgjandi hugmyndinni um heimaland gyðinga í Palestínu, en tekið var fram að það mætti ekki verða á kostnað palestínskra araba. Þá lofuðu Bretar arabísk- um leiðtogum að hjálpa þeim við að stofna eigin, sjálfstæð ríki í skiptum fyrir veitta aðstoð í bar- áttunni við Ottómanveldið. Dýrkeyptur misskilningur Úr þessu varð misskilningur sem dró langvarandi dilk á eftir sér. Arabar héldu að Palestína yrði á meðal sjálfstæðu arabaríkj- anna. Bretar sögðu það aldrei hafa verið ætlun sína, en þeir hefðu heldur ekki ætlast til þess að Palestína yrði einvörðungu ríki gyðinga. Þeir hefðu ætlast til að ríki gyðinga yrði í Palestínu. Bretar lögðu grundvöllinn að sérstöku ríki araba 1921. Tekið var frá land austan Jórdanár, þrír fjórðu þess lands sem forráð Breta náðu til, eingöngu fyrir ar- aba og voru völdin sett í hendur Hashemítafjölskyldunni. Svæðið var nefnt Jórdan og hlaut fullt sjálfstæði undan breskri stjórn 1946. Mikil spenna ríkti á því svæði sem Bretar héldu áfram að ráða og 1937 lýstu þeir yfir her- lögum. Breska landstjórnin mælti með því að svæðinu yrði skipt upp milli araba og gyðinga og Bretar héldu áfram að ráða Jerúsalem. Síonistar samþykktu þessa til- lögu, þótt þeir væru alls ekki sátt- ir við hana, en arabar höfnuðu henni, því þeir óttuðust að verða reknir burtu af svæðum sem gyð- ingar fengju. Bretar vissu að þeir myndu verða að fá stuðning araba í heimsstyrjöldinni sem vofði yfir, og ýttu tillögunni til hliðar. Eftir seinni heimsstyrjöld var tillagan tekin fram að nýju, þegar gyðingar sem lifað höfðu af helför- ina eða af öðrum orsökum orðið að flýja heimkynni sín flykktust til Palestínu. Nú voru það Samein- uðu þjóðirnar sem tóku tillöguna til athugunar. Samþykkt var að skiptingin tæki gildi 15. maí 1948 og Jerúsalem yrði alþjóðleg borg. Gyðingar í Palestínu og annars- staðar samþykktu tillöguna fegn- ir, en nágrannaríkin brugðust ókvæða við og vildu ekki sjá gyð- ingalendu á svæðinu. Herir Líbanons, Sýrlands, Jórdaníu, Egyptalands og íraks réðust inn í hið nýja land og ætluðu sér að gereyða þvi. En ísraelar stóðust árásina, og í júlí 1949 höfðu þeir hrundið henni að fullu, gengið í Sameinuðu þjóðirnar og hlotið viðurkenningu yfir 50 ríkja um víða veröld. Með vopnahléssamningum við Egyptaland, Jórdaníu, Líbanon og Sýrland komu ísraelar á landa- mærum svipuðum þeim sem verið höfðu á Palestínu í tíð forráða Breta. En ekki ríkti friður og gekk á með stríðum næstu árin. En sexdagastríðið 5. til 10. júní 1967 var afdrifaríkast. ísraelar töldu árásir Egypta, Sýrlendinga og Jórdana yfirvofandi og ákváðu að verða fyrri til. ísraelar unnu stórsigra á öllum vígstöðvum, tóku Sínaískaga og Gazaströndina af Egyptum, Gólanhæðir af Sýr- lendingum og Vesturbakkann af Jórdönum, þar á meðal gömlu Jerúsalem. ísraelar skiluðu Egyptum Sínaí með friðarsáttmála 1979, undirrit- uðum í Camp David fyrir milli- göngu þáverandi Bandaríkjafor- seta, Jimmys Carters, og Egypta viðurkenndu í staðinn tilverurétt ísraelsríkis. ísraelar og Palest- ínumenn komust að grundvallar- samkomulagi 1993, svonefndu Óslóarsamkomulagi, um viður- kenningu og að Palestínumenn fengju takmarkaða sjálfstjórn á Gaza og í Jeríkóborg. Þeir sam- þykktu einnig að ganga til frekari viðræðna um endanlegt friðar- samkomulag, og eru friðarviðræð- urnar nú byggðar á þessu grund- vallarsamkomulagi frá 1993. Byggt á CNN, BBC og AP. Búist andi Gengi íslensku krón- unnar lækkaði um 1,4% í gær þrátt fyrir að Seðlabankinn keypti krónur fyrir 2,9 millj- arða. Viðskiptavakarnir stöðvuðu um tíma við- skipti. Búist er við áframhaldandi þrýstingi til lækkunar krónunnar. Fjármálaráðherra segir eðlilegt að sveiflur séu í gengi og mælir með að menn haldi ró sinni. GENGISVÍSITALA krón- unnar hækkaði í gær úr 112,68 stigum í 114,23 stig. Vísitalan mælir virði erlendra gjaldmiðla gagnvart krón- unni og því þýðir hækkunrísitölunn- ar lækkun krónunnar. Órói var á gjaldeyrismarkaðnum í gærmorgun í framhaldi af gjaldeyrisviðskiptum í fyrradag þegar gengið lækkaði í miklum viðskiptum. í upphafi dags- ins í gær fór vísitalan í 114,55 stig og ákváðu viðskiptavakar þá í samein- ingu að stöðva viðskipti á millibanka- markaði klukkan tíu. Eftir að við- skipti hófust klukkan tólf kom Seðlabankinn inn á markaðinn, keypti krónur fimm sinnum, og vísi- talan lækkaði niður í 113,9. Eftir það veiktist krónan heldur og við lok dagsins var gengisvísitalan 114,23 stig sem þýðir að gengi krónunnar hafði lækkað um 1,4% yfir daginn. Gjaldeyrisviðskipti voru mikil, 14,7 milljarðar króna sem er meira en í fyrradag og næstmestu viðskipti frá upphafí frjálsra gjaldeyrisvið- skipta. Seðlabankinn skipti 36 milljónum Bandaríkjadala og keypti lyrir það krónur að fjárhæð 2,9 milljarða. Daginn áður keypti bankinn krónur fyrir 15 milljónir dollara og hefur því varið rúmum fjórum milljörðum til að styrkja gengið á tveimur dögum. Er það gert með erlendum lántökum því gjaldeyrisforðanum er ávallt haldið sem næst viðmiðunarlág- marki. „Þegar lokað var fyrir við- skiptin var gengið á fljúgandi ferð niður á við og hefði haldið áfram ef við hefðum ekki komið til. Það náðist takmarkaður árangur en við komum þó í veg fyrir frekara fall krónunn- ar,“ segir Yngvi Örn Kristinsson, framkvæmdastjóri peningamála- sviðs Seðlabankans, þegar hann er spurður að því hvort kaup bankans á krónum hafi haft tilætluð áhrif. Loka framvirkum samningum Almenn gjaldeyrisviðskipti eru talin ástæðan fyrir lækk- un á gengi krónunnar. Vegna hærri vaxta hér en í nágrannalöndunum og væntinga um tiltölu- lega stöðugt gengi krón- unnar hafa fjárfestar séð hagnaðar- von í að kaupa krónur. Eru nú útistandandi skiptasamningar og framvirkir samningar fyrir 150 millj- arða króna. Hefur það fjármagnað viðskiptahallann og kaup lífeyris- sjóða og fleiri aðila á erlendum verð- bréfum. Samkvæmt upplýsingum Seðlabankans er nettófjárhæðin, það er að segja keyptar krónur umfram seldar með þessum hætti, um 50 milljarðar króna. Þegar gengið lækkar minnkar hagnaðarvonin. Svo virðist sem fjár- festar hafi að einhverju leyti misst trú á gengi krónunnar og hafi verið að loka þessum framvirku samning- um í stórum stíl og það hefur ýtt undir frekari lækkun krónunnar. Geir H. Haarde fjármálaráðherra segir að menn verði að átta sig á því grundvallaratriði að gengi krónunn- ar sé nú ákveðið á markaði þar sem verðið ráðist af framboði og eftir- spurn. Ekki sé óeðilegt að sjá ákveðnar sveiflur á genginu og að það geti verið heilbrigt. „Það hefur verið mikil spákaupmennska í kring- um þann mun sem er á vöxtum hér og í nágrannalöndunum og fólk tekið áhættu til að hagnast. Það er ekki óeðlilegt að menn brenni sig á slíku annað slagið,“ segir Geir. Misvísandi skilaboð frá Seðlabankanum Almar Guðmundsson, forstöðu- maður greiningar og útgáfu hjá FBA, segir Ijóst að væntingar fjár- festa og annarra aðila á markaðnum til krónunnar hafi minnkað. Menn hafi búið við mikla verðbólgu í marga mánuði og væntingar um lækkun hennar ekki gengið eftir. Fréttir um niðurskurð aflaheimilda hafi bæst við. „Síðan gerist það í gær og í dag [í fyrradag og gær] að markaðurinn fékk misvísandi skilaboð frá Seðla- bankanum. Bankinn brást hart við þegar gengið lækkaði í júní og menn voru með yfirlýsingar um að krónan yrði varin með kjafti og klóm. Út frá þessu byggðu fjárfestar spár sínar um að krónan myndi ekki veikjast frekar," segir Almar. Af viðbrögðum á markaðnum að ráða virðast margir hafa treyst því að Seðlabankinn myndi með inngrip- um sínum í markaðinn sjá til þess að gengisvísitalan færi ekki yfir 112. í fyrradag fór vísitalan í fyrsta skipti yfir það mark án þess a bankinn gerði mikið til að verja þá stöðu og staðfestir Almar Guðmundsson að við það hafi komið verulegur órói á markaðinn. Menn hafi verið með væntingar í kringum ákveðið gildi gengisvísitölunnar. Hann segir að hreyfingamar nú sýni að menn sem fjárfest hafi í krónum treysti geng- inu ekki jafn vel og áður og loki stöð- um sínum. Yngvi Örn í Seðlabankanum segir að markaðsaðilarnir hafi ekki ná- kvæmar upplýsingar um stefnu bankans í þessu efni og ekki væri heldur heppilegt að þeir hefðu þær. Hann sagði að í þessari stöðu væri ekki talið skynsamlegt að verja ákveðið gengi og léti bankinn mark- aðsaðilana ekki þvinga sig til þess. Frekar væri reynt að dempa sveifi- umar og leita að gengi þar sem krón- an gæti náð jafnvægi á nýjan leik. Birgir ísleifur Gunnarsson seðla- bankastjóri neitar því að bankinn hafi breytt um stefnu í gengismálum. „Við höfum áhuga á að halda gengi krónunnar sterku. Öll túlkun á gerð- um okkar í aðra átt er á misskilningi byggð,“ segir hann. Áframhaldandi veiking Því er spáð að áfram verði til- hneiging til lækkunar íslensku krón- unnar. Yngvi Örn segir að Seðla- bankinn búist við áframhaldandi þrýstingi á gengið næstu daga. Segir hann að það stafi meðal annars af því að trú manna á stöðugleikann fari minnkandi. Þá megi búast við því að hreyfing á genginu út af fyrir sig valdi gárum. FBA telur einnig að fátt geti kom- ið í veg fyrir frekari veikingu krón- unnar til skemmri tíma litið. Að mati bankans má búast við að gengisvísi- talan sveiflist á bilinu 113,5 til 116 á næstu vikum. Almar Guðmundsson segir að veikleikamerki séu á krónunni og búast megi við áframhaldandi þrýst- ingi á gengið. Hann leggur áherslu á að markaðurinn þyrfti sterkari skila- boð frá þeim sem fara með ríkisfjár- málin, um að þeir vildu treysta grunn efnahagslífsins. Það gæti auk- ið sjálfstraust markaðarins. Nefnir hann sem dæmi að skýrara útspil í sambandi við einkavæðingu myndi hafa jákvæð áhrif, einnig skilaboð um frekara aðhald í ríkisútgjöldum. í Hálffimm fréttum Búnaðarbank- ans verðbréfa í gær kemur fram að íslenska krónan sé að veikjast í takt við breyttar horfur í efnahagslífinu. „Atburðir síðustu daga sýna að pen- ingamálastjórn Seðlabankans nægir ekki til að koma í veg fyrir frekari veikingu enda eru aðgerðir bankans ótrúverðugar á meðan samræmdar aðgerðir í ríkisfjármálum og pen- ingamálum vantar. Gengi gjaldmiðla endurspeglar styrk efna- hagslífsins og verður ekki haldið uppi með lánsfé erlendis frá. Stórir og sterkir erlendir seðla- bankar hafa lært þá lexíu af sárri reynslu, með tilheyrandi af- leiðingum fyrir almenning og at- vinnulíf," segir í fréttum Búnaðar- bankans. Seðlabankinn hefur í aðalatriðum tvær leiðir til að stuðla að háu gengi íslensku krónunnar, að kaupa krón- ur fyrir gjaldeyri og að hækka vexti enn frekar. í Hálffimm fréttum Bún- aðarbankans segir að gera megi ráð fyrir allt að 100 punkta vaxtahækkun á næstunni. Menn haldi ró sinni Geir H. Haarde fjármálaráðherra segir að ekkert sérstakt tilefni sé til þessara atburða sem orðið hafa á gjaldeyrismarkaðnum undanfarna daga. Almennt séð sé traust staða í efnahagslífinu og blikur á lofti í sam- bandi við viðskiptahalla og verð- bólgu séu ekki ný tíðindi heldur hlut- 1 ir sem lengi hafi verið vitað um. „Ég mæli með því að menn haldi ró sinni,“ segir ráðherrann. Hann segir að ekki sé að vænta út- spils í ríkisfjármálunum og hvetur þá sem þess óska til að líta á dagatalið. Geir segir að fyrir liggi stefna ríkis- stjómarinnar um einkavæðingu Landssímans og bankanna og þau mál séu í vinnslu. Ekki sé Ijóst hve- nær komi að sölu. Lækkun gengis íslensku krón- unnar stuðlar almennt séð að hækk- un innflutningsverðs og þar með aukinni verðbólgu. Þannig gerir Seðlabankinn ráð fyrir að lækkun gengis um 1% auki verðbólguna um 0,4%. i Geir tekur undir það að frekar megi reikna með neikvæðum áhrif- um gengislækkunar á verðlagsþró- un. Vegna breytinga í þjóðfélaginu og aukinnar samkeppni sé hins veg- ar ekki hægt að fullyrða að beint samhengi sé þar á milli. Jákvætt fyrir ferðaþjónustu og fiskútflutning Lækkandi gengi krónunnar hefur jákvæð áhrif á tekjuöflun þeirra at- vinnugreina sem fá tekjur sínar í er- lendum gjaldmiðlum, meðal annars ferðaþjónustuna og útflutning sjáv- arafurða. Fyrirtækin fá fleiri krónur fyrir gjaldeyrinn en áður. Steinn Logi Björnsson, formaður Samtaka ferðaþjónustunnar, segir að Seðlabankinn hafi haldið uppi gengi íslensku krónunnar í þeim eina tilgangi að halda niðri verðbólgu. Löngu sé Ijóst að undirliggjandi kraftar í hagkerfinu standi ekki und- ir genginu. Því séu menn á útflutningshlið ferða- þjónustunnar sáttir við þróunina að undanförnu. Steinn Logi leggur þó áherslu á að ekki sé gott að breytingin gerist svo hratt að stöðugleikanum verði stefnt í hættu. Það sé engum til góðs. Arnar Sigurmundsson, formaður Samtaka fiskvinnslustöðva, segir að stjómendur fiskvinnslufyrirtækja hafi haft áhyggjur af hækkun krón- unnar á síðasta ári. Nú sé gengið að nálgast það sem var fyrir ári. Hann leggur þó, eins og Steinn Logi, áherslu á að verðlagi verði haldið stöðugu. Hagnaðar- vonin minnkar Spá hækkun vaxta
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.