Morgunblaðið - 13.09.2000, Qupperneq 18

18 MIÐVIKUDAGUR 13. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
SLYSIN í UMFERÐINNI
Slysaaldan í umferðinni í sumar hefur hrifsað til sín líf 21 manneskju. Þá eru ótaldir þeir sem hafa beðið varan-
legan skaða á líkama og sál vegna umferðarslysa. Kristín Sigurðarddttir fékk nokkur fórnarlömb slysa til þess
að lýsa reynslu sinni af því að lenda í umferðarslysi. Það er einlæg ósk þeirra að orðin sem hér fylg;]a verði til þess
að vekja fólk enn frekar til umhugsunar og að fækka umferðarslysum. Fleiri viðtöl birtast á morgun.
Stefán Ynsrvason, yfirlæknir á Grensásdeild
_______Q_____Z_«Z________________
Mjög alvarleg-um slysum
hefur fjölgað frá 1998
Morgunblaðið/Sverrir
Stefán Yngvason, yfirlæknir á Grensási, segir ökuhraða, aukinn umferðarþunga og tilhneigingu ungs fólks til
að nota ekki bílbelti vera stóran þátt í því hve alvarleg umferðarslys hafa verið í sumar.
Á AÐ giska fjórðungur legudaga á
endurhæfingardeild Landspítala á
Grensási er vegna fólks sem hefur
slasast í umferðarslysum. Stefán
Yngvason yfirlæknir segir mjög al-
varlegum slysum hafi farið fjölgandi
frá árinu 1998 og ljóst sé að ökuhraði,
aukinn umferðarþungi, og tilhneig-
ing ungs fólks til að nota ekki bílbelti,
skipti þar miklu máli.
Margir bíða varanlegt líkamlegt
tjón af völdum umferðarslysa en al-
varlegustu áverkarnir eru heila- og
mænuskaðar, segir Stefán. Um 3-5
einstaklingar bætast á ári hverju í
hóp þeirra sem háðir eru hjólastjól
ævilangt.
Slysahrinan - þróun sem
hófst lyrir tveimur árum
Stefán segir slysaölduna sem riðið
hefur yfir í sumar kannski vera topp-
inn á þeirri þróun sem verið hafi frá
árinu 1998 en þá hafi slysum, ekki
einungis umferðarslysum, farið mjög
fjölgandi. Mörg slys séu tengd auk-
inni útivist og ferðalögum. Þar má
nefna slys sem tengjast jöklaferðum,
skíðum, hestum og ennfremur vinnu-
slys. Slík slys hafi verið minna í þjóð-
félagsumræðunni en banaslysin en
mörg mjög alvarleg slys hafi orðið
síðastliðin tvö ár, sem hafi komið m.a.
fram í auknum fjölda einstaklinga
sem þurfa á að halda meðferð í önd-
unarvél á gjörgæsludeild. Hann segir
slysahrinuna nú í sumar vera mjög
sérstaka og óvenjulega því slysin hafi
heimt mun fleiri mannslíf en verið
hafi. Hann segir ennfremur að það sé
orðið algengara nú að það takist að
bjarga lífi fólks sem hlotið hafi mjög
alvarlega áverka.
Grensásdeildin sinnir fyrst og
fremst sjúklingum sem koma frá
bráðadeildum spítalanna. Stefán seg-
ir að um það bil helmingur af öllum
legudögum sjúklinga á deildinni sé
vegna slysa. Ekki liggur fyrir ná-
kvæm tala um fjölda legudaga vegna
umferðaslysa en Stefán segir að það
sé um helmingur slysasjúklinga og
þá um fjórðungur legudaga.
Stefán segir að þó svo að tilhneig-
ingin hafi verið sú í umferðarslysum
að minna sé um alvarlega áverka m.a.
með betri bílum og aukinni bílbelta-
notkun, þá sé það þannig að þegar
árekstrar verða mjög alvarlegir, með
því að bílar velta eða lenda hvor á
öðrum á miklum hraða, þá sé höggið
orðið miklu meira en hægt sé að
hanna bifreiðar til að þola við slíkar
aðstæður. Hraðinn er lykilatriðið í
því hversu alvarlegur áreksturinn
verður, hversu langt bfll kastast,
hvernig hann skemmist og hvers
konar áverka farþegarnir hljóta.
Stefán telur meginorsök slysahrin-
unnar í sumar vera aukinn ökuhraða.
Hraðinn sé einfaldlega of mikill fyrir
þær uppákomur sem við sjáum og
upplifum í umferðinni daglega, smá-
vægileg mistök, dreifða athygli eða
vanmat á aðstæðum. Þá skipti líka
máli að bflaeign sé orðin meiri og að
fólk sé meira á ferðinni. Fjöldi slysa
aukist með aukinni umferð og þess
vegna sé enn meiri ástæða til
aukinnar árvekni bílstjóra eftir því
sem umferðin þyngist. Stefán segir
að því miður sé það tilhneiging hjá
ungu fólki að nota ekki bflbelti. Fólk
sem er ekki í beltum slasast miklu
verr en þeir sem eru með beltin
spennt en ökuhraðinn segir einnig
mikið til um það hversu alvarlega
fólk slasast.
Lengd endurhæfingar er mjög
mismunandi. Alvarlegustu slysin eru
svokallaðir fjöláverkar sem geta fal-
ist í mörgum beinbrotum, liðáverk-
um, hryggbrotum oginnvortis áverk-
um. Endurhæfing vegna slíkra
áverka tekur langan tíma og er talin í
mánuðum. Stefán segir alvarlegustu
áverkana þó vera þá sem valdi skaða
á heilavef og tjóni á vitrænni getu og
lömum, og svo skemmdir á mænu,
sem valda lömum í útlimum og bol.
Slík endurhæfing taki hálft til eitt ár
en síðan þurfi oft mislanga eftirfylgd
og aðstoð með ýmsum hætti.
Stefán segir erfitt að meta það
hversu stór hópur þeirra sem slasast
bíði varanlegan skaða af. Sumir
þeirra sem fá áverka á háls ná sér
aldrei að fullu og geta t.d. ekki stund-
að vinnu en aðrir finna lítið sem ekk-
ert fyrir því.
Fleiri nú en áður sem
eru háðir hjólastjól
Hann segir ennfremur að frá og
með árinu 1998 hafi orðið mikil aukn-
ing á því að fólk hljóti það mikla
áverka í slysum að það sé háð hjóla-
stjól til æviloka. Það sé þó mjög
sveiflukennt, t.d. hafi enginn hlotið
mænuskaða af völdum slyss í hálft
annað ár og svo hafi fjórir hlotið
mænuskaða á einu ári. Þó megi segi
að um það bil 3-5 á ári sem, vegna
áverka í slysum, bætist í hóp þeirra
sem háðir eru hjólastól ævilangt. j,
Helmingurinn vegna mænuskaða og 1
helmingur vegna heilaskaða.
Sjúklingar eru útskrifaðir af
Grensásdeildinni um leið og þeir geta
farið að búa heima hjá sér, en endur-
hæfingin heldur áfram eftir að heim
er komið. Stefán segir að á endur-
hæfingadeildinni sé sjúklingum auk
þjálfunar veittur andlegur stuðning-
ur og félagsleg ráðgjöf.
Margir bíði mikið fjárhagslegt tjón
af því að slasast og réttindakerfi slas- ,
aðra sé mikill frumskógur. Því sé
fólki á Grensási hjálpað til að gæta *
réttinda sinna gagnvart vinnuveit-
anda, trýggingafélögum, Trygginga-
stofnun og lífeyrissjóðum. Stefán
segir að þeir sem slasist í umferðar-
slysum séu betur settir hvað bótarétt
varðar en margir þeirra sem lenda í
annars konar slysum séu oft ekki
slysatryggðir, þetta eigi þó ekki við
um ölvaða ökumenn og farþega
þeirra, þar eigi tryggingafélögin end- I
urkröfurétt. Stefán segir persónu- |
legan stuðning við einstaklinginn og *
fjölskyldu hans einnig skipta mjög
miklu máli, sérstaklega í alvarlegum
slysum þar sem miklar breytingar
verða á högum einstaklinga. Þver-
fagleg teymi, sem samanstanda m.a.
af lækni, hjúkrunarfræðingi, sjúkra-
þjálfara, iðjuþjálfa, félagsráðgjafa,
talmeinafræðingi og sálfræðingi, sem
sérhæfi sig í meðferð mismunandi
sjúklingahópa svo sem heilaskaða og
mænuskaða. Einnig hafa sjúkra- 5
húsprestar veitt mikla aðstoð. Stefán
segir aðstoð deildarinnar oft halda
áfram löngu eftir að útskrift ljúki.
Stefán segist vonast til þess að fólk
vakni til meðvitundar, taki sér tak og
bæti umferðarmenninguna. „Þetta
er ekki eðlfleg þróun sem við sjáum
núna. Ef þetta heldur áfram þá erum
við að horfast í augu við feiknarlega
erfið vandamál og átakanlega fram- ,
tíð íyrir marga einstaklinga, mikinn
missi og mikla sorg.“
Svava og María Anna eru enn að jafna
sig eftir bflveltu 1 júnf
V oru ekki með
beltin spennt
EF María Anna Amardóttir og Svava
Sigurðardóttir hefðu spennt bflbeltin
áður en þær lögðu af stað í ökuferð
aðfaranótt sunnudagsins 11. júní síð-
astliðinn þá hefðu þær líklega ekki
kastast út úr bílnum þegar ökumað-
urinn missti stjóm á honum á Álfta-
nesvegi í Garðabæ og keyrði á um-
ferðarskilti. Og ef þær hefðu ekki
kastast út úr bflnum hefði Svava, sem
er 20 ára, lfldega ekki verið milli
heims og helju í hálfa aðra viku á eftir.
Jafnframt hefði María, 18 ára, líklega
ekki skorist svo í andliti að sauma
þurfti 47 spor né hefði mjaðmabeinið
mölbrotnað svo að hægri og vinstri
mjöðm líta ekki eins út.
Þau vora fjögur í bflnum á leið í
samkvæmi þegar bfllinn fór út af veg-
inum, lenti á umferðarskilti, enda-
stakkst og valt 30 metra frá skiltinu
og hafnaði á hliðinni. María kastaðist
út um afturgluggann og hafnaði 37
metra frá skiltinu. Svava kastaðist út
um hliðarglugga og lenti 32 metra frá
skiltinu. Bfllinn valt nokkrar veltur og
„ef hann hefði farið eina veltu enn
hefðu Svava og strákur sem var í aft-
ursætinu lent undir bílnum og líklega
dáið,“ segir María.
Man óljóst eftir skiltinu
María segist muna eftir skiltinu en
óljóst þó. Næsta sem hún man er þeg-
ar fötin vora klippt utan af henni en
henni var svo sagt seinna meir að það
hefði verið gert í sjúkrabflnum.
Svava lærbrotnaði, höfuðkúpu-
brotnaði, svo slitnuðu liðbönd á
vinstri þumalfingri. Þá brotnaði upp
úr ristinni á vinstri fæti auk þess sem
hún hlaut skrámur og sár víða.
María fótbrotnaði, hlaut opið
mjaðmabrot en kamburinn í mjöðm-
inni brotnaði og er einungis hálfur
núna og þess vegna líta hægri og
vinstri mjöðm ekld eins út og munu
aldrei gera það. Beinið fór í mask en
læknir sagði Maríu að það þyrfti mjög
mikið högg til að beinið brotnaði
svona. Hún olnbogabrotnaði einnig,
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
María Anna og Svava köstuðust út úr bíl sem valt út af Álftanesvegi.