Morgunblaðið - 13.09.2000, Page 30

30 MIÐVIKUDAGUR 13. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MENNTUN
Ritsmíðar Ritbjörg er þverfaglegt forrit. Það leiðbeinir notendum sínum á einfaldan og aðgengilegan hátt
við að skipuleggja ritsmíðar og búa til efnisgrind að þeim. Guðlaug Guðmundsdóttir, annar af höfundum
forritsins, kynnti Maríu Hrönn Gunnarsdóttur fyrir tölvuhrafninum Ritbjörgu.
Efnisgrindin
smíðuð í
ritunarforriti
• Ritbjörg hjálpar notendum sínum
að skerpa hugsun sína
• Ekki er ástæða til að óttast að
ritsmíðar verði allar eins
Morgunblaðið/Jim Smart
Ritbjörg er hjálpartæki og hana skal nota við hliðina á öðrum kennslugögnum um ritun, segir Guðlaug, sem
hér leiðbeinir Hildi Andrésdóttur við notkun forritsins.
Fyrirmæli Ritbjargar eru hnitmiðuð og skýr.
RITBJÖRG er eins árs
um þessar mundir.
Þrátt fyrir ungan aldur
hefur hún farið víða og
segir einn af nánustu aðstandend-
um hennar, Guðlaug Guðmunds-
dóttir íslenskukennari, að hún
hafi alls staðar fengið hlýjar mót-
tökur.
„Hún fæddist í Menntaskólan-
um við Hamrahlíð en var alin upp
í Menntaskólanum á Akureyri,“
segir Guðlaug glettin um Rit-
björgu, tölvuhrafninn sem vísar
notendum sínum leiðina að vel
uppbyggðri ritsmíð. „Hildigunnur
Halldórsdóttir, ritstjóri hjá
Námsgagnastofnun, kom að máli
við mig haustið 1995 og sýndi mér
nokkur erlend ritunarforrit með
hugsanlega þýðingu í huga,“ segir
Guðlaug. Ekki varð úr því að for-
ritin yrðu þýdd heldur tóku þær
Hildigunnur og Guðlaug sig sam-
an og sömdu nýtt forrit, lagað að
íslenskri ritunarkennslu. Ritbjörg
var svo gefin út hjá Námsgagna-
stofnun í september í fyrra. Síðan
þá hefur Guðlaug bæði kennt
nemendum sínum við Mennta-
skólann við Hamrahlíð að skrifa
ritgerðir með aðstoð Ritbjargar
og haldið fyrirlestra og námskeið
um notkun forritsins víðsvegar
um landið.
Guðlaug á heiðurinn af kennslu-
fræðilegum hugmyndum og texta
Ritbjargar en Hildigunnur sá um
hönnun forritsins og forritun.
Hildigunnur hefur drjúga reynslu
af gerð og útgáfu tölvuforrita til
kennslu enda hefur hún haft hönd
í bagga með nánast öllu slíku
námsefni sem gefið hefur verið út
af Námsgagnastofnun. Myndirnar
í Ritbjörgu og Ritbjörgu sjálfa
teiknaði Kristín María Ingimund-
ardóttir. Menntamálaráðuneytið
og Lýðveldissjóður styrktu hönn-
un forritsins, „mjög myndarlega",
eins og Guðlaug kemst að orði.
Svipað Power Point-forritinu
Forritið Ritbjörg er þverfag-
legt tæki, ætlað til þess að leið-
beina notanda sínum við að skipu-
leggja ýmiss konar ritsmíðar og
búa til efnisgrind að þeim. Guð-
laug segir að fljótlega hafi þær
stöllur ákveðið að gera einhvers
konar „wizard-forrit“, svipað for-
ritinu Power Point, sem margir
þekkja og er notað m.a. til að búa
til glærur og myndir til að varpa
upp á vegg. Líkön voru búin til að
mismunandi gerðum ritsmíða.
Líkön að sendibréfum, hlutlausri
blaða- eða tímaritsgrein og grein
þar sem tekin er afstaða til tiltek-
ins efnis urðu fyrst til en „erfiðast
var að koma heim og saman svo-
kölluðu spurt-og-svarað-líkani,
sem er í raun og veru rannsókn-
arritgerð,“ segir Guðlaug. Auk
fyrrgreindra líkana er líkön að
ljóðaritgerð, bóka- og kvikmynda-
gagnrýni og rannsóknarskýrslum
að finna í Ritbjörgu. Þær Hildi-
gunnur hittust oft meðan á hönn-
uninni stóð þar sem Hildigunnur
stýrði hugmyndaflæði Guðlaugar
svo að það yrði forritanlegt.
Þannig skapaðist skýr verkaskipt-
ing milli höfundanna. „Þar að
auki voru haldin tvö sumarnám-
skeið, sem voru beinlínis liðir í
hönnuninni," segir Guðlaug. Þar
gáfu kollegar hennar góð ráð og
viðruðu skoðanir sínar um hvern-
ig svona forrit ætti helst að vera
úr garði gert. „Eg byrjaði á að
teikna líkönin upp á glærur.
Margir prófuðu þær og gerðu at-
hugasemdir, sem ég tók oftar en
ekki til greina. Auk þess voru
kennarar gripnir á hlaupum hér
og þar. Sumir þeirra vita ekki
hvað þeir voru mér mikilvægir við
að leysa alls konar vandamál, sem
sífellt voru að koma upp og varð
að leysa,“ segir Guðlaug. ís-
lenskukennarar við Menntaskól-
ann á Akureyri prufukenndu for-
ritið á vorönn árið 1999 í nánu
samstarfi við höfundana. Guðlaug
leggur áherslu á að Ritbjörg sé
hjálpartæki til að undirbúa og
byggja upp ritsmíð og skerpa
hugsun notandans. Ritbjörg legg-
ur spumingar fyrir notandann og
fara þær að nokkm leyti eftir því
hvemig ritsmíð hann hefur valið
sér að skrifa. Hann þarf einnig að
svara nokkmm grundvallarspurn-
ingum um hvað hann ætlar að
skrifa um, fyrir hvern, hvers
vegna og hvaða form hann ætlar
að hafa á ritsmíðinni. Notandinn
svarar spurningunum eins hnit-
miðað og honum framast er kost-
ur og þannig myndast smám sam-
an efnisgrind að ritsmíðinni.
Ritsmíðin sjálf er síðan skrifuð í
Word-forritinu.
Notað með öðrum
kennslugögnum
„Forritið kemur ekki í staðinn
fyrir kennslubækur um ritun,“
segir Guðlaug og leggur á það
nokkra áherslu. „Ritbjörg er
hjálpartæki og hana skal nota við
hliðina á öðmm kennslugögnum.
Kosturinn við svona forrit er að
það örvar bæði nemendur og
kennara til dáða. Nemendur hafa
tölvutækni vel á valdi sínu og það
er auðvelt að fá þá til að einbeita
sér að vinnu sinni í tölvuverinu,“
segir hún og bætir við að þeir
verði raunar svo önnum kafnir og
ákafir að hún þurfi nánast að ýta
þeim út úr stofunni að kennslu-
stund lokinni. Ritbjörg er afar
myndrænt forrit og segir Guðlaug
að það hafi reynst vel. Á hverri
skjámynd forritsins era skúffur
eða hirslur sem nemandinn opnar
eina af annarri og gulur bendill
sýnir honum hvar hann er stadd-
ur hverju sinni. Hættan á að not-
andinn villist er því engin. Guð-
laug segist hafa verið spurð að
því hvort ritsmíðar nemenda
verði eins þegar þeir nota Rit-
björgu til að undirbúa sig. Þeirri
spurningu segist hún svara á þá
lund að ritsmíðar séu byggðar úr
byggingareiningum rétt eins og
hús. Öll hús hafi sömu grannein-
ingarnar, gólf, veggi og þak, en
þrátt fyrir það séu engin tvö hús
eins. Fólk þurfi þess vegna ekki
að óttast að ritsmíðar nemenda
verði einsleitar. Þar að auki hafi
Ritbjörg ekkert með ritunina
sjálfa eða frágang ritsmíðarinnar
að gera.
Nýjar bækur
• Mál og menning hefur
gefið út Dansk der du’r sem
er grunnefni til dönsku-
kennslu í framhaldsskóla.
Höfundarnir, Auður Hauks-
dóttir og Elísabet Valtýs-
dóttir, eru margreyndir við
gerð kennsluefnis í dönsku.
Lögð er áhersla á að kynna
nemendum danska tungu,
menningu, siði og venjur.
Efnið er þríþætt: Lesbók
með mjög fjölbreyttum text-
um úr ýmsum áttum; Vinnu-
bók, sem geymir margvísleg-
ar æfingar og verkefni við
kaflana í lesbók auk sjálf-
stæðra verkefna og 2 geisla-
diska með 31 hlustunaræf-
ingu. Bent er á ýmsar
vefslóðir sem eru for-
vitnilegar fyrir nemendur.
Einnig eru æfingar við hlust-
unarverkefni.
Lesbók er 205 bls., prentuð
hjá prentsmiðjunni Odda hf.
Vinnubók er 123 bls., prentuð
hjá prentsmiðjunni Grafík hf.
Umbrot varíhöndum Önnu
Cynthiu Leplar og Máls og
menningar. Kápur voru gerð-
ar hjá auglýsingastofunni
Næst. Ole Skov, Lyd teknik í
Danmörku tók upp hlustun-
arefnið og framleiddi geisla-
diskana.
• Út er komin hjá Máli og
menningu kennslubókin Fjöl-
miðlafræði eftir Lars Peters-
son og Áke Petterson. Bókin
er ætluð framhaldsskóla-
nemendum og fellur að
markmiðum nýrrar nám-
skrár menntamála-
ráðuneytisins fyrir grunn-
áfanga í fjölmiðlafræði. Adolf
Petersen fjölmiðlafræðingur,
kennari við Menntaskólann í
Kópavogi, þýddi og staðfærði
bókina.
Fjallað er um fjölmiðla al-
mennt, eðli þeirra og upp-
rana, áhrif og vald. Lýst er
bæði innlendum og erlendum
fjölmiðlum og í hverjum kafla
eru verkefni og umhugsunar-
efni. Birtar eru siðareglur
Blaðamannafélags Islands,
útvarpslög sem samþykkt
vora á Alþingi í maí síðast-
liðnum og siðareglur auglýs-
inga.
Bókin er 216 bls., prentuð í
prentsmiðjunni Odda hf.
Kápu gerði Guðjón Ketilsson.
Fjölbreytnin aldrei verið meiri
BOÐIÐ er upp á meira en 200 námskeið hjá
Endurmenntunarstofnun HÍ í vetur og hefur
fjölbreytni námskeiða aldrei verið meiri þar á
bæ.
Meðal nýjunga er tveggja vikna námskeið,
sem heitir AtvinnuLífsinsSkóli. Þar verður
fjallað um grannatriði í rekstri og stefnumót-
un fyrirtækja, um íslenskt efnahagskerfi og
breytingar á alþjóðlegu viðskiptaumhverfi.
Kennslan fer fram á Öngulsstöðum við Eyja-
fjörð.
Mörg önnur atvinnutengd námskeið verða
haldin fyrir stjórnendur fyrirtækja og koma
fyrirlesarar á þeim sumir hverjir langt að. Má
þar nefna Dönu Daines Robinson, sérfræðing
í mannauðsstjórnun og höfund bókarinnar
Performance Consulting, og Deborah Swallow
frá Bretlandi, sem heldur námskeið fyrir þá
sem nýlega hafa tekið við stjórnunarstörfum.
Menning og tungumál
Misserislöng kvþldnámskeið í samstarfi við
heimspekideild HÍ verða haldin í vetur. Þau
fjalla m.a. um bókmenntir, heimspekilega
rökræðu, listir, jarðfræði og fornsögur. Má
þar nefna námskeiðið „Náttúran í listinni -
listin í náttúrunni“, sem Ólafur Gíslason list-
gagnrýnandi sér um, námskeið Jóns Böðvars-
sonar, „Grettissaga“, og „Þrjár Hunvetnmga-
sögur“, námskeið Ástráðs Eysteinssonar um
sagnalist samtímans og námskeiðið „Antíg-
ónu“, sem haldið verður í samvinnu við Þjóð-
leikhúsið.
Einnig eru í boði fjölbreytt tungumála-
námskeið, þ.á m. nokkur sem hafa hlotið við-
urkenningar Evrópuráðsins fyrir nýbreytni í
námi.
Frekari upplýsingar um námskeið Endur-
menntunarstofnunar HI er að finna á vefsetri
stofnunarinnar, www.endurmenntun.is. Þar er
einnig hægt að skrá sig til þátttöku á nám-
skeiðin.