Morgunblaðið - 13.09.2000, Page 53

MORGUNBLAÐIÐ
BREF TIL BLAÐSINS
MIÐVIKUDAGUR 13. SEPTEMBER 2000 53
Morgunblaðið/RAX
Eyðibýlið Þingvellir
Nýyrðasmíði
blaðamanna
Frá Þórhalli Heimissyni:
I LANDI Þjóðgarðsins á Þingvöll-
um er að finna mörg eyðibýli. Sum
eru lítið annað en örnefnin ein, önn-
ur standa reisuleg og minna á forna
tíð, eins og Gjábakki sem nú er
starfsmannahús Þjóðgarðsins, og
enn önnur eru einhvers staðar þai-na
mitt á milli, t.d. Skógarkot með
heimtröðina fínu og túnið góða sem
hestamenn og göngufólk þekkja svo
vel.
En þó að kot og bæir í landi Blá-
skóga hafi farið í eyði í tímans rás
hefur Þingvallastaður verið reisu-
legt býli til þessa, prestssetur og
heimili staðarhaldara og þjóðgarðs-
varðar á Þingvöllum. Allir Islending-
ar þekkja Þingvallabæinn og
kirkjuna, Þingvallastað. Engin hús
er að finna sem fyrirmynd á fleiri
málverkum í stofum landsmanna.
Það skyldi engan undra. í turni
Þingvallakirkju hangh- sjálf Islands-
klukkan en um hana orti Halldór
Laxness: „Mín klukka, klukkan þín,
kallai’ oss heim til sín.“ Bæjarhúsið
og kirkjan litla eru í hugum margra
eins konar tákn þjóðarheimilisins.
Ofáir Islendingar og útlendir gestir
hafa notið íslenskrar gestrisni hjá
Þingvallapresti og staðarhaldara í
gegnum tíðina. Ofáir eru líka þeir
sem Islandsklukkan hefur kallað
heim til sín, til helgihalds í Þingvalla-
kii-kju allan ársins hring. Ófáir eru
þeir sem leitað hafa skjóls á Þing-
vallabæ í vondum veðrum á vetrum
og fengið þar hlýjar móttökur.
En nú er eyðilegt á Þingvallastað.
Þar er enginn ábúandi, enginn sem
hringir til helgra tíða, enginn sem
tekur á móti gestum í bæjarhlaðinu.
Islandsklukkan er þögnuð í turnin-
um gamla. Þingvallakh-kja stendur
köld og lokuð. Brátt haustar að. í
köldum veðrum á komandi vetri
verður lítið skjól að fá í tómum hús-
um prestssetursins. Hvað dvelur
Onninn langa?
SR. ÞÓRHALLUR
HEIMISSON,
prestur við Hafnarfjarðarkirkju.
Frá Þórhalli Hróðmarssyni:
ÞEGAR ég fór inn á vef Morgun-
blaðsins til að skila þessum pistli sá
ég auglýsingu um stafsetningar-
reglur. Þar fann ég engar reglur
um nýyrðasmíði. Eg er ekki að
mælast til að nýyrðasmíði verði
bundin í einhvern lagabókstaf, en
ekki væri óeðlilegt að íslenskir mál-
vöndunarmenn reyndu að móta ein-
hverjar siðareglur um hana.
Nú er íslenskan bæði rökrétt og
hnitmiðuð og gefur góða möguleika
á velheppnuðum nýyrðum. Að
þessu leyti er íslenskan einstök
meðal þeirra tungumála sem ég
þekki og við höfum lagt metnað
okkar í að viðhalda þessari hefð.
Oft hafa verið smíðuð óþjál orð, en
flestum er útrýmt jafnóðum með
öði-um, sem eru betur heppnuð.
Mörgum er efalaust í fersku minni
þegar orðið þota hreinsaði orðið
þrýstiloftsflugvél úr málinu á einni
nóttu.
Um næstu áramót hefst ekki að-
eins ný öld heldur nýtt árþúsund.
Það eru sem sagt bæði aldamót og
árþúsundamót. Árþúsund þýðir
1000 ár sem má nota sem þýðingu
á enska orðinu ‘millennium’ (lat.
mille = þúsund og annus = ár).
Orðin árþúsundsráðstefna eða ár-
þúsundaráðstefna hafa einhverjum
þótt heldur stirð í munni svo að
hann hefur smíðað orðið „þúsaldar-
ráðstefna". Þar sem öld þýðir
hundrað ár þýðir þúsöld, sam-
kvæmt minni málkennd og mínum
stærðfræðiskilningi, þúsund aldir.
Þeirri þúsöld, sem við lifum á, lýk-
ur því ekki fyrr en árið 100000 er á
enda.
Þetta er svo apað eftir á fleiri
stöðum, en um þverbak keyrði þó
þegar fréttastjóri Ríkissjón-
varpsins tók sér þetta orðskrípi í
munn um síðustu helgi, en fjölmiðill
hans finnst mér öðrum fremur eiga
að standa vörð um íslenska tungu.
Mér þykir mjög eðlilegt að kalla
þúsund ár tugöld, sbr. tugmilljón.
Umrædd ráðstefna gæti þá heitið
„tugaldarráðstefna“ eða án allra
nýyrða „Arþúsundamót“.
Margar gamansögur ei'u til um
einstaka blaðamenn, sem fatast
hefur flugið í íslenskunotkun sinni,
en gamanið fer að kárna, þegar all-
ir hinir fara að éta upp ambögurn-
ar. Vegna þeirrar aðstöðu, sem
blaða- og fréttamenn hafa til að
spilla málinu, þykir mér meira en
tímabært að þeir komi sér upp sér-
stakri „málsiðanefnd“, þar sem auk
íslenskumanna sæti a.m.k. einK -
stærðfræðingur.
ÞÓRHALLUR
H RÓÐMARSSON,
Heiðmörk 4,
Hveragerði.
ETTfimo
GÁMAHÚS

Ivynnuin 1 dag og næslu daga
Færanleg einingahús í ótal ^
útfærslum. ,
OTRULEGT VERII!
• V Skútuvogi 12a Síml 568 1044
Nauðsynlegt er að
bera á nýja paHa og
tréverk fyrir veturinn.
Eldri palla þarf að
bera á árlega.
Viðarvörn í rétta litnum
Við blöndum rétta litinn á pallinn þinn
1.100 kr.
.1 lítrar al .loluii pallaolíu
50% afsláttur
HÚSASMIDJAN
Sími 525-3000 • www.husa.is

sokkarnir
Halda vel aö þreyttum fótum