Morgunblaðið - 03.11.2000, Side 24

24 FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VERINU
16. aðalfundur Landssambands smábátaeigenda á Grand hótel í Reykjavfk
Morgunblaðið/Þorkell
Ai-thur Bogason, formaður Landssambands smábátaeigenda, Örn Pálsson, framkvæmdastjóri, og Gestur Hólm
Kristinsson, fundarritari, á 16. aðalfundi samtakanna sem hófst í gær.
Framtíð krókabáta
í höndum nefndar
ÖRN Pálsson, framkvæmdastjóri
Landssambands smábátaeigenda,
sagði á aðalfundinum á Grand hótel
í Reykjavík í gær að örlagastundin
nálgaðist óðfluga. Nefnd sem sjáv-
arútvegsráðherra skipaði 28. sept-
ember í fyrra til að endurskoða og
koma með tillögur til breytinga á
lögum um stjórn fiskveiða þyrfti
væntanlega a.m.k. tvö ár til að ljúka
starfi sínu en nefndin hefði framtíð
krókabáta í höndum sér.
Hann sagði að hagsmunasamtök
trillukarla horfðu með nokkrum
kvíða til framtíðar vegna dóms
Hæstaréttar frá 3. desember 1998
þegar Hæstiréttur felldi þann úr-
skurð að neitun sjávarútvegsráðu-
neytisins um veiðileyfi í aflamarki
bryti í bága við stjórnarskrána. Örn
sagðist hafa lagt ríka áherslu á að
smábátaeigendur yrðu að halda
vöku sinni því niðurstaða nefndar-
innar gæti orðið hornsteinn að
framtíðarkerfi um stjórn fiskveiða.
Frá fundinum yrði að senda nefnd-
inni skýr skilaboð. Öflug smábáta-
útgerð væri landsbyggðavæn og
ódýr byggðastefna. Hún efldi ís-
lenskan skipasmíðaiðnað, minnkaði
viðskiptahallann, væri ávísun á fag-
urt mannlíf, yki framboð á hágæða-
hráefni, væri umhverfisvæn, at-
vinnuskapandi og krafa almennings.
Örn sagði að framkvæmd ákvæða
laga um stjórn fiskveiða sem fjöll-
uðu um krókaveiðar muni hafa
skelfileg áhrif. 70% skerðing á ýsu-
afla krókabátanna og 50% skerðing
steinbítsafla þýði samdrátt í línu-
útgerð, fækkun starfa, greiðsluþrot
útgerða og áframhaldandi byggðar-
öskun. Meðaltalsþorskafli muni
dragast saman úr 24 tonnum í 10
tonn sem þýði auk þess stórkostlega
verðfellingu eigna, skaðabótamál á
hendur ríkinu og fækkun smábáta.
Ávinningur sé hinsvegar í engu til-
felli sjánlegur. Sagði Örn að krafa
fundarins væri því skýr: Að fallið
verði frá fyrirhugaðri kvótasetn-
ingu smábáta. I Ijósi þessa ætti að
vera auðvelt fyrir endurskoðunar-
nefndina að komast að niðurstöðu.
„Það eflir sjávarútveginn og lands-
byggðina að skerða ekki veiðiheim-
ildir krókabáta. Almenningur er já-
kvæður gagnvart öflugri smá-
bátaútgerð. Smábátar nýta auð-
lindina með umhverfisvænum hætti
og á það jafnt við um umgengni við
hana og ferskleika og gæði hráefn-
is,“ sagði Öm.
Engin sátt meðal
smábátaeigenda
í setningarræðu sinni sagði Arth-
ur Bogason, formaður LS, að síðast-
liðið ár hefði verið eitt það merkileg-
asta í sögu félagsins. Félagið hafi
átt drjúgan þátt í stofnun samtaka
strandveiðimanna við Norður-Atl-
antshaf og Alþjóðasamtaka strand-
veiðimanna. Sagðist Arthur sann-
færður um að með þátttöku í sam-
tökunum væri Landssamband smá-
bátaeigenda að varða leiðina til
framtíðar.
Arthur sagði að óbreytt sóknar-
dagakerfi læsi menn inni í vonlausu
rekstrarumhverfi, ásamt því að
stefna öryggi manna stórlega í voða.
Þá láti fullnægjandi leiðréttingar til
aflamarksbáta enn á sér standa og
enn sé til dæmis ekkert í hendi hvað
verði um svokallaðan jöfnunarsjóð
veiðiheimilda. Þá væri kvótasetning
aflahámarks í öðrum tegundum en
þorski bein ávísun á hreina eigna-
upptöku fjölmargra í því veiðikerfi.
Þetta væru staðreyndir sem blöstu
við smábátaeigendum, þrátt fyrir
góðæri og velmegun, dómsmál og
tal ráðmanna um sátt um sjávarút-
vegsmál. Um þetta yrði hinsvegar
engin sátt við smábátaeigndur.
„Þau megin atriði sem við höfum
lagt til grundvallar í okkar málflutn-
ingi standa óhögguð og tíminn hefur
ekkert annað gert en að hlaða undir
þau rökum. Það verður engin sátt á
meðan grundvallaratriði á borð við
umhverfisáhrif veiðarfæra eru
markvisst afgreidd eins og eitthvað
dódó hjá kverúlantaklíku trillu-
karla. Það verður engin sátt á með-
an grundvallaratriðum eins og hin-
um félagslega þætti veiðimanna-
samfélags er markvisst haldið utan
allra hagrænna stærðfræðiútreikn-
inga. Og það segir sig sjálft að það
verður engin sátt á meðan leikregl-
um er endalaust still þannig upp að
einstaklingar og frumkraftur sjálfs-
bjargar er troðin undir í nafni
stærðardýrkunar og steingeldra
reiknilíkana," sagði Arthur.
Grunnurinn að
viðreisn byggða
EINAR K. Guðfinnsson, formaður
sjávarútvegsnefndar, sagði á aðal-
fundi Landssambands smábátaeig-
enda í gær að smábátaútgerðin hefði
verið bjargi'æðið þegar útgerðarstað-
ir hefðu misst frá sér afiaheimildir og
trálegt væri að þessi útgerðarmáti
myndi leggja grunn að viðreisn
margra sjávarútvegsbyggða í land-
inu.
Fonnaður sjávarútvegsnefndar
sagði að eftir kosningamar 1995
hefðu umræður um málefni smábáta í
landinu verið óvenju harðar. Tals-
menn smábáta og útgerðarmenn
þessai’a minni báta hefðu réttilega
bent á að afkoma bátanna og þessa
útgerðarflokks væri með öllu óviðun-
andi. En nú væru breyttir tímar og
segja mætti að í heild sinni hefði þessi
flokkur útgerðar styrkt mjög stöðu
sína. Margh’ hefðu haslað sér völl í út-
gerð sem annars hefðu ekki haft þann
möguleika. Sérstaklega væri ánægju-
legt hve margt ungt fólk hefði komið
að greininni og „er ég sannfærður um
að óvíða í atvinnulífinu höfum við séð
jafnmikla nýliðun verða í atvinnulíf-
inu.“
í máli Einars kom fram að tekist
hefði að bæta rekstrarumhverfi
þessa útgerðarflokks og gera laga-
setninguna honum vilhallari, en í árs-
lok 1995 hefði orðið sú niðurstaða á
Alþingi að aflahlutdeild þessara báta
í þorski skyldi vera um 13% og bát-
amir hefðu svigrúm til að veiða auka-
tegundh’ óhindrað. Dagakerfi hefði
verið viðhaldið sem hefði verið þýð-
ingarmikið. Hæstaréttardómar, sem
hefðu fallið síðan, hefðu sett málið í
uppnám en hefðu þeir ekki fallið, væri
keríið óbreytt, þ.e. annars vegai’
þorskaflahámai-kskerfi, þai’ sem
þorskveiðin væri takmörkuð en veiði í
aðrar tegundir frjáls, og hins vegar
sóknarstýring með framseljanlegum
sóknareiningum, sóknardögum eða
klukkustundum. „Slíkt hefði verið að
mínum dómi æskilegt ástand." Svo-
nefndur Valdemarsdómur hefði
breytt stöðunni. Þar hefði niðurstað-
an verið að ekki væri lengur hægt að
takmarka aðgang að flotanum. Því
hefði löggjafinn komist að því að tak-
marka yrði sóknina með öðrum hætti.
Lögunum hefði verið breytt og gert
ráð fyrir að smám saman liði
þorskaflahámarkið undir lok en við
tæki svonefnt krókaflamark. Það
hefðu orðið sér mikil vonbrigði því
„ekkert kerfi hefur gagnast jafnvel
þessari smábátaútgerð í landinu og
einmitt þorskaílahámarkið".
Hann sagði mikilvægt að festa
þorskaflahámarkið varanlega í sessi
og ekki væri hægt að fresta málinu
aftur á Alþingi. Ohjákvæmilegt væri
að finna varanlega lausn á málinu þar
sem skilgreindur yrði sóknarréttur
þessa bátaflota án þess að kvótabinda
veiðar á öðrum tegundum en þorski.
Morgunblaðið/Porkell
Einar K. Guðfinnsson, formaður
sjávarútvegsnefndar, flytur
ávarj) á fundinum.
Endurskoðun á stjórn fiskveiða væri
mjög vandasamt verk því hagsmunir
margi’a væru í húfi og allar breyting-
ar yrði að hugsa til enda. Ekki væri
hægt að kollvarpa fiskveiðistjóniar-
löggjöfinni án þess að það hefði líka
eitthvað í för með sér.
Einar sagði það grundvallaratriði
fyrir atvinnugreinina og ekki síst fyr-
ir einyrkja að sem víðtækust sátt
skapaðist um störf í sjávarútvegi.
Framlag auðlindanefndar væri liður í
því og sýndi að stjórnvöldum væri full
alvara í því að leita leiða við endur-
skoðun sjávarútvegsstefnunnar sem
leiddi til meiri sátta. „Þó neita ég því
ekki að sjálfur tel ég að önnur mál séu
meira knýjandi heldur en það að
finna leiðir til þess að auka kostnað-
arþátttöku sjávai’útvegsins í landinu.
Ég tel að það sé ekki síður stórt mál
að skapa sátt innan þessarar greinai’
og skapa viðunandi sátt í byggðum
landsins, sem hafa byggt tilveru sína
og gnmdvöll sinn á réttinum til þess
að sækja sjóinn."
Hann sagði ennfremur að innan
sjávarútvegsins hefðu menn verið
uppteknir af innbyrðis deilum en
mikilvægt væri að hætta því og ein-
beita sér að því að styrkja stöðu sjáv-
arútvegsins en það væri áhyggjuefni
að frjálst fjármagn í samfélaginu leit-
aði ekki inn í greinina. Hann sagði að
þegar tekist væri á um hlutdeild smá-
báta væri deilt um aukaatriði. Hann
sagðist ekki geta séð að smábátar
sem drægju að landi um 13 til 15%
þorskaflans kollvörpuðu stöðu þeirra
sem fiskuðu um 85% aflans og því
væri það varla frekja að fara fram á
að þeir fyrmefndu fengju að starfa
óáreittir í vel heppnuðu fiskveiði-
stjórnarkerfi sínu. Á það hefði verið
bent að smábátar sköpuðu liðlega 5%
af heildarverðmætinu í landinu en
ekki væri hægt að trúa því að þessi
5% skekktu heildarsamkeppnisað-
stöðu annarra sem störfuðu í sjávar-
útveginum.
„Eftirlitið óþarft“
ÁRNI M. Mathiesen, sjávarútvegs-
ráðherra, vísar á bug ummælum sjáv-
arútvegsráðherra Nýfundnalands um
að íslendingar stundi óábyrgar
rækjuveiðar á Flæmingjagrunni.
Þvert á móti hafi íslendingar sýnt
hvað mesta ábyrgð í veiðum á svæð-
inu. Kristján Ragnarsson, formaður
LÍÚ, tekur í sama streng. Hann segir
veiðar íslendinga ábyrgar og að eng-
in þörf sé á eftirlitsmönnum sem kosti
hverja útgerð íslenzku skipanna
milljónir króna á ári. Á hinn bóginn
borgi kanadísk stjómvöld allt eftirlit,
en útgerðinar ekki.
I viðtali í Morgunblaðinu í gær hélt
John Efford, sjávarútvegs- og land-
búnaðarráðherra Nýfundnalands og
Labrador, því fram að Islendingar
sýni skammsýni með veiðum sínum á
Flæmska hattinum og virði ekki
vemdunarsjónarmið með því að vilja
ekki hafa eftirlitsmenn um borð í
skipum sínum.
Ami segir ummæli kollega síns
óviðeigandi, sérstaklega í ljósi þess að
fiskveiðistjómun á Flæmska hattin-
nm Viufí nroraomlíifra Vimcrríiaf nrr
bendir á að veiðin muni sennilega fai’a
rúmlega 100% fram úr því sem vís-
indamenn leggja til.
„Það er vegna þess að sóknardaga-
kerfið sem notað er til að stýra veið-
unum var byggt upp þegar sóknar-
geta einstalera ríkja var miklu minni
en hún er í dag. íslendingar eru eina
ríkið sem hefur stýrt veiðum sínum
með kvótakerfi og hækkað sinn kvóta
til samræmis við aðra, miðað við af-
kastagetu okkar skipa.“
Eftirlitsmenn þjóna
engum tilgangi
Árni segir eftirlitsmenn hafa af-
skaplega litlu hlutverki að gegna í
rækjuveiðum á Flæmska hattinum,
enda sé aukaafli þar sáraHtill. „Auk
þess er nú komið á gervihnattaeftirlit
með öllum skipunum og því hægt að
ftrlnriíjaf morí Vnrí Vwor> ViQli ovn Q 'irairf-
um og síðan skoða aflann þegar þau
koma að landi. Eftirlitsmaður um
borð í hverju skipi þýðir því óþarfan
aukakostnað á útgerðina. Umhverfis-
öfgasinnar í Bandaríkjunum og Kan-
ada gera hinsvegar kröfur um slíkt en
þeim gengur það eitt til að gera veið-
arnar svo kostnaðarsamar að ekki
verði hægt að stunda þær. Kanada-
menn hafa sem betur fer skynjað
hvernig ástandið er í raun og veru á
Flæmska hattinum og hafa stutt Is-
lendinga í að beijast fyrir því að veið-
unum verði stjórnað með kvótakerfi.
Þeir hafa hinsvegar bundið sig í eftir-
litsmannakerfið, væntanlega vegna
þessa þrýstings heima fyrir. Við höf-
um hinsvegar sýnt það að ef við telj-
um eftirlitsmenn nauðsynlega hikum
við ekki við að setja þá um borð í skip-
in. En í þessu tilfelli tel ég slíkt eftirlit
olrl/í Kíóno noirnm fílnronrrí
Ámi vonast til að samkomulag ná-
ist um að breyta stjóm rækjuveiða á
Flæmska hattinum úr sóknardaga-
kerfi í kvótakerfi á næstu vertíð. Ger-
ist það ekki sé rækjustofninn á
Flæmingjagmnni í verulega erfiðri
stöðu.
Ummælin út í hött
„Þessi ummæli Effords era út í
hött. Við erum eina þjóðin sem hefur
sett okkur kvóta á Flæmska hattin-
um og ekki veitt umfram hann. Þeim
kvóta hefur enginn mótmælt sem
ósanngjörnum," segir Kristján Ragn-
arsson.
Hann bendir á að sóknarkvóti, sem
aðrar þjóðfr noti við að stjóma veið-
unum, dugi hvergi til að koma í veg
fyrir ofveiði, því hann miðist við miklu
getuminni skip, en nú stundi veiðarn-
„v, TS„ A r-A r,,'------------lj;
þvi að veitt sé langt umfram tillögur
fiskifræðinga. Jafnframt sé útkoman
sú, að íslendingai’, sem veiði eftir
kvóta, haldi sig við stóru rækjuna, en
sóknardagaskipin liggi í þeirri smáu
til að fá sem flest tonn upp úr sjó.
„Stjómunin á þessum veiðum er því
algjörlega í rúst og það er ekki okkar
sök,“ segir Kristján.
Hann bendir ennfremur á að Is-
lendingar hafi samþykkt og framfylgt
reglum sem settar hafi verið um veið-
ar á þessu svæði um gervi-
hnattaeftirlit, en það hafi hinar þjóð-
irnar ekki gert.
„Hins vegar eru þeir með þetta
dæmalausa eftirlitskerfi með mann
um borð í hveiju skiþi. Við þurfum að
kosta 7 til 8 milljónum ki’óna á ári á
skip í eftirlitskostnað. Þessir eftirlits-
menn era óþarfir og til leiðinda um
borð því þeir hafa ekkert að gera,“
segir Kristján.
Hann bendir loks á að kanadísk
stjórnvöld greiði 25 krónur á hvert
veitt kíló í eftii’litskostnað við veiðai’
við austurströnd landsins, eftirlit sem
I
i

í