Morgunblaðið - 03.11.2000, Side 33

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2000 33
LISTIR
Ljós himin-
hvolfsins
Morgunblaðið/Asdís
Snævarr Guðmundsson
í STJÖRNUVERINU í
Norræna húsinu verður
hægt að skoða himinhvolfið
undir leiðsögn Snævars
Guðmundssonar. „Stjörnu-
verið er eins konar líkan af
stjörnuhimninum,“ sagði
Snævarr í samtali við blaða-
mann. „Petta er uppblásin
hálfkúla sem gestirnir fara
inn í. Við slökkt Ijós lýsum
við upp hvolfið með stjörnu-
merkjunum og því sem þar
er að sjá. Ætlunin er að
gefa fólki hugmynd um
stjörnumerkin og hvernig
má rata um himininn. Við
fjöllum um grunnatriði í
stjörnuskoðun og stjörnu-
fræðum, því ég ætla að
reyna að tvinna saman
hvernig himinhvelið snýst,
hvernig það blasir við okkur
og fornar goðsagnir um
stjörnumerkin, hvaðan þau
draga nöfn sín og ýmsan
annan fróðleik."
Stjörnur sem eru jafn
bjartar og tunglið
Snævarr segir að sig langi
einnig til að gefa fólki hug-
mynd um fjarlægðir á ein-
faldan máta sem allir geta
skilið, gefa því innsýn inn í
hvað geimurinn er stór og
mikill. „Einnig langar mig
til að benda fólki á óvenju-
legar eða spennandi stjörn-
ur, það eru t.d. til stjörnur,
sem sjást með berum aug-
um, sem eru svo bjartar að
þær væru jafn bjartar og
tunglið ef þær væru nær
jörðu.“
Sýningarnar í Stjörnuver-
inu vara í um það bil hálfa
klukkustund, svo ekki er
hægt að fara djúpt í þetta
mikla efni að sögn Snævars.
„Enda er megintilgangur
sýningarinnar að vekja
áhuga fólks á stjörnuhimn-
inum frekar en að fara út í
þurr og flókin fræði. Mig
langar til að benda á helstu
kennileiti svo fólk geti
hreinlega gengið út og notað
þau sjálft. Þegar búið er að
benda manni á þau einu
sinni fylgja þau manni alla
tíð.“
Á laugardag og sunnudag
geta fjölskyldur heimsótt
Stjörnuverið í Norræna hús-
inu. Sýningarnar verða á
klukkutímafresti frá 11 til
16 á laugardag, en frá 13 til
17 á sunnudag. í dag og á
mánudag verða sýningar
fyrir leikskóla og grunn-
skóla.
Sólríkum sumar-
degi varpað á veggi
Hallgrímskirkju
SKÝJUM ofar er heitið á
verki finnsku listakonunn-
ar Kaisu Salmi en það er
hluti af framlagi sam-
starfsaðila Ljósahátíðar-
innar í Helsinki og gert
sérstaklega fyrir hátíðina
hér. Kaisa hyggst varpa
sólríkum sumardegi á
veggi Hallgrímskirkju;
ljósmyndum af skýjunum
yfir Kuusamo í Norður-
Finnlandi og litríkum
myndum sem hún hefur
sjálf málað.
Myndunum verður varp-
að upp á veggi kirkjunnar
úr fjórum áttum með hjálp
risavaxinna ljóskastara kl.
21 og á miðnætti í kvöld,
laugardags-, sunnudags-
og mánudagskvöld. Kirkj-
an verður til skiptis böðuð
hinum finnsku skýjum og
myndum Kaisu en auk
þess eru gluggar í turnin-
um lýstir upp með rauðu.
Skólavörðuholti varð
fyrir valinu
Nokkrir staðir voru
ræddir og skoðaðir áður
en ákveðið var að finna
verkinu stað á Skóla-
vörðuholtinu en Kaisa
segir að á ferðum sínum
um borgina hafi Hall-
grímskirkja alls staðar
verið nærverandi og dreg-
ið hana til sín, „falleg og
hrjúf í senn“ eins og hún
orðar það.
Orkan
í menningar
lífinu
Litur og hreyfing
Morgunblaðið/Ásdís
Anna Jóa myndar blómkálsbólstraský yfir gulrótaeldfjalli.
ORKUVEITAN er einn
stuðningsaðila hátíðarinnar
„Ljósin í norðri", en full-
trúar hennar, þeir Guðjón
Magnússon og Garðar Lár-
usson, hafa verið með í
skipulagningu verkefnisins
frá því hún hófst fyrir tveim-
ur árum.
„Orkuveitan er bæði
stuðnings- og samstarfsaðili,
en hefur þar að auki tekið
þátt í hugmyndavinnunni frá
upphafi," sagði Garðar Lár-
usson þegar hann var inntur
eftir þeirra hlutverki í þess-
ari hátíð ljósanna. „Við höf-
um átt sæti í stjórn ljósahá-
tíðarinnar og sjáum einnig
um ýmsa praktíska verk-
þætti svo sem tengingar við
rafmagn og ýmsan búnað
sem til þarf, ásamt öðrum
samstarfsaðilum.“
„Hugmyndin að þessari
þátttöku kviknaði ekki hjá
okkur, heldur hefur þetta
þróast í nánu samstarfi við
menningarborgina 2000,“
sagði Garðar. Hann sagði að
markmið þeirra með því að
taka þátt í svona verkefni
væri að vekja athygli á mik-
ilvægi ljóssins í mjög víð-
rækri merkingu. „Orkuveit-
an sér til dæmis um alla
útilýsingu í Reykjavík í um-
boði gatnamálastjóra, svo
sem götulýsingu, og við
leggjum metnað okkar í að
hún sé vel af hendi leyst á
allan hátt. Við höfum einnig
verið frumkvöðlar í flóðlýs-
ingu listaverka og bygginga í
gegnum árin. Við teljum því
að með þátttöku í þessari há-
tíð getum við lagt enn ríkari
áherslu á mikilvægi ljóssins í
lífi okkar.“
Garðar benti á að ljósahá-
tíðin sem framundan er í
Reykjavík núna væri í nánu
samstarfi við menningar-
borgirnar Helsinki og Berg-
Garðar Lárusson
en. „Við erum í sambandi við
orkuveiturnar á báðum stöð-
um, skiptumst á skoðunum
og erum að móta hliðstæða
stefnu þessara þriggja aðila í
tengslum við ljósahátíðirnar.
Það á við um framkvæmda-
hliðina, fjárframlög, auglýs-
ingar og annað,“ sagði Garð-
ar. „Við sjáum okkur tví-
mælalaust hag í því að eiga
samstarf við lista- og menn-
ingalífið, það er svo mikil
orka þar.“
VIÐ setningu Ljósahátíðar-
innar i Elliðaárdal í kvöld kl.
18.00 færir Anna Jóa mynd-
listamaður lit og hreyfingu
inn í Elliðaárdalinn með
ljósagjörningi í Elliðaánum.
Verkið nefnist Straumur.
„Ég ætla að kasta litlum
sjálflýsandi ljósum út í árn-
ar frá gömlu Rafstöðinni.
Ljósin eru litrík og það
verður fallegt að sjá þau
berast með straumnum.
Þetta er einföld leið til að
gera raforkuna sýnilega,"
segir Anna. Hún mælir með
að fólk standi á göngu-
brúnni, því þá sjái það ljósin
koma og geti horft á eftir
þeim og jafnvel fylgt þeim
síðasta spölinn. Sjálf ætlar
hún að hlaupa eftir bakkan-
um og fylgjast með að allt
komist rétta leið.
Ljós og ylrækt
á Lækjartorgi
Þar með er þátttöku Önnu
Jóa í Ljósahátíðinni ekki
lokið, því á Lækjartorgi er
að rísa verkið Næturlíf, upp-
lýst gróðurhúsaþyrping þar
sem hún hyggst koma fyrir
grænmetisskúlptúrum. Hún
ætlar með öðrum orðum að
fjalla um ljós og ylrækt og
verkið er unnið í samvinnu
við íslenska garðyrkju og
Rafvörur. Þegar blaðamaður
heyrði í henni í gær var hún
á leiðinni að ná í grænmetið
til þess að gera úr því skúlp-
túrana; kaktus úr gúrkum,
eldfjall úr gulrótum, blóm-
kálsský og tómataóróa.
„Gróðurhúsin eru sexhyrnd
eins og stuðlaberg en hug-
myndin er sú að grunnform
lífsins sé hringurinn. Þess
vegna er stuðlabergið að
reyna að mynda hring en
getur það ekki alveg. Svo er
allt lífrænt inni í húsunum,
vöxturinn sem er orka eða
hreyfing - og líf - enda
heitir verkið Næturlíf."
Verkið er til sýnis á
Lækjartorgi næstu fjögur
kvöld eftir myrkur en síðan
verður það flutt til Bergen á
Ljósahátíð sem hefst þar
innan skamms.
Nýir fletir á ljósinu
LJÓSAHÁTÍÐIN í Helsinki
er orðin mikilvægur þáttur í
menningarlífinu á haustin,
en hún er nú að hefjast í 6.
sinn. Verkefnisstjóri hátíð-
arinnar, Riitta Suomi, hefur
unnið að þessu verkefni frá
upphafi en í ár hefur hún
einnig yfirumsjón með sam-
eiginlegu Ijósahátíðinni í
Helsinki, Bergen og Reykja-
vík.
I samtali við Morgunblað-
ið sagði Riitta að hátíðin í
Helsinki stæði lengur en í
hinum borgunum, eða frá 4.
nóvember til 10. desember,
og þess vegna væru mun
fleiri atriði í boði hjá þeim.
„En það er auðvitað vegna
þess að við erum búin að
standa í þessu í svo mörg ár
að við höfum aflað okkur
viðamikillar reynslu. Fólk í
þessum þremur borgum býr
allt við svipaða reynslu,
myrkrið og kuldinn er stað-
reynd sem allh' þurfa að
horfast í augu við sem eiga
þar heima. Þess vegna er
svo mikilvægt að leita á
náðir ljóssins yfir veturinn.
Jafnvel í Helsinki er lítill
snjór á þessum árstíma svo
myrkrið verður enn meira
yfirþyrmandi. Ljósið
kemur í staðinn fyrir snjó-
inn og annað sem hjálpar
okkur að sjá fram úr
myrkrinu," sagði hún.
Ljósið leitt inn í menn-
ingarlífið til að vinna
bug á skammdeginu
Riitta sagði hugmyndina
að ljósahátíðinni eiga rætur
sínar að rekja til þess tíma
er borgaryfirvöld í Helsinki
voru að undirbúa sig fyrir
það að keppa um hlutverk
menningarborgarinnar.
„Við leituðum á náðir ráð-
gjafafyrirtækis í Englandi
um úrvinnslu á gögnum sem
leitt gætu í ljós styrk okkar
og veikleika. Þeir komu með
þá augljósu ábendingu að
við byggjum við þetta erfiða
dimma tímabil og yrðum að
reyna að sporna við áhrifum
þess. Við ákváðum að taka
því sem áskorun og þá kom
þessi hugmynd fram, að
leiða andstæðu myrkursins,
Ijósið sjálft, inn í menningar-
lífið. Eftir á virtist hugmynd-
in svo augljós að allir spurðu
sjálfa sig af hveiju engum
hefði dottið þetta í hug fyrr,“
sagði Riitta hlæjandi.
„í Bergen og Reykjavík
er nú verið að láta reyna á
þessa hugmynd og báðir
staðir verða auðvitað að
laga hana að sínum aðstæð-
um. I Helsinki erum við
búin að hrinda um 300 verk-
efnum tengdum Ijósahátíð-
inni í framkvæmd og erum
stöðugt að færa út kvíarnar.
Við höfum boðið upp á fyrir-
lestra, ljósameðferð, algjöra
myrkvun, innrauð ljós, út-
fjólublá ljós, lifandi eld - í
stuttu máli allt sem hægt er
að hugsa sér í tengslum við
hugmyndina um ljós. Það er
mjög skemmtilegt að láta
reyna á nýja fleti ljóssins á
hverju ári,“ sagði Riita enn-
fremur. Á ljósahátíðinni í
Helsinki í ár er áherslan
lögð á úthverfi borgarinnar,
þá hluta borgarhverfanna
sem að öllu jöfnu stendur
ekki til boða að taka þátt í
menningarverkefnum. Að
sögn Riittu er eitt markmið
verkefnisins að virkja fólkið
í þessum hverfum til að fara
út úr húsi og rjúfa þá ein-
angrun sem oft fylgir vetr-
inum.
„Ég er viss um að hátíðin
á framtíð fyrir sér,“ sagði
Riitta, „þvl hún hefur vakið
athygli víða um heim. Þeir
sem sjá um menningarum-
fjöllun sunnar í Evrópu
hafa sýnt þessu mikinn
áhuga og því er svo komið
að ljósahátíðin dregur að
sér fjölda erlendra ferða-
manna sem annars ættu
ekkert erindi til Finnlands í
skammdeginu. Þetta hefur
því reynst ákaflega mikil-
vægt framtak á mörgum
sviðum mannlífsins í Finnl-
andi.“
I upphafi
var orðið
í UPPHAFI var orðið og þögn-
in hvfldi jrfir vötnunum. Hug-
myndin að verki Haralds Jóns-
sonar, „Vatn“, hljómar að
einhverju leyti eins og hún
byggist á þessu einfalda mynd-
máli úr biblíunni. Haraldur er
einn þeirra sem taka þátt í há-
tíðinni Ljósin í norðri og er verk
hans við tjömina við Norræna
húsið. Listamaðurinn varpar
bókstaflega nýju ljósi á tjörnina
og fjallar um vatn út frá ýmsum
sjónarhornum.
í samtali við blaðamann sagði
Haraldur að skyldleiki væri
með verkinu „Vatn“ og verki
sem lengi hljómaði við Tjarnar-
borg í Tjarnargötu, en þetta
væri þó nokkuð á öðrum nótum.
Einnig mætti rekja skyldleika
til sýningar sem Haraldur var
með í galleríi i8 en þar beindi
hann sjónum sínum að því sem
er innra með manni og lýsti upp
sjálft blóðið í æðunum.
Haraldur sagðist nálgast
tjörnina líkt og kvikmynda-
gerðarmaður eða skurðlækn-
ir, sem lýsa nákvæmlega upp
staðinn sem þeir eru að fást
við. „Þetta er líka bein lýsing
eins og í fótboltanum,“ sagði
hann. „Það er alltaf mjög
spennandi að skoða nánasta
umhverfi með því að draga
fram ákveðna þætti án þess að
breyta í raun nokkru. Tung-
umálið kemur einnig við sögu,
en þeir textar sem þarna eru
fluttir koma úr Þjóðarbók-
hlöðunni, eða sjálfum visku-
brunninum, og ég ætla að
ausa þeim áfram yfir vatns-
flötinn."
En verkið „Vatn“ verður
ekki einungis sýnt á ljósahá-
tíðinni hér. „Það verður líka
sýnt í Helsinki og þá geri ég
sérstaka finnska útgáfu,“
sagði Haraldur.
Hægt er njóta verks hans
eftir myrkur við Norræna
húsið í íjóra daga, eða allt
fram á mánudagskvöldið 6.
nóvember.