Morgunblaðið - 03.11.2000, Blaðsíða 62

^|82 FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2000
UMRÆÐA
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ
Loftbóludekk
"geta leyst nagla-
dekkin af hólmi
Á SÍÐUSTU vikum
hafa birst í Morgun-
blaðinu tvær greinar
um þann vanda sem
notkun negldra hjól-
barða leiðir af sér. f
^báðum tilvikum telja
greinarhöfundar að
svokölluð harðkorna-
dekk séu lausnin. Eg
ætla mér ekki að fara
að draga meint ágæti
þeirra dekkja í efa
hér. Ég vil hins vegar
minna á að fjölmörg
fyrirtæki og enn fleiri
einstaklingar hafa
farið aðra leið til að
losna við að aka um á
negldum hjólbörðum. Pessi hópur
hefur sett svokölluð loftbóludekk
undir bíla sína. Ég fullyrði að
reynslan af þessum einstöku hjól-
börðum er framúrskarandi góð.
_ __ Það er því engin ástæða til að und-
anskilja loftbóludekkin í þeirri um-
ræðu sem nú er í gangi, heldur
þvert á móti.
Ótvíræður skaði af notkun
nagladekkja
í grein sem birtist í Morgun-
blaðinu 29. september sl. rekur
Friðrik Helgi Vignisson, fram-
Hjólbarðar
^ Staðreyndin er sú,
segir Jóhann Arnarson,
að loftbóludekkin
reynast ekki síður en
nagladekk við nær
allar aðstæður og betur
en þau við sumar
aðstæður.
kvæmdastjóri Nýiðnar hf., nokkr-
ar staðreyndir um þann skaða sem
hlýst af notkun nagladekkja. Hann
^nefnir m.a. mikinn skaða á gatna-
kerfi; loftmengun sem er hættuleg
heilsu fólks; aukna hættu í um-
ferðinni vegna vatnsskautunar í
hjólförum; slysahættu vegna
tjörumyndunar á sólum og mikla
hávaðamengun. Um ekkert þess-
ara atriða þarf að deila, þau eru öll
borðleggjandi staðreyndir um
þann skaða sem negldir hjólbarðar
valda. Auðvelt væri að auka mjög
við þessa upptalningu en ég læt
það ógert hér.
í framhaldi af þessari upptaln-
ingu tíundar Friðrik Helgi helstu
kosti harðkornadekkjanna svo-
nefndu, sem fyrirtæki hans hefur
einkaleyfi á að framleiða. Aðferðin
við framleiðslu dekkjanna gengur
*' ‘út á að blandað er harðkornum í
alla slitbana dekksins. Loftbólu-
dekkin, sem ég vil gera hér að um-
ræðuefni, byggjast á allt annarri
aðferð. Ég vil nú gera grein fyrir
} helstu eiginleikum þeirra en þess-
um tveimur ólíku dekkjagerðum er
t oft ruglað saman. Það eina sem
þau eiga sameiginlegt er að bæði
eru framleidd gagngert til höfuðs
j nagladekkjunum, ef svo má að orði
i komast.
Snertiflötur loftbóludekkj-
anna alltaf stamur
Loftbóludekkin eru framleidd af
I hinu heimsþekkta fyrirtæki,
i Bridgestone. Þau eru frábrugðin
venjulegum hjólbörðum að því
leyti að slitflötur loftbóludekkj-
anna er búinn til úr gúmmíblöndu
sem er með óteljandi örsmáar loft-
bólur í sér. Það er staðreynd að
^ begar ekið er á snjó og ís myndast
avallt örþunn vatnsfilma undir
dekkjum, hverrar
gerðar sem þau eru.
Loftbóludekkin soga
þetta vatn hins vegar
upp í sig þannig að
snertiflötur þeirra er
alltaf stamur. Auk
þess gera loftbólurn-
ar það að verkum að
þúsundir af hvössum
brúnum grípa í yfir-
borð vegarins. Þau
hafa sem sagt eigin-
leika sem engin önn-
ur dekk geta státað
af. Að auki eru þau
einstaklega mjúk og
fylgja því yfirborði
vegarins mjög vel og
t.d. mun betur en nagladekk.
Síðast en ekki síst má nefna að
loftbóludekkin endast vel og
halda eiginleikum sínum þótt þau
slitni.
Allar þessar fullyrðingar um
loftbóludekkin eru studdar ítarleg-
um rannsóknum og prófunum
þannig að hér er ekki um neitt
auglýsingaskrum að ræða.
Fordæmi
Símans
Seinni greinin, sem ég vil gera
að umtalsefni, birtist í Morgun-
blaðinu 13. október sl. Þar fjalla
greinarhöfundarnir, þeir Ólafur Þ.
Stephensen, forstöðumaður upp-
lýsinga- og kynningarmála Sím-
ans, og Björgvin Þorsteinsson,
umhverfisverkfræðingur, um þá
miklu hávaða- og loftmengun sem
notkun nagladekkja leiðir af sér.
Síðan vekja þeir athygli á jákvæðri
reynslu Símans af notkun harð-
kornadekkja á liðnu ári.
I lok greinar sinnar láta þeir Ól-
afur og Björgvin í ljós þá von að
fleiri fyrirtæki fari að dæmi Sím-
ans og dragi úr mengun, umferð-
arhávaða og sliti á götum. Ég tek
heils hugar undir þau orð en vil
jafnframt minna á að loftbóludekk-
in eru ekki síðri kostur en harð-
kornadekk í því sambandi.
í grein þeirra Ólafs og Björg-
vins kemur fram að Síminn notar
harðkornadekkin eingöngu undir
bifreiðar sem eru í innanbæjar-
akstri í Reykjavík. Ég vil hins veg-
ar upplýsa það hér að nú þegar
nota nokkur fyrirtæki eingöngu
loftbóludekk frá Bridgestone undir
bíla sína að vetrarlagi, og gildir þá
einu hvort um er að ræða innan-
bæjarakstur eða akstur á þjóð-
vegum landsins. Má þar nefna
fyrirtæki eins og Strætisvagna
Akureyrar (SVA), sem notar loft-
bóludekk undir alla stærri vagna
sína, Gámaþjónustu Reykjavíkur,
sem notar eingöngu loftbóludekk
undir bíla sína að framan, auk fjöl-
margra annarra flutningabílstjóra
sem nota loftbóludekkin undir bíla
sína. Ótaldir eru þá þeir fjölmörgu
fólksbílaeigendur sem aka um á
loftbóludekkjum að vetrarlagi og
munu væntanlega aldrei aftur
setja nagladekk undir bílinn.
I nær öllum ofangreindum til-
vikum er reynslan af notkun loft-
bóludekkjanna afar góð. Stað-
reyndin er sú að þau reynast ekki
síður en nagladekk við nær allar
aðstæður og betur en þau við sum-
ar aðstæður, t.d. þegar frost er á
vegum ellegar mikill snjór.
Eg vil að lokum hvetja menn til
að hafa loftbóludekkin í huga þeg-
ar leitað er leiða til að útrýma
notkun negldra hjólbarða. Ég tek
undir þá skoðun að það verkefni er
mjög brýnt. Það myndi leiða til
mikils samfélagslegs sparnaðar og
jafnframt mikillar heilsubótar í
þjóðfélaginu.
Höfundur er markaðsstjóri Gúmmf-
vinnslunnar hf. á Akureyri.
Jóhann
Arnarson
GÖNGUM í EVRÓPU-
SAMBANDIÐ
í SUMAR vakti for-
seti íslands máls á því í
innsetningarræðu sinni
að Alþingi hefði ekki
lengur þann sess í
stjómkerfi okkar sem
það áður hafði og vöktu
ummæli hans nokkra
athygli og viðbrögð. En
forsetinn hafði nokkuð
til síns máls, því Alþingi
hefur ekki þau áhrif til
lagasetningar í þessu
landi sem það gæti haft,
sérstaklega er varðar
skuldbindingar okkar
gagnvart Evrópusam-
bandinu.
Við búum við stjórn-
arhætti sem kenna sig við lýðræði og
eiga væntanlega að merkja að þjóðin
setji lög og stjórni landinu, þótt með
óbeinum hætti sé, þ.e. með full-
trúalýðræði.
Nú eru liðin rúm sex ár frá því að
Island gerðist aðili að Evrópska
efnahagssvæðinu (EES). Sú inn-
ganga hafði í för með sér allvíðtækar
breytingar á lögum á mörgum svið-
um þar sem hún fól í sér að íslend-
ingar þurftu að innleiða lög og til-
skipanir Evrópusambandsins og
aðlaga að íslenskri löggjöf. Mest-
megnis voru þetta þó staðlar sem
settir höfðu verið til samræmingar á
framleiðslu ESB-landanna og til að
auðvelda viðskipti með ýmsar vörur.
Að fenginni þeirri reynslu sem kom-
in er af þessum samningi virðast allir
vera sammála um að hann hafi verið
okkur happasæll og skapað aukna
velferð í þessu landi. En tímamir
breytast og nú hefur sú spurning
komið upp á þessu sumri hvort þessi
samningur dugi okkur til framtíðar.
Sú umræða er nú aftur komin í gang,
ekki hvað síst að frumkvæði utanrík-
isráðherra og er það mjög virðingar-
vert og lýsir pólitískri framsýni.
En þótt ÉES-samningurinn hafi
reynst okkur heilladrjúgur og átt
sinn þátt í að skapa hér efnahagsleg-
an stöðugleika hefur ávallt verið á
honum einn megingalli og hann er sá
að hann sviptir okkur möguleika á að
eiga aðild að ákvarðanatöku um ýmis
mál er okkur snertir og fram koma í
lögum og tilskipunum sem við verð-
um að beygja okkur undir. Hér er
um alvarlegan misbrest á lýðræði að
ræða sem ekki verður við unað.
Þeir sem að EES-samningnum
stóðu í byrjun 10. áratugarins voru
annars vegar gömlu EFTA-löndin,
og þar með talið ísland, og hins veg-
ar Evrópusambandið og var mark-
mið EFTA-landanna m.a. að komast
að innri markaði ESB. Evrópusam-
bandið tók ekki annað í mál en að öll
sú löggjöf sem sett hafði verið vegna
innri markaðar þess yrði í lög leidd í
EFTA-löndunum og var það mjög
skiljanleg krafa. En ESB var ekki
endanleg stærð við undirritun EES-
samningsins. Það er lifandi samband
ríkja sem heldur áfram að þróast og
dafna, jafnframt því sem stöðugt
koma til ný viðfangsefni og vanda-
mál sem leysa þarf. Því varð það
mikilvægt að ákvarða hvernig
EFTA-löndin kæmu að setningu
laga og reglugerða sem gilda áttu á
öllu EES-svæðinu.
EES-samningurinn er annað og
meira en einfaldur fríverslunar-
samningui’ og hefur sá skilningur á
honum verið staðfestur af EFTA-
dómstólnum.
Samningurinn hvílir á tveim meg-
in „stoðum“, EFTA-stoð og ESB-
stoð. En hér er ekki um tvo jafna að-
ila að ræða þegar kemur að setningu
laga og reglugerða er varða allt efna-
hagssvæðið og samningurinn nær til,
en það er víðtækt svið er snertir
bæði efnahags- og félagsmál. Þar
liggur ákvarðanatakan hjá ESB en
EFTA kemur að sem
ráðgefandi aðili í þeim
málum er þeir telja að
snerti báða.
Á þessu ári kom út
bók eftir Einar Bene-
diktson sendiherra,
„ísland og Evrópuþró-
unin 1950-2000“, þar
sem hann m.a. lýsir
samningsgerðinni um
EES, en Einar átti þar
drjúgan hlut að máli.
Hann lýsir því í bók
sinni hvemig á samn-
ingsferlinu urðu til
hugtökin: „decision
shaping" (ákvarðana-
mótun) og „decision
making" (ákvarðanataka) þar sem
EFTA-löndin fengu aðstöðu til að
hafa áhrif á ákvarðanamótun en
ákvarðanatökuvaldið lá hjá ESB.
Það er því ljóst að EFTA-löndin af-
söluðu sér ákvörðunarvaldi til setn-
ingar laga og reglugerða (tilskipana)
í mörgum mikilvægum málum til
stofnana ESB gegn því að fá aðgang
að þeim nefndum er undirbúa mál og
koma með breytingatillögur ef þeim
sýnist þörf á því. En þeir eru ekki
einir um það. Á sama hátt og Alþingi
ráðfærir sig við ýmis félaga- og
Ég tel að hag okkar sé
best borgið með því
að ganga í Evrópusam-
bandið, segir Kristján
E. Guðmundsson, og
að samningar um það
verði settir í gang
fyrr en síðar.
hagsmunasamtök í þjóðfélaginu áð-
ur en löggjöf er að fullu mótuð gera
nefndir ESB það sama. Hagsmuna-
samtök Evrópulanda reyna því með
ýmsu móti að hafa áhrif á setningu
laga og reglugerða ESB. Talið er að í
Brussel starfi að jafnaði um 14.000
„lobbyistar" er jafnan reyni að hafa
áhrif á gang mála hjá framkvæmda-
stjórn ESB.
Á Vesturlöndum er slíkt talið eðli-
legur þáttur hins lýðræðislega sam-
félags.
EFTA-löndin sitja því á bekk með
14.000 öðrum lobbyistum ýmissa
hagsmuna- og félagasamtaka í
Evrópu. Reyndar gerir EES-samn-
ingurinn (99. gr.) ráð fyrir samráði
og beinni þátttöku EFTA-landanna í
nefndastörfum. En hver er reynslan
af því? I skýrslu utanríkisráðherra
sem lögð var fyrir Alþingi í vor segir
um þetta atriði (bls. 69): „Öðru máli
gegnir um samráð samkvæmt 99.
grein EES-samningsins sem er ekki
síður mikilvægt þegar um nýja lög-
gjöf er að ræða. I þeim tilvikum hafa
nefndir ekki verið stofnaðar á grund-
velli gerða, enda um nýtt frumkvæði
að ræða og því er ekki áskilið að
framkvæmdastjórnin hafi tiltekið
fyrirkomulag á samráði. í slíkum til-
vikum getur framkvæmdastjórnin
ákveðið að leita ráðgjafar hjá ein-
stökum sérfræðingum eða að styðj-
ast eingöngu við innanhússsérfræð-
inga.“ Þá eru þar nefnd dæmi um
það er búið var að undirbúa laga-
setningu án samráðs við EFTA-
löndin og stundum fyrir tilviljun að
menn komust að slíku og gátu gert
athugasemdir. Við setningu laga í
slíkum tilfellum sitja EFTA-löndin
uppi með gerðan hlut þar sem þeirra
réttur er aðeins ráðgefandi.
Þá ber að hafa í huga, eins og bent
er á í skýrslu utanríkisráðherra, að
oft eru lög og tilskipanir innan ESB
sett að undangengum málamiðlun-
um á milli aðildarríkja, samningum
sem fram fara á bak við tjöldin og
EFTA-löndin hafa ekki aðgang að.
Þessi skortur á möguleikum til að
taka beinan þátt í ákvörðunum og
þar með til að móta stefnuna í mikil-
vægum hagsmunamálum varð m.a.
til þess að þrjú EFTA-lönd, Svíþjóð,
Finnland og Austurríki, sáu hag sín-
um best borgið með því að stíga
skrefið til fulls og gerast aðilar að
Evrópusambandinu. Það hlýtur að
teljast óviðunandi frá sjónarmiði lýð-
ræðis að við skulum vera neydd til að
taka við tilskipunum og innleiða lög
sem við höfum ekki möguleika á að
vera þátttakendur í að setja.
I dag erum við, ásamt Noregi og
Lichtenstein, að burðast við að halda
úti stofnunum EFTA, eftirlitsstofn-
un og dómstól (og meira að segja
þróunarsjóði fyrir Portúgal, þótt
þeir hafi yfirgefið EFTA og gengið í
ESB fyrir um 15 árum), til þess að
geta setið á bekk með hinum 14.000
lobbyistunum í Brussel. I þessum fé-
lagsskap eigum við að vera í sam-
vinnu og samráði við frændur okkar
Norðmenn, en eins og fram kemur í
skýrslu utanríkisráðherra eiga þeir
erfitt með að líta á okkur sem jafn-
ingja í þessum leik og vilja gleyma
samráðinu og fara sínar leiðir.
Þegar utanríkisráðherra vakti
máls á því hvort ekki væri rétt að
skoða að nýju stöðu okkar gagnvart
ESB spyr Morgunblaðið hvað sé
nýtt er gefi tilefni til slíks.
Skortur á möguleikum okkar til
þátttöku í lagasetningu á Evrópska
efnahagssvæðinu, og þar með skort-
ur á lýðræði, er ekki nýr af nálinni.
Sú staðreynd hefur legið fyrir frá
undirritun samningsins. En nú eru
liðin tæp sjö ár frá því að samningur-
inn tók gildi og mikið vatn til sjávar
runnið á þeim tíma. Við gerð samn-
ingsins voru margir gagnrýnir á þau
lög og reglugerðir ESB sem menn
þurftu að innleiða og þá sérstaklega
fjórfrelsið svonefnda. Það hefur þó
sýnt sig að það svigrúm er skapaðist
með því frelsi sem þar var innleitt
hefur orðið okkur mjög til góðs. Við
höfum nú aðlagað löggjöf okkar
Evrópusambandinu og eru flestir
ánægðir með það. Þá hefur það sýnt
sig að frelsi með flutning vinnuafls
hefur ekki orsakað innrás erlends
vinnuafls á íslenskan vinnumarkað
en öllu fremur komið sér vel fyi-ir ís-
lendinga erlendis.
Ég held að menn hafi í upphafi of-
metið þá möguleika sem EFTA-
löndin höfðu til áhrifa á lagasetningu
ESB. Það er nokkuð annað að inn-
leiða í lög milliríkjasamning þar sem
öll ákvæði samningsins liggja fyrir
eða að samþykkja fyrirfram að inn-
leiða lög sem ákvörðun verður tekin
um í framtíðinni, án þess að geta ver-
ið með í þeirri ákvörðunartöku. Þá
hafa komið til ýmis ný samstarfssvið
sem EES-samningurinn nær ekki
til, t.d. Schengen-samningurinn um
sameiginleg ytri landamæri. Með
inngöngu okkar í Evrópusambandið
næðistverulegur ávinningur: 1. Auk-
ið lýðræði með þátttöku okkar í setn-
ingu laga og tilskipana.
2. Lækkun vöruverðs, sérstaklega
á landbúnaðarafurðum þar sem okk-
ur byðust nú vörur á sama verði og á
meginlandi Evrópu.
3. Aukin samkeppni á fjármála-
markaði og lækkun vaxta. 4. Hús-
næðisverð mun að öllum líkindum
lækka verulega þar sem aðgangur
yrði að ljármagni með lægri vöxtum.
Forsenda þess er að sjálfsögðu sú að
tekin yrði upp mynt Evrópusam-
bandsins sem myndi afmá gengis-
hættu.
5. Verulega meiri stuðningur við
landsbyggðina þar sem við nytum
góðs af umfangsmiklum stuðningi
Kristján E.
Guðmundsson