Morgunblaðið - 03.11.2000, Blaðsíða 46

MORGUNBLAÐIÐ

48 FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2000
í.
Sögulegur
jöfnuður
Stórmennalundur verði nýttur til að
jafna aðstöðumun ráðherra.
Sálfræðin kann margvís-
legar skýringar á
þeirri djúpstæðu þörf
mannsins að reisa sér
minnisvarða. Flestar
tengjast þær á einn eða annan
veg vitneskjunni um eigin for-
gengileika, vitundinni um hin al-
gjöru endalok; sjálfum dauðan-
um, þessari „andstyggð mann-
legs lífs“ svo vísað sé til atóm-
kveðskapar stórskáldsins
Steinþórs frá Hala.
Þar eð stjórnmálamenn líkjast
einna helst öðru fólki verður að
ætla að þörf þeirra fyrir bauta-
steina sé af sama toga. Um leið
varpar hún ljósi á hversu erfítt
hlutskipti það getur reynst að
> veljast til forustustarfa sökum
hæfileika sinna, fórnfýsi og dugn-
aðar.
Af einhverjum sökum, sem
þarfnast skýringa, sýnast stjórn-
málamenn vantreysta framtíðinni
og óttast að komandi kynslóðir
VIÐHORF hvort ekki
_ , kunnaað
metaframíag
þenra eða að
fórnfúst starf í þágu lands og
þjóðar gleymist bæði öldungis og
gjörsamlega. Þennan misskilning
hefur því miður reynst erfítt að
uppræta enda er það af þessum
sökum, sem margir stjórnmála-
menn telja hyggilegast að reisa
sér sjálfir minnisvarða. Það er yf-
irleitt gert á þann veg að hús eða
önnur mannvirki eru reist fyrir
almannafé.
Við þetta er auðvitað ekkert að
athuga enda eru allar ákvarðanir
stjórnmálamanna um meðferð
opinberra fjármuna réttar sam-
kvæmt skilgreiningu. Þessi skip-
an mála hefur hins vegar ákveð-
inn vanda í för með sér, sem
varðar jafnstöðu stjórnmála-
manna í þessu viðfangi.
Nú hefur samgönguráðherra
lýðveldisins bæst í hópinn og
hyggur á húsbyggingu. Sturla
Böðvarsson áformar hins vegar
að fara nýjar leiðir því hugmynd
ráðherrans er sú, að fyrirtæki
beri kostnaðinn við minnisvarð-
ann.
Sérstök ástæða er til að fagna
því að ráðherrann horfi til einka-
framtaksins í þessu efni.
Bautasteinninn verður í formi
mikillar samgöngumiðstöðvar,
sem rísa á úr alfaraleið við rætur
Öskjuhlíðar, skammt frá Naut-
hólsvík. Með þessu móti verður í
senn unnt að reisa miðstöðina
fjarri öllum helstu samgönguæð-
• um á höfuðborgarsvæðinu og
eyðileggja bæði Nauthólsvík og
Óskjuhlíð með einni og sömu
framkvæmdinni.
Samgönguráðherra hefur að
undanförnu sýnt Reykjavík sér-
stakan áhuga og aukið þannig
vinsældir sínar og flokks síns í
höfuðborginni. Sterk pólitísk
staða ráðherrans ætti ekki að
koma neinum á óvart enda fékk
listi sá, sem hann fór fyrir, hvorki
fleiri né færri en 2.826 atkvæði í
síðustu kosningum. Til saman-
burðar má nefna að 2.351 íbúi býr
S við Hraunbæ í Reykjavík.
Þótt flestir geti vísast tekið
undir nauðsyn þess að Öskjuhlíð
og Nauthólsvík verði eyðilagaðar
um leið og samgöngumiðstöð ráð-
herrans rís, vaknar sú spuming
hvort ekki megi tryggja aukið
jafnræði með ráðamönnum hvað
bautasteina varðar um leið og
t dregið verði úr þeim kostnaði,
sem slíkum minnisvörðum er
jafnan samfara.
Sjálfgefið er að samfélagið
þakki því fólki, sem velst til hárra
embætta sökum hæfni sinnar og
verðleika, óeigingjarnt starf landi
og lýð til heilla. Vitanlega er mik-
ilvægt að haldið sé til skila arf-
leifð þeirra, sem skarað hafa
fram úr samferðafólki sínu og
lagt hafa á sig erfið (og oft van-
þakklát) þjónustustörf fyrir
landsmenn alla. En í þessum efn-
um er aukins jafnaðar þörf. Við
blasir að svigrúm tiltekinna ráð-
herra er takmarkað þar eð emb-
ætti þeirra bjóða ekki upp á sömu
tækifæri til mannvirkjagerðar og
önnur.
Því skal eftirfarandi lagt til:
Gerð verði stytta í lifanda lífi af
hverjum þeim Islendingi, sem
gegnir embætti ráðherra. Stytt-
urnar verði allar jafnstórar, mið-
að verði við fimm hæða hús, en
önnur útfærsla verði á valdi við-
komandi listamanns. Afsteypu af
styttunni verði komið fyrir í kjör-
dæmi ráðherrans, að höfðu sam-
ráði um staðarval við heima-
menn. Frumgerðin verði hins
vegar sett upp í svonefndum
„Stórmennalundi" á Þingvöllum.
Rekstur Stórmennalundar falli
undir Þjóðmenningarhús (og þá
er átt við það, sem starfrækt er
nærri Lýðveldisgarðinum í
Reykjavík en ekki samnefnda
stofnun, sem Nicolae Ceausescu
kom á fót í Búkarest). Lagt er til
að mikilmennadeild verði stofnuð
við Þjóðmenningarhús og hafi
hún umsjón með flutningum á
styttum og sýningahaldi heima
sem erlendis. Riddaralið ríkisins
haldi uppi öryggisgæslu í Stór-
mennalundi og tryggi að spjöll
verði ekki unnin á minnisvörðun-
um.
Ljóst er að með stofnun Stór-
mennalundar og mikilmenna-
deildar Þjóðmenningarhúss yrði
unnt að slá mökk af flugum í einu
höggi. Jafnstaða ráðamanna yrði
tryggð og dregið yrði verulega úr
kostnaði þeim, sem fylgt hefur
minnisvarðagerð til þessa. Með
því að koma fyrir afsteypum
heima í héraði yrði enn jöfnuð
aðstaða fólks í dreifbýli og þétt-
býli.
Ekki er að efa að Stór-
mennalundur myndi auka virð-
ingu fyrir störfum stjórnmála-
manna, sem er ekki vanþörf á,
líkt og dæmin sanna. Stór-
mennalundur myndi og laða að
sér mikinn fjölda bæði íslenskra
og erlendra ferðamanna. Minja-
gripasala myndi skapa tekju-
möguleika. Líkt og gert hefur
verið hér á landi á sviði markaðs-
væðingar væri við hæfi að leita
einnig fyrirmynda í Rússlandi í
þessu efni. Rússar selja árlega
milljónir af smástyttum af Vlad-
ímír Lenín og hafa af því miklar
tekjur. í nafni byggðastefnu færi
vel á því að minjagripagerð færi
eingöngu fram í dreifbýli og er
ekki að efa að hún myndi skapa
fleiri störf en t.a.m. „Landskrá
lausafjármuna“, sem viðskipta-
ráðherra mun hafa boðað að flutt
yrði til Ólafsfjarðar. Nú hefur
komið í ljós að sú merka stofnun
er ekki til.
Jöfnun aðstöðumunar er mjög
haldið á lofti í íslenskri þjóðmála-
umræðu og er það vel. Sú tillaga,
sem hér hefur verið kynnt, er í
sama anda og varðar jafnstöðu ís-
lenskra ráðamanna gagnvart
dómi sögunnar.
MINNINGAR
EGGERT
KRISTJÁNSSON
+ Eggert Kristjáns-
son fæddist í Ól-
afsvík 14. ágúst 1923.
Hann lést 25. október
síðastliðinn. Foreldr-
ar hans voru María
Guðmundsdóttir, f.
1891, d. 1944, og
Krisfján Guðmunds-
son, f. 1884, d. fyrir
1930. Systkini Egg-
erts voru Sigurást
Aðalheiður Krist-
jánsdóttir, f. 11. sept-
ember 1917, d. 12.
ágúst 1984, lengst af
búsett í Reykjavík,
og Stefán Scheving Kristjánsson,
f. 24. mars 1920, bóndi í Götu í
Hrunamannahreppi.
Eggert missti föður sinn bam
að aldri og hafði móðir hans
hvorki efni né aðstæður til þess að
ala önn fyrir börnum sínum svo
systkinin vora send hvert í sína
áttina. Eggert og Sigurást voru
þó áfram á Snæfellsnesinu, hann
hjá Mettu fóstru
sinni og hennar
manni, en Stefán var
sendur suður og hitti
ættingja sina ekki
aftur í tæp fimmtíu
ár.
Eggert bjó mestan
part ævi sinnar í Ól-
afsvík, bæ sem hann
var afar stoltur af.
Sem fullorðinn mað-
ur hélt hann til hjá
hjónunum Jóhönnu
Krisljánsdóttur og
Guðmundi Jenssyni
og síðar dóttur
þeirra og tengdasyni, Jennýju
Guðmundsdóttur og Jónasi Gunn-
arssyni. Eggert fékkst við ýmis al-
menn störf á lífsleiðinni, fór ung-
ur til sjós, var í vegavinnu og
málningarvinnu og var siðast bæj-
arstarfsmaður hjá Ólafsvíkurbæ.
Útför Eggerts fer fram frá ÓI-
afsvíkurkirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 14.
Vinur okkar Eggert Kristjánsson
er látinn. Það er erfitt að trúa því að
hann birtist ekki í dyrunum og láti í
sér heyra, eitthvað um það sem hefði
nú mátt gera betur eða hefði átt að
vera ógert. Hann hafði alltaf tilbúin
verk sem eftir var að koma í fram-
kvæmd, enda mikill ákafamaður.
Eggert Kristjánsson var fæddur í
Ólafsvík 14. ágúst 1923 og því sjötíu
og sjö ára gamall er hann lést. For-
eldrar hans voru þau María Guð-
mundsdóttir og Kristján Guðmunds-
son, bæði fædd og uppalin í Ólafsvík.
Segja fróðir menn að ætt Eggerts sé
ein .þeirra ætta sem lengst megi
rekja í sögu Ólafsvíkur.
Örlögin höguðu því þannig að
Eggert var tekinn í fóstur sex ára
gamall af Mettu Kristjánsdóttur og
manni hennar Jóhanni Kristjáns-
syni, og átti hann heimili hjá þeim
uns Metta lést árið 1960. Eggi eins
og hann var alltaf kallaður ólst upp
við hlýju og umhyggju fósturmóður
sinnar og fjölskyldunnar enda mun
yngri en uppeldissystkinin. Hann
bar einstakan hlýhug og virðingu
fyrir Mettu sem hann kallaði alltaf
mömmu og var tilbúinn til að leggja
á sig ómælt erfiði til að létta henni
sporin, enda alltaf ólatur og sporlétt-
ur. Böm hennar, þau Sigríði, Guð-
mund, Kristján og Bárð, leit hann á
sem systkin og var það gagnkvæmt.
Hann lauk hefðbundinni skóla-
göngu eins og hún gerðist á þeim
tíma og vann jafnhliða þau störf er til
féllu. A heimilinu var alltaf stundað-
ur búskapur með annarri vinnu,
hestar voru hafðir til að létta bú-
störfin og til ferðalaga. Eggi minnt-
ist oft á að hann sem unglingur hafi
þurft að sækja hestana langar leiðir,
jafnvel uppí Seljadal sem er góður
spölur, og hafi hann þá oft þurft að
taka sprettinn. Á þessum ferðum
lærði hann öll örnefni og kennileiti í
nágrenni Ólafsvíkur og hann var
sannarlega minnugur á þau og óspar
að miðla þekkingu sinni til annarra.
Eggi fór á sjó með Jóhanni og
bræðrum sínum en Jóhann átti bát
sem þeir gerðu út á. Síðar var hann á
sjó með Guðmundi bróður sínum.
Það er minnisstætt að hafa heyrt
frá því sagt að ungir menn voru tveir
saman uppá einn hlut þegar þeir
voru að byija að beita og fara á sjó,
þannig var það með Egga, en aldrei
heyrðist að honum hafi fundist eitt-
hvað ranglæti í því fólgið. Á þessum
árum var uppbygging vegakerfisins
hafin og það þótti eftirsóknarvert að
komast í vegavinnu. Eggi var einn
þeirra ungu manna sem unnu að
vegagerð á Fróðárheiði og í Staðar-
sveit. Vegavinnan var mikið ævintýri
og þar kynntist hann nýju fólki og
bast vinaböndum sem héldu ævina á
enda. Má þar nefna fjölskylduna á
Ölkeldu, en Þórður og Margrét kona
hans opnuðu heimili sitt fyrir Egga.
I ágúst sl. bauð unga fólkið, afkom-
endur Þórðar og Margrétar, sem nú
búa á Ölkeldu, Egga í heimsókn. Þau
tóku á móti honum, á sama hátt og
vinur hans Þórður hafði gert fyrrum.
Þegar bygging Hraðfiystihúss
K.F. Dagsbrúnar hófst um 1950
vann Eggi þar, hann tók þátt í
smíðavinnunni og hóf síðan störf hjá
frystihúsinu, keyrði traktor og land-
aði fiski. Öll sú uppbygging var mik-
ið ævintýr, unnið var frá morgni til
kvölds og allar helgar, og þetta átti
við minn mann, aldrei var kvartað
undan of mikilli vinnu. Síðar vann
Eggi hjá Sævari Þóijónssyni mál-
arameistara og í málningarvinnunhi
naut hann sín til fulls, fór á milli
staða með Sævari og hafði skoðun á
flestu sem var verið að vinna við og
auðvitað mönnum og málefnum.
Þegar sjóninni fór að hraka hætti
hann málingavinnunni, fór þá að
vinna hjá Ólafsvíkurbæ og vann þar
um áratugs skeið. Þar eignaðist
hann góða kunningja sem honum
þótti fengur í að eiga samskipti við
og reyndust honum góðir félagar.
Nú er kominn vetur að nafninu til,
haustið hefúr farið um okkur mildum
höndum og víða má enn líta fallega
liti haustsins í hlíðum og holtum.
Þeir hafa verið margir fallegir haust-
dagamir, einn slíkan kvaddi Eggi
okkur.
Það var gott hans vegna því vetur-
inn var framundan, það var ekki sá
árstími sem honum féll best, hann
sofnaði í rúminu sínu og vaknaði ekki
aftur héma megin.
Fyrir okkur er það mikil breyting
að hann sé ekki lengur hjá okkur því
hann hefur verið með fjölskyldu okk-
ar í tæp sjötíu ár og umgengist fimm
ættliði. Eggi bar hag okkar alltaf
fyrir bijósti og sýndi okkur á sinn
hátt væntumþykju sína, hann var
ekki allra en þeir sem komust inn
fyrir skelinni fóru ekki varhluta af
því sem innra bjó.
Hver er sem veit, nær daggir drjúpa,
Hvar dafnar fræ, sem ná skal hæst.
Hver er sem veit, nær knéin kijúpa
Við kirkjuskör, hvar guði er næst
Fyrst jafnt skal rigna yfir alla,
jafnt akurland sem grýtta jörð -
skal nokkurt tár þá tapað falla,
skal týna sauði nokkur hjörð.
Hver er að dómi æðsta góður -
Hver er hér smár og hver er stór?
- í hveiju strái er himingróður,
í hveijum dropa reginsjór.
(EinarBen.)
Kæri vinur, við þökkum þér sam-
fylgdina.
Farðu í friði.
Jenný og Jónas.
Eggert kom inn í „Götufjölskyld-
una“ 1971. Systkinin, Eggert og Sig-
urást, vissu að þau áttu einn bróður
til en vom með rangt nafn á honum
og hafði þeim því ekki tekist að hafa
uppi á honum. Árið 1971 var Stefán
bróðir þeirra svo staddur í Ólafsvík á
ferðalagi en var með í farteskinu
upplýsingar um Eggert. Hann
spurðist fyrir í plássinu um Eggert
Kristjánsson og var sagt að það
væra frekar tveir en einn með því
nafni á staðnum. Stefán sagðist
halda að sá sem hann leitaði að væri
um fimmtugt, dökkhærður, saman-
rekinn og lágvaxinn. Lýsingin pass-
aði við annan Eggertinn.
Það urðu miklir fagnaðarfundir
þegar bræðumir hittust á ný tæpum
fimm áratugum eftir aðskilnaðinn í
æsku.
Eggert var góð viðbót í „Götufjöl-
skylduna“ og skemmtilega líkur
bróður sínum, og afa undirritaðrar, á
margan hátt. Fjörlegur og hávaða-
samur tuðari sem hafði mikla söng-
rödd. Hann tók ótæpilega í nefið og
hristi aUtaf tóbaksklútinn hraustlega
við mismiklar vinsældir ryksugu-
þreyttra húsmæðra.
Hann var gjafmildur og sérlega
góður við krakkana. Hann hafði ein-
staklega gaman af knattspymu og
lét sig aldrei vanta á línuna þegar
Ólsarar vora að keppa og var þá
gjarnan mjög kjamyrtur í hvatning-
arhrópum sínum.
Hin síðari ár kom hann sjaldnar
suður í langar heimsóknir. HeUsunni
tók að hraka og hann undi því illa.
Hann bjó hjá Jennýju og Jónasi til
dauðadags því á elliheimih vildi hann
aldrei fara, hafði það fyrir víst að
þaðan kæmi enginn lifandi út aftur.
Hvíl í friði kæri frændi.
Ágústa Ragnarsdóttir.
Eggi frændi, afi eða jafnvel pabbi
á stundum, þetta var allt frekar
óljóst þegar við voram krakkar því
við vissum ekki almennilega hvernig
hann tengdist okkur. Þegar við lítum
til baka áttuðum við okkur á að hann
var okkur þetta allt. Hann var einn
af fjölskyldunni, hann skammaði
okkur, huggaði, passaði og var um-
hugað um okkur þó hann ætti ekki
aUtaf auðvelt með að sýna það.
Þegar við komumst til vits og ára
kom í ljós að Eggi var ekki skyldur
okkur, langamma okkar Metta
Kristjánsdóttir hafði tekið hann að
sér sem bam. Þegar hún féll frá æxl-
aðist það þannig að hann flutti með
mömmu og pabba þegar þau byrjuðu
að búa í Brautarholti 7 og síðar í 18
og var hjá okkur alla tíð. Það hefur
ekki alltaf verið auðvelt fyrir ungt
fólk að hafa karlinn inni á heimilinu,
hann hafði skoðanir á flestu og lá
ekkert á þeim.
Eggi fór víða og þekkti allt og alla
í bænum og sveitunum í kring og
fannst mismikið tU fólks koma og lét
það alveg í ljós. Fyrir marga sem
ekki þekktu hann nógu vel gat hann
oft virkað harður og óvæginn, en
hann reyndist okkur og bömunum
okkar alltaf vel og átti margar góðar
hliðar sem við höfum í seinni tíð lært
að meta betur. Þegar við systkinin
fóram að koma heim með okkar
maka var ekkert þeirra nógu gott
fyrir okkur að hans mati, en þegar
árin liðu og þetta virtist allt ætla að
blessast urðu þau auðvitað vinir hans
og hið besta fólk.
Eggi okkar, við eigum eftir að
sakna þín, athugasemda þinna,
ofanígjafa og þá kannski mest hring-
inganna á fimm mínútna fresti þegar
við voram að ferðast á imlli staða í
tvísýnum veðram, því að við vitum að
það var ein af þínum aðferðum til að
sýna okkur umhyggju og að þér þótti
vænt um okkur.
Blessuð sé minning þín.
Jóhanna, Selma og
Illugi Jens Jónasarbörn.
Eggert Kristjánsson, eða Eggi
frændi, var einn af þeim mönnum
sem setja svip á sitt umhverfi og það
var sjaldan lognmolla kringum hann.
Nú þegar hann er fallinn frá er sam-
félagið í Ólafsvík fátækara en áður,
því Eggi var áberandi hvar sem hann
fór og hann sagði sína meiningu við
þá sem hann hitti. Fjölskyldan okkar
er líka fátækari en áður, því Eggi
bar umhyggju fyrir okkur öllum og
hann fylgdist með lífi og starfi okkar.
Stundum þótti okkur hann heldur
fyrirferðarmikill og afskiptasamur
en þannig birtist umhyggja hans.
Eggi var í raun ekki frændi okkar,
en hann ólst upp og lifði með ættinni
okkar og hefur fylgt henni í langan
tíma. Hann lifði og starfaði með
nokkram ættliðum ættarinnar og því
hefur hann verið eins og einn af okk-