Morgunblaðið - 05.12.2000, Síða 48

48 ÞRIÐJUDAGUR 5. DESEMBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Lágkúrugildi
listarinnar
Hefur listasagan numið staðar?
Þeir eru allir frumlegir
listamenn, sagði Sir
Nicholas Serota, safn-
stjóri Tate-safnsins og
formaður dómnefndar
Turner-verðlaunanna bresku sem
afhent voru í liðinni viku, og átti
þar við þá fjóra listamenn sem til-
nefndir voru til verðlaunanna að
þessu sinni. Ummælin eru athygl-
isverð í ljósi þess að einn fjór-
menninganna, Glenn Brown, á nú
yfir höfði sér málshöfðun fyrir brot
á höfundarréttarlögum þar sem
verk hans á verðlaunasýningunni í
Tate-safninu er nákvæm eftir-
líking af verki annars bresks lista-
manns, Anthony Roberts, frá því á
áttunda áratugnum.
Serota og aðrir dómnefndar-
menn höfðu ekki hugmynd um að
verk Browns væri eftirlQdng fyrr
en nokkrum dögum áður en hún
tilkynnti hver hlyti verðlaunin.
Serota sagði vitneskjuna um það
hvers eðlis verkið væri ekki hafa
haft nein áhrif á lokaákvörðun
nefndarinnar en Brown varð sem
sé ekld sá heppni heldur þýski Ijós-
myndarinn Wolfgang Tillmans.
Serota
VIÐHORF
Eftir Þröst
Helgason
sagðist í sam-
tali við The
Times ekki
telja að Brown
hefði gerst sekur um fölsun þrátt
fyrir að hafa ekki getið um fyrir-
mynd verksins sem prýðir kápu
vísindaskáldsögu bandaríska rit-
höfundarins Roberts A. Heinleins.
Benti hann á að verk Browns væri
augljóslega mun stærra en fyrir-
myndin, litasamsetning væri önn-
ur og auk þess mætti finna heil-
mikla sköpun af hans hálfu sem
væri snilldarleg. Ennfremur sagði
hann: „Spumingin er hvað lista-
maðurinn gerir við efniviðinn sem
hann hefur fengið að láni. Glenn
Brown er eftirtektarverður málari
og listamaður. Hann notar verk
annarra listamanna sem þýðir þó
ekki að það sé hægt að rugla sam-
an verkum hans og annarra."
Anthony Roberts var á öðru
máli og sagði mynd Browns greini-
lega nákvæma eftirgerð að verki
sínu. Það eina sem Roberts þótti
vanta í eftirlíkinguna var ljóðræn-
an sem hann segir einkenna frum-
gerðina. Nokkur önnur fómar-
lömb Browns hafa komið fram í
dagsljósið síðustu daga og virðast
þau lfldeg tfl þess að leita réttar
síns gagnvart meintum falsara.
Þessar fréttir úr breska lista-
heiminum eru áhugaverðar vegna
þess að þær vekja upp spumingar
sem maður hélt að væm dauðar og
aðrar sem munu sennflega á end-
anum leiða mann sjálfan í glötun.
Þær fyirnefndu em þessar: Hvert
er gildi höfundarins í samtímalist?
Er framlefldnn ekki lengur sá sem
hann var? Eða var hann aldrei sá
sem hann þóttist vera? Hinar nýju
og varasömu spumingar em: Um
hvað fjallar samtímalist eiginlega?
Er hún hætt að fjalla um veraleik-
ann í kringum sig? Eða er þetta
hugsanlega veraleikinn? Eilíf end-
urtekning hinna sömu ofurvera-
legu ímynda? Eflíf endur-
framleiðsla á gömlu og nú
algerlega gagnsæju tvísæi? Er
spennan horfin úr myndlistinni
með því að augljós eftirlíkingin
hefur komið í stað óljósrar tál-
myndar veruleikans? Er listin guf-
uð upp með veruleikanum? Horfin
á vit sýndarverannar, algleymis
eftirlfldngarinnar þar sem ekkert
gerist lengur í raun og vera?
Þessar spumingar þarfnast
vandlegrar fliugunar. Það liggur
þó í augum uppi að fjarað hefur
undan frumleikanum. Þetta
frumgildi höfundarhugtaksins hef-
ur nánast dottið úr gildi en það
sem heldur lífinu í því er eignar-
rétturinn. Þótt Roberts maldi í
móinn þá veit hann að baráttan um
framleikann er fyrirfram töpuð;
þegar eftirlíkingin er orðin fram-
leg, eins og Serota heldur fram, þá
er frumleikinn orðinn að eftir-
líkingu af sjálfum sér. Roberts
segist hins vegar hafa orðið æva-
reiður eftir að hafa komist að því
að Brown hafi fengið 3,6 mifljónir
króna fyrir eftirlíkinguna en sjálf-
ur seldi hann frammyndina fyrir
26 þúsund kall. Hann ætiar því í
mál við kauða. Það er einnig at-
hyglisvert að Roberts segist samt
sem áður vera reiður fyrst og
fremst vegna þess að Brown hafi
klúðrað eftirlfldngunni með
klaufalegu handverki og þannig
varpað rýrð á frummyndina; hand-
bragðið skiptir hann meira máli en
stuldur (frumlegrar) hugmyndar-
innar eða túlkunarinnar á bak við
verkið.
Er þetta enn einn naglinn í kistu
framleikans? Eða vora menn
kannski aldrei sannir í trú sinni á
hann? Hjá Serota er hann að
minnsta kosti varla annað en list-
fræðileg retórík. Og að mati
Brown skiptir frammyndin (og
frumlefldnn þar með) engu máli
enda nefnir hann hana ekki einu
sinni. Að hans mati er eftirlfldngin
verk á eigin forsendum (ekki ein-
hverrar frummyndar) hversu
þverstæðukennt sem það kann að
hljóma. Þessi óforskammaða sjálf-
hverfni eftirlfldngarinnar er kjami
sjónmenningarinnar allrar, hún er
lágkúragildið sem ófrumleiki eftir-
líkingarinnar felur óhjákvæmflega
i sér og er orðið að inntaki eða öllu
heldur fagurfræðilegu markmiði
samtímalistarinnar.
Hér erum við komin á slóðir
samsærisins sem franski fræði-
maðurinn Jean Baudrillard heldur
fram að listin standi nú fyrir. „Ef
hægt er að segja að tálmynd þrár-
innar hafi glatast í alltumlykjandi
klámvæðingu samtímans, mætti
einnig halda því fram að þráin eftir
tálmyndinni hafi týnt sér í sam-
tímalistinni,“ segir Baudrfllard í
grein sinni Samsæri listarinnar
(Frá eftirlOdngu til eyðimerkur,
2000). Án tálmyndar er listin eins
og myndhverfing án myndliðar,
einungis kenniliðurinn (það er sú
merking sem myndin vísar til)
stendur strípaður eftir, svo augljós
að engin veitir honum athygli.
Listin snerist gegn sjálfri sér um
leið og hún snerist að sjálfri sér.
Um leið og hún glataði þránni eftir
því að draga veraleikann á tálar og
afhjúpa leyndardóma hans (eins
og myndhverfingin gerir líka) og
varð eingöngu að fagurfræði um
sjálfa sig, eins og verk/eftirlfldng
Browns er tfl vitnis um, þá glataði
hún merkingu sinni. Listin varð
marklaus. En eins og Baudrillard
bendir á vinnur samtímalistin statt
og stöðugt að því að upphefja
markleysi sitt, gildi lágkúrannar. í
því felst samsæri listarinnar sem
viðhaldið er af tilkomumikflli um-
gjörð hennar, öllum opnununum,
upphenginunum, sýningunum,
söfnunum o.s.frv. Þetta samsæri
segir Baudriflard ekki vera hægt
að leysa upp því bak við dularhjúp
ímyndanna er það óhult fyrir
hugsuninni.
En spumingin er þessi: Getur
eitthvað komið á eftir eftirlfldngu
annað en önnur eftirlfldng? Verða
einhverjir atburðir í listaheiminum
hér eftir nema í ofurveralegu sjón-
arspfli ímyndanna sem haldið er
gangandi af fjölmiðlum (sbr. fjöl-
miðlaumfjöllun um eftirlfldngar
Browns)? Hefur listasagan ekki
numið staðar?
Það var margt um manninn í Þúsaldarhvelfingunni þegar íslenski kúrinn söng þar.
Islandsdagur í Þús-
aldarhvelfingunni
Island var í sviðsljósinu í Þúsaldarhvelfíng-
unni í Greenwich í London um daginn, þeg-
■ 7
ar þar var haldinn sérstakur Islandsdagur
sem Dagur Gunnarsson sótti.
INNI í miðri hvelfingunni er
gríðarstórt opið svæði fyrir
hina miklu loftfímleika- og
skrautsýningu sem þar er
tvisvar á dag alla daga. Þessi sýn-
ing líkist einna helst uppákomum á
borð við opnunarhátíðir Ólympíu-
leikanna og álíka viðburðum. Þar
sem þessi sunnudagur var tileink-
aður Islandi var búið að strengja
upp íslenska fána sem bakgrann
fyrir hliðarsviðið, þar sem íslenski
kórinn í London söng íslensk lög,
bæði hefðbundin og ný, undir stjóm
Gunnars Benediktssonar. Dagskrá-
in tók í heild þrjá stundarfjórðunga
og stytti gestum stundir á meðan
þeir streymdu í salinn fyrir megin-
sýninguna og var dagskráin síðan
endurtekin í eftirmiðdaginn. Ein-
söngvaramir, sem allir era meðlim-
ir í kómum, vora fimm talsins; Elín
Huld Árnadóttir (sópran), Edda
Hrand Harðardóttir (sópran), Þór-
anna Kristín (mezzo-sópran), Pétur
Jón Buchner (tenór) og Valdimar
Helgi Hilmarsson (bassi/baritón).
I kómum, sem var stofnaður
1984, er aðallega námsfólk, sem
margt hvert stundar söngnám.
Meginmarkmið kórsins hefur alla
tíð verið að syngja í íslenskum
messum í London og viðar á Bret-
Verk Aldísar ívarsdóttur.
„Hvar
sem tveir
eða þrír
eru
LISTAKONAN Aldís ívars-
dóttir hefur opnað mál-
verkasýningu í safnaðar-
heimili Laugameskirkju.
Á sýningunni eru verk
sem flest eru unnin á þessu
ári.
Opið þriðjudaga til föstu-
daga frá kl. 9-14. Einnig er
ávallt opið á messutíma og
þegar önnur starfsemi er í
kirkjunni.
Sýningin stendur til 5.
janúar.
Rósamyndir
í Vínarborg
✓
I Vínarborg er nýlokið málverkasýningu
íslenskrar konu, Elínborgar Ostermann Jó-
hannesdóttur. Sýningin var í Galerie
Violetta. Elín Pálmadóttir leit þar inn.
Ljósmynd/Elín Pálmadóttir
Elínborg Osterman Jóhannesdóttir á sýn-
ingu sinni í Vínarborg.
ELÍNBORG sýndi
þarna 23 vatnslitamyndir
og í þetta sinn var við-
fangsefnið rósir, rósir við
ýmis birtuskflyrði og í
margvíslegum litbrigð-
um. Á árinu 1997 hafði
hún einkasýningu á þess-
um sama stað, en þá á
landslagsmyndum og
uppstillingum. Nú vildi
eigandi gallerísins fá
rósamyndir Elínborgar,
sem segir rósir svo
skemmtflegt viðfangs-
efni af því að bæði form
og litir séu svo fjölbreytt.
Á sýningunni vora 11
myndir seldar.
Elínborg er Reykvík-
ingur, dóttir Jóhannesar
Einarssonar verkfræðings og Ingi-
bjargar Ólafsdóttur. _ Strax eftir
stúdentspróf 1974 kvaðst hún hafa
farið til Vínarborgar til náms í líf-
efnafræði, þar sem aðeins var líf-
fræðideild við HI á þeim tíma. Síðan
starfaði hún í 16 ár hjá þýsku lyfja-
fyrirtæki. Hún giftist 1976 og eign-
aðist tvö böm, en er skilin. Hún
kvaðst þó hafa reynt að drífa sig
heim þegar tækifæri gafst og vann í
eitt ár, 1998-99, hjá íslenskri erfða-
greiningu, sem henni líkaði mjög vel.
En 21 árs gamall sonur hennar, sem
er í viðskiptafræðinámi, varð eftir í
Vínarborg og dóttirin 14 ára var ekki
reiðubúin að fara úr umhverfi sínu
þegar til kom, svo hún er aftur flutt
utan og vinnur hjá lyfjafyrirtæki í
Vínarborg.
En hvar kemur málaralistin inn í
líf hennar? Hefur hún alltaf málað?