Skírnir - 01.01.1898, Blaðsíða 26

26
Styrjöld Bsndaríkja við Spán.
Styrjöld Biindaríkja Tið Spán. — Þsr lauk ég fréttasögu SkírnÍB
í fyir>, að friður stóð að kalla milli Bandaríkja og Spáns í árslok, en
Li'H vi'gar farið að ganga í heitingum út af Cúba, og sýnilegt, aðBanda-
rikja-8tjórn ætlaði sér að finna sér eittlivað til átyllu til að hefja hernað
á hendur Spánverjum.
Það er ekki úr vegi að skýra hér nokkuð frá þeirri breyting á stjórnar-
stefnu Bandaríkjanna, sem verið hefir að ryðja sér til rúms þar í landi in
síðustu ár og virðist nú loks hafa náð algerðri yfirhönd árið, sem leið. —
Þegtr Bandaríkin brutust undan oki Breta í iok 18. aldar, þá sömdu þeir
og samþyktu ina nafnkunnu frelsis-skrá sína (Declarationoflndependen.ee).
Þar segir svo, að hverjum manni beri ýmis réttindi, sem enginn megi
svifta hann, og að á meðal þessara réttinda sé „líf, frelsi og viðleitni til
ve!vegnunar“; „stjórnir eru með mönnum settar til að tryggja þessi rétt-
indi“, og „réttmasti valds þeirra [stjórnanna] grundvallast á samþykki
þeirrr, sem stjórnað er“. Þessi kenning um, að hver stjórn yrði að byggja
tilveru-rétt sinn á frjálsu vilja-samþykki þegnanna, en ekki á heimild „af
guðs náð“, var frá öndverðu sá grundvöllur, sem Bandaríkin bygðu stjórnar-
skipun sina á. Samkvæmt þessu hefir það því verið viðtekin stjórnarstefna
Bandaríkjanna, að vernda frelsi þegna landsins, en forðast að blanda sér
í viðskifti annara þjóða, að minsta kosti í norðurálfu. Þessi yfirlýsing
um, að samþykki þegnanna sé eini réttlætisgrundvöllurinn fyrir réttmæti
stjórnar, var það sem Bandaríkin höfðu frá öndverðu bygt tilveru sína á
og réttlætt uppreisn sína gegn Bretum með, og Bandarikin sjálf gátu því
ekki látið sér detta í hug að leggja undir sig nokkra þjóð nauðuga, nema
þau afnoituðu þá um leið gersamlega þeirri frumreglu, sem þau höfðu sjálf
bygt tilvcru sína á og töldu til inna helgustu og fremstu mannréttinda.
Það var því eigi að eins eftir sögulotrum uppruna, eða „rás viðburðanna“,
heldur einnig samkværat þessum mannréttindafrumreglum, að Bandsríkin
frá öndverðu vóru þrettán riki, ekki fjölmenn hvert um sig, með sambandi
sín á meðal aðallega til sameiginlegrar varnar. Síðar fjölguðu ríkin, og
sambandsmálin fjölguðu, sambandið varð heildarlegra. Yarð það snemma
aðalágreiningsefnið í stjórnmálum í ríkjasambandi þessu, að sumir vildu
leggja mesta áherzlu á að gera ríkjasamband þetta sem öflugast gegn öllu
út í frá, en til þess var nauðsynlegt að draga sem mest vald til sambands-
stjórnarinnar; en aðrir lögðu mesta þýðing í hitt, að hver einstakur hluti
sambandsins, hvert ríki, væri sem sjálfstæðaBt. Þessir menn nefndust
demokratar, en það þýðir eiginlega lýðveldismenn; sérveldismenn hafa þeir