Skírnir - 01.01.1898, Page 51

Rúsland.
51
an stjórnmálamann, að hann vonaðist til að lifa það að sjá Norðurálfu-
ríkin fara að hafa samtök til að draga úr herbúnaði sínum; kvað hann
tengdason sinn, keisarann af Rúslandi, og góðvin sinn keisarann af Austur-
ríki fúsa til að gangast fyrir þessu máli og styðja það. —í Apríl-heftinu
af Beview of Reviews 1894 skýrði Stead ritstjóri frá því, að sér væri
það kunnugt af áreiðanlegri einka-heimild, að Rúsakeisari legði alian hug
á að rannsaka, hvort ekkert yrði til þess gert að létta herbúnaðar-byrð-
inni af þjóðunum. Siðan hélt hann áfram í tímariti sínu að ala á þessu
máli; hann talaði við þjóðhöfðingja; hann skrifaði þeim um málið og fékk
leyfi til að birta svör þeirra. — 1891 hafði Salisbury lávarður látið semja
reikning yfir það, hve miklu varið væri til herkostnaðar í Evrópu. Kom
það í ljós, að árin 1883—88 höfðu Erakkiand, Þýzkaland, Austurríki-
-TJugarn, Bretland, Rúsland, Spánn og Ítalía varið í bein gjöld í þessu
skyni 17,058,884,436 krónum (yfir 17 þúsundum milíona). Yilhjálmur
Þjóðverjakeisari fékk hjá Salisbury eftirrit af öllum þessum skýrslum, og
fanst honum svo mikið til um, að hann fór að leita hófanna hjá stjórnum
helztu landa i Európu, hvernig þær mundu taka í tillögu um að koma á
alþjóðafundi til að reyna að draga úr herkostnaði þjóðanna. Þetta strand-
aði þá á Frakklandi, sem kvaðst ekki geta sint neinum slíkum tillögum
meðan Elsass og Lothringen væri undir þýzku veldi. Hætti Vilhjálmur
þá að halda lengra út í þetta mál. — En Mr. Stead var óþreytandi að
ala á þessu máli; hann fékk undirskriftir 35000 merkustu manna af öll-
um flokkum á Bretlandi undir bænarskrá til stjórnarinnar um að gera
eitthvað í þessu máli; mátti heita að nærri hver maður merkur, tiginn
eða mikilsháttar í ríkinu ritaði undir, og fremst stóð nafn Herbert Spen-
cer’s. Roseberry var þá stjórnarforseti, og meðan bæriarskráin var á gangi
snéri hann sér til Rúsastjórnar og stakk upp á, að Rúsakeisari væri allra
þjóðhöfðingja bezt fallinn til að bindast fyrir friðarmálið. Keisari tók
því mjög vel, en kvað tímann óhentugan rétt þá (styrjöldin milli Sínverja
og Japaninga var þá að brjótast út); en svo dó Alexander keisari III.,
og varð þá ekki meira úr í það sinn. En nú hefir sonur hans tekið þessa
arfleifð að sér að flytja friðar-guðspjallið.
Fundurinn varð ekki haldinn á árinu, en það á að halda hann þessa
dagana (í Mai 1899) i Haag.
Á bréfi, sem Nikulás keisari skrifaði undir árslokin, er það auðsætt,
að fyrir honnm vakir sem verkefni fundarins eigi að eins tillögur um tak-
markanir á kostnaði til herútbúnaðar, heldur ætlast haun og til, að hug-
4*