Skírnir - 01.01.1898, Blaðsíða 28

28
Styrjöld Bandaríkja yið Spán.
engmn þá datt í hng að vilja banna með lögnm í þeim ríkjum, þar sem
það átti sér þá stað; heldur reis stríðið af ágreiningi um réttan skilning
á takmörkum samveldis-bandalagsins og sérveldis-ríkjanna. Eftir að styrj-
öldin var úti, þá vóru Bandaríkin i stórkostlegum skuldum (11,000 milíón-
ir króna); og til að afborga þær og greiða vöxtu af þeim, var hækkaður
mjög tollur á innfiuttum vurningi, og átti það upphafioga að eins að standa
meðan verið væri að létta á stríðskostnaðinum. Tollálagan hlaut eðlilega
að verða til þess, að innanlands ýmist kom upp eða efldist iðnaður ýmis-
legur, þar sem menn fóru að geta staðist við að framleiða hluti í land-
inu fult svo ódýrt eins og auðið var að kaupa þá að flutta með þungum
tolli. Eftir striðið jókust mjög fólksflutningar til landsins og verzlun
jókst við útlönd að sama skapi. Þar kom því, að tolltekjur landsÍDS urðu
munum meiri cn á þurfti að halda til útgjalda, þar á meðal til vaxta-
greiðslu og höfuðstóls-afborgana á landssjóðsskuldum, til eftirlauna her-
mönnum og ekkjum þeirra o. s. frv. Við stríðið og úrslit þess hnignaði
sérveldisflokknum mjög, og náðu þeir aldrei sigri við forsetakosning síðan
fyrri en Cleveland var kosinn ið fyrra sinn (1884). Hann vildi færa nið-
ur tolla á aðfluttum varningi, þar eð tolltekjurnar reyndnst óþarflega há-
ar. En allir þeir auðraenn, sem eiga verksmiðjur í Bandarikjunum, vóru
mjög andvígir tollniðurfærslunni, því fyrir hátollsins sakir gátu þeir rak-
að saman fé, með því að þeir vóru lausir við útlenda samkepni og gátu
flogið almenning í laga helgi. Auðvaldið studdi því samveldÍBflokkinn til
kosninga, og komu Harrison til valda og náðu meiri hluta á bandaþingi.
Á veldistíð hans vóru tollar hækkaðir; en ef of mikið yrði i landBsjóði,
var auðvitað að það mundi gefa Bérveldismönnum byr aftur til kosninga,
því að fólk mundi ekki ánægt með til lengdar að borga meira í landssjóð,
en á þyrfti að hakla, og mundi almenningur sjálfur vilja njóta fjárhag-
sældarinnar. Það reið þvi á, að auka útgjöld landssjóðs og binda honnm
þá byrði, að ekki veitti af öllu því fé, sem framast mætti kreiata úr þjóð-
inni með tollum. Þvi tóku samveldismenn það ráð, að ausa út í ný eftir-
laun til hermanna, er barist hefðu í stríðum fyrir Bandaríkin, eða til
ekkna þeirra og barna, ærnu fé. Með því móti unnu þeir tvent i einu:
keyptu sér atkvæðafylgi fjölda manna, er græddu fé við þetta, og tæmdu
jafnframt afgang landssjóðs, svo að ekki skyldi verða farandi fram á tolla-
lækkanir, og við það fengu þeir atkvæðafylgi allra verksmiðjueigenda,
námaeigenda og annara tollverndarnjóta. Þó að liðinn væri þriðjungur
aldar frá því, ef samþegnastyrjöldinni lauk, en frá henni stafa flestir eftir-