Skírnir - 01.01.1899, Side 30

30
Búa-þáttur
þjóðir við aðferð og árangur sjálfra vor — segir Froude —, og það hvar
sem er í heiminum, þá komumst vér að raun um, að þótt þeir fylgi strang-
ari regtum en vér, og virðist harðari, þá hafa þeir í miklu minna ófriði
átt við villimennina heldur en vér. Hjá þeim heíir verið minna ofbeldi
og blóðsúthellingar, og sízt þarf að segja, að villimönnum, sem þeir hafa
átt yfir að ráða, hafi liðið miður eða orðið atorkuminni“.
Þegar stóð á stjórnhyltingunni miklu i Frakktandi, lögðu Frakkar
Holtand undir sig; en Búar gerðu þá uppreist, lýstu land sitt öllum ó-
háð, og settu hjá sér þjóðveldisstjórn. Prinsinn af Óraníu bað þá Breta-
stjórn að taka Höfða-nýlendu í sína vernd og umsjá, meðan Holland væri
svona illa statt. !>á var enginn Suéz-skurður til, og eina sjóleið Breta
til Indlands lá því þá suður íyrir Góðvonarhöfða Þá voru enn engin
eimskip til og leiðin löng og seinfarin á seglskipum; vóru því Bretar fús-
ir að slá verndarhendi sinni á landið, svo að það lenti ekki í höndum
Napóleons mikla; en þeim var nauðsyn á að eiga þar athvarf til atfanga
vafns og vista fyrir skip sin á leiðinni til Indlands. Þegar friðurinn í
Amiens var samin, var HolleDdingum skilað Höfða-nýlendu aftur og fluttu
Bretar setulið sitt burt úr landinu. Þetta var 1802. En er hernaður var
hafinn á ný gegn Hollandi, sendu Bretar út mikinn fiota með öflugu land-
gönguliði til að taka Höfða-nýlendu á sitt vald á ný. En nú risu Búar
öndverðir gegn Bretum og börðust braustlega við þá í mörgum orustum,
enda höfðu þeir mikinn liðstyrk frá höfðingjum innlendra villiþjóða; og
ekki létu þeir undan Bretum, fyr en Bretar töldu þeim trú um, að þeir
ætluðu að eins til bráðabirgða að taka landið undir vernd sína gegn
Frökkum, og hétu að skila öllu valdi í hendur nýlendumanna sjálfra undir
eins og hollenzka ófriðinum væri lokið. En Bretar efndu aldrei orð sín.
Á friðarfundinum í Yínarborg afsöluðu Hollendingar sér öllum yfirráðum
yfir Höfða-nýlendu í hendur Breta, en Bretar greiddu þeim 6,000,000 punda
sterling fyrir. En Búar vóru hvergi að spurðir, þeirra samþykkis aldrei
leitað, enda gáfu þeir það aldrei; þeir vóru seldir eins og innstæðukúgildi
með jörðunni. Þeir höfðu unnið landið, reist þar bygð sína og yrkt það
og átt það nú um sjö kynslóðir og aldrei gert neinni þjóð raein. Það var
því eigi að kynja, þótt þeir kynnu því illa að vera nú seldir sem kvikfé, og
urðu því inir örlyndari menn meðal þeirra, þeir er nokkuð áttu undir
sér, til að veita Bretum mótspyrnu; þeir voru skotnir og hengdir, eins og
vant er að gera við uppreisnarmenn. „Hefðum vér hygnir verið — segir
Froude — þá héfðum vér átt að sýna nærgætni og minnast þess, með