Skírnir - 01.01.1910, Qupperneq 25

Siðspeki Epiktets.
25
yon bráðar af sér öll óhreinindin. Engin misklíð og engin
deila æsir geðsmuni hans; miklu fremur stillir hann til
friðar og samlyndis eins og hörpuleikarinn, er hann stillir
hljóðfærin til samkliðs og samhljómunar. Hann brosir að
þeim, er hugðust að trufla hann og særa og — fyrirgefur
þeim, af þvi að þeir vita ekki hvað þeir gjöra.
Þó á hinn spaki maður ávalt að gæta virðingar sinn-
ar gagnvart öllum þeim, sem vilja kúga hann eða beita
haDn ofbeldi, og ekki má hann smjaðra fyrir þeim, sem
völdin hafa, því að þá er hann ekki sannfrjáls tnaður.
Um þetta fer Epiktet svofeldum orðum: »Segðu mér, hygg-
ur þú, að frjálsræðið sé mikils virði, sé veglegt og verð-
mætt? — Hví ekki það. — Getur þá maður, sem á svo
mikilvæga, verðmæta og göfuga eign, haft kvikindslund?
— Síður en svo. — Þegar þú því sér mann niðurlægja
sig fyrir öðrum og smjaðra fyrir honum gegn sannfæringu
sinni, getur þú óhikað sagt, að hann sé ekki frjáls«. Og
ekki á hinn sannfrjálsi maður að beygja sig fyrir harð-
stjóranum, heldur fara að dæmi Priscusar, þegar Vespasi-
anus keisari bannaði honum að koma í öldungaráðið. Því
svaraði Priscus þannig: — »Meðan eg á þar sæti, mun eg
koma þangað. — Kom þú þá, en þegiðu, sagði keisarinn.
— Spyr mig ekki og eg mun þegja. — En eg verð að
spyrja þig. — Og eg verð að segja það sem mér virðist
rétt vera. — Ef þú segir það, læt eg deyða þig. — Hefi
eg þá haldið því fram við þig, að eg væri ódauðlegur . . .«
Þannig átti maðurinn ávalt að gæta virðingar sinnar
og frjálsræðis samkvæmt kenningu Epiktets, og kæmist
hann ekki hjá ofbeldi og kúgun með öðru móti, gat hann
ávalt gripið til síðasta úrræðisins, tekið sjálfan sig af lífi,
og sýnt með því, að hann og enginn annar »hefði lykilinn
að prísund sinni«.
En til hvers átti maðurinn þá að verja lífi sínu? —
Til þess að berjast gegn óréttlætinu og öllu því sem ilt
er, og til þess að sigrast á öllum erfiðleikum lífsins. Og
þar kemur gleggst fram karlmannslundin í kenningu Epik-
tets: — »Eins og glímukappinn og skylmingamaðurinn