Skírnir - 01.04.1913, Page 17

Um jarðarfarir, bálfarir og trúna á annað líf.
113
uppi sem lengst, búa sem bezt um hann í líkkistu og
kveðja hann með sem mestum virktum. Siðabótin ger-
breytti útfararsiðunum; þaðan stafa líkklæðin, sem
komu í stað líkblæjunnar, líkkisturnar, langar
uppistöður, húskveðjur og líkræður í kirk-
junni. Kaþólskir prestar sungu yfir líkunum — við segjum
enn lík s ö n g s eyrir —, þeir héldu engar hrókaræður yflr
nánum. I Danmörku varð ósiðurinn svo ríkur um eitt skeið,
að aðalsmenn fengu að standa uppi marga mánuði, jafn-
vel á annað ár. Troels Lund, merkasti sagnaritari á
Norðurlöndum síðan Snorra Sturluson leið, hefir ritað stóra
og stórmerka bók um útfararsiðu Norðurlandabúa á 16. öld
(ekkert um ísland). Enginn íslenzkur fræðimaður hefir
getað sagt mér hvenær þessi stórbreyting varð hér á landi
eftir siðabótina — langar uppistöður og líkkistur. Pétur
Zophoníasson ættfræðingur hefir þó tjáð mér dæmi tii þess,
að á 18. öld stóðu lík stundum uppi hér á landi i margar vik-
ur, alt upp í 10 vikur, þó hinir væru miklu fleiri, sem
ekki stóðu uppi nema eina viku eða þar um bil. En það
hygg eg þó víst, að í drepsóttunum miklu á 18. öld hafi
flestir hlotið að fara fljótt og kistulausir í gröfina. Lúters-
menn héldu þeim kaþólska ósið að jarða heldra fólk inni
í kirkjunum. Það var gert hér á landi út 18. öldina;
Hannes Finnsson biskup var jarðaður inni í Skálholtskirkju
1796; síðan hefir aldrei verið jarðað í kirkju svo að eg
viti. Þeir úthýstu líka óbótamönnum og óskírðum börn-
um úr vígðri mold. Og lútersku prestunum leizt líkavel
á skildinginnn, eins og þeim kaþólsku, en voru ekki nærri
eins fengsælir. í kaþólskum sið varð syndaþrjóturinn að
kaupa sáluhjálpina háu verði, varð oft að gefa kirkjunni
aleigu sína fyrir sálu sinni; í lúterskum sið þurfti engar
gjafir, ekkert annað en iðrast og snúa sér og trúa.
Eg held eg verði að segja ykkur ofurlitla sænska
sögu frá 17. öld; eg hefi hana eftir Troels Lund.
Barn dó hjá bónda nokkrum óskírt. Hann lagði á
stað með likið og sagði við strák sinn: »Leystu út kvíg-
una, strákur, og komdu með hana um leið«. Kom hann
8