Skírnir - 01.04.1913, Page 83

Ritfregnir.
179-
gegnurn gat« ; aömu þíðing hefur a k æ r e enn í sjómannamáli
Norðmanna og Dana. Heflaskurðr er þá nefndur svo, af
því að heflnnum var stungið gegnum göt á seglinu. H. Falk hef-
ur sínt með Ijósum rökum, hvernig þessu var firir komið. Hefl-
unum var nokkuð líkt háttað og böndum þeim, sem persnesk
gluggatjöld (»persienner«) eru dregin upp með. Upp eftir seglinu
að neðan, líklega dálítið upp firir mitt segl, vóru tvær eða fleiri
raðir af götum, hvert gatið upp af öðru, í lóðrjettri línu, og vóru
heflarnir dregnir í gegnum þessar gataraðir, út og inn ó víxl,
þannig, að neðri enda hvers hefils var fest í líkið á seglinu að
neðan (svo H. Falk bls. 68) eða hann var þc öllu heldur bundiun
um kringlótta spítu, sem nefnd var hefilskaft og lagðist þvers
um firir neðsta hefilsgatið innan á seglinu, svo að hefillinn gat
ekki dregist í gegnum gatið. Úr efsta gatinu í hverri röð gekk
svo hefillinn áfram beint upp að ránni; þar var hann dreginn í
gegnum hring, og úr hringnum lá hann svo niður á við og hefur
þeim endanum líklega verið tilt einhversstaðar neðarlega í siglu-
tréð (?). Ef menn nú, þegar segl var sett, vildu draga seglið upp
að neðanverðu (hefla), þá þurfti ekki annað enn toga í heflana
og slaka um leið á skautreipum, þá dróst seglið upp að neðan, líkt
og gluggatjald, og lagðist af sjálfu sór í feiliugar svo langt upp
eftir seglinu, sem hefilgötin náðu, ef menn vildu hefja seglið svo
mikið, eða skemra upp, ef menn vildu það. Var síðan aftur hert
á skautreipum og siglt með efri hluta seglsins. Líka mátti draga
seglið alveg upp að ránni með heflunum; var þetta oft gert, þegar
skipið lá í höfn, og lagðist seglið þá í ' poka efst upp við rána;
var þar ágætur felustaður í seglpokunum, og þar segir í Njálu, að
Þráinn hafi fólgið Hrapp firir Hákoni jarli.1) Þegar heflað var,
virðast menn ekki hafa lægt seglið að ofan, eins og gert var við
hálsan. Ef menn nú vildu breita til aftur og » s 1 á v i ð ö 11 u
s e g 1 i « , sem menn sögðu, þá var slakað á heflunum og jafn-
framt hert á skautreipunum; við það dróst seglið aftur uiður í samt
lag og áður. Þetta var kallað að láta síga úr heflum eða
hleipa (segli) úr heflum. Ef seglið vildi ekki síga af
sjálfsdáðum um miðjuna, þar sem skautreipin náðu síður til, þá
mátti kippa í hefilsköftin, sem áður var getið, og draga aeglið
niður með þeim2).
*) Njála k. 8817‘: Þá mælti Þráinn: „Látu vér Hrapp
nú i seglit — þat er heflat upp við rána“.
2) Sbr. Sturl. *I, 137. bls.: Ingimundr prestr þreif
12*