Skírnir - 01.01.1916, Page 73

Skírnir.
Utan úr heimi.
75'
með geipiverði. Stjórnin varð því nokkru síðar að setja háverð á
hafra og kartöflur til matineldis.
Með tilskipunum þeim, aem nefndar hafa verið, hafði stjórnin
þannig komið 1 veg fyrir frekari verðhækkun á helztu kornvörum
og gefið góð ráð og skipað fyrir um notkun þeirra. Allar þessar
ráðstafanir voru eins að því leyti, að þær miðuðu aðeins ó b e i n t
að því að sjá fyrir matvælum, en skiftu sér ekkert af hjá hverjum
birgðirnar 1 e n t u. Atgerðirnar voru flestar í þágu neytenda, en
ríkið lét »frjáls viðskifti« halda áfram eftir sem áður og afskifti
þessi urðu eingöngu skoðuð sem leiðréttingar á verstu göllum
»frjálsrar samkepni«, bætur á gömlu fati. Sökum skorts þess á
öllum matvælum, sem varð sí og æ tilfinnanlegri, stoðuðu þessar
ráðstafanir ekki.
Til þess að fá fulla vitneskju um, hvernig ástandið væri land-
inu, lét stjórnin nú halda rannsókn um allar matvælabirgðir í
desember. Ekki hefir árangurinn verið látinn uppi, en þó hefir
ástandið ekki virzt glæsilegt, því að nú var gripið til enn strangari
aðgerðar. Hafði ekki enn hepnast að koma æskilegu lagi og sparn--
aði á neyzluna.
Prússastjórn hafði komið því til leiðar, að stofnað hafði verið
ófriðarkornvörufélag (KriegsgetreideGesellschaft), sem
átti að komast yfir eins mikið af kornvörum og unt væri, til neyzlu
síðustu mánuðina fyrir næstu uppskeru. Félag þetta, sem var
stofnað af löndum, sveitum og stórum iðnaðarfyrirtækjum, mátti
ekki gefa meira en 5°/0 í arð og var því ætlað eingöngu til al-
menningsheilla. Brátt sást nú, að erfitt mundi verða að afla þess-
ara birgða, og vegna eftirspurnar félagsins jókst skorturinn enn’
þá meira í bráð. Var þv/ fyrst sveitarstjórnum gefin heimild til
að gjöra upptækt korn, en það stoðaði ekki, af því að þetta varð'
ekki gert alstaðar og eigendur kornvörunnar voru ekki skyldaðir
til að gefa skýrslu um birgðir sínar.
Nú var ekki nema um eitt að gera til að tryggja nægan
sparnað á matvælum, koma í veg fyrir að verðið hækkaði
gegndarlaust og sjá um, að allir fengju nóg til að geta lifað. Sam-
bandsstjórnin neyddist til, þvert á móti vilja sínum, að fyrirskipa
25. janúar 1915 1 ó g h a 1 d á öllum hveiti- rúg- og mjölbirgðum í
ríkinu, enda hafði almenningur heimtað það fyrir löngu. Ófnðar
kornvörufélagið fékk umráðin yfir hveiti og rúg, eu sveitastjórn-
irnar yfir mjöli. Kornvörurnar voru samt ekki gerðar upptækar
þegar í stað, en eigendurnir voru skyldaðir til að geyma birgðirn-