Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 02.01.1886, Síða 9

9
Var þar tjaldat yfir um nóttina; en urn morgininn at flóði var
Skallagrímr lagðr í skip, ok róit með hann út til Digraness. Lét
Egill þar gjöra haug á framanverðu nesinu. Var þar í lagðr
Skallagrímr, ok hestr hans ok vápn hans ok smíðartól. Ekki er
þess getið, at lausafé væri lagt i haug hjá honum2.
er menn stóðu upp, sat þórólfr þar enn ok var dauðr. þá sendi hús-
freyja mann til Arnkels, bað segja honum andlát þórólfs; reið þá Arn-
kell upp í Hvamm, ok nökkurir heimamenn hans, ok er þeir kómu í
Hvamm, varð Arnkell þess víss, at faðir hans var dauðr ok sat í hásæti,
enn fólk allt var óttafullt, því at öllum þótti óþokki á andláti þórólfs.
Gekk Arnkell nú inn í eldaskálann, ok svá inn eptir setinu á bak þór-
ólfi; hann bað hvern at varast at ganga framan at honum, meðan hon-
um vóru eigi nábjargir veittar; tók Arnkell þá í herðar þórólfi, ok varð
at kenna aflsmuna áðr hann kœmi honum undir; síðan sveipaði hann
klœði um höfuð þórólfi ok bjó um eptir siðvana. Eptir þat lét hann
hrjóta vegginn á bak honum, ok kom honu/m þar uU.
það var gömul trú í heiðni, og líklega yfir höfuð hjá fornþjóðum,
einkanlega um þá menn, sem dóu nokkuð vofeiflega og í þungu skapi,
að sá dauði gengi aftr, væri hann borinn vit um hússins dyr, og þess vegna
var þá brotið gat á vegginn, eða gert eitthvert annað op, því sá dauði
átti þá líklega ekki að geta komizt inn þá sömu leið, með því það op
var þá aftr byrgt.
Walter Scott bœtir þessari upplýsandi athugasemd við sinn útdrátt
á ensku úr Eyrbyggju: Illustrations of N. A. S. 497: »það er enn þá
eitt af hjátrú alþýðunnar í Skotlandi, að lík þess manns, sem sjálfr hefir
ráðið sér bana, má ekki bera út um húsdyrnar, heldr annaðhvort út um
gluggann, eða þá gegn um eitthvert op, sem þess vegna er brotið á vegg-
inn; sé þessari reglu ekki fylgt, þá trúa menn því, að sá dauði gangi
aftr«. Merkilegt er það, að þessi sami siðr er enn þá í Kína með lfk
sakamanna, er deyja í fangelsinu. Marco Polo sá (1272), að Mongólarn-
ir brutu stundum gat á vegginn, til að bera líkin út í gegn um. A vorum
dögum hefir Klaproth séð hjá þessari sömu þjóð, að sá dauði er aldrei
borinn út um þær vanalegu dyr á tjaldinu.
Grœnlendingar hinir heiðnu nú á dögum bera aldrei líkin vit um
tjald- eða húsdyrnar, heldr gegn um vindauga (glugga) eða eitthvert ann-
að op. I nokkurs konar sambandi við þetta stendr sá undarlegi siðr,
sem Arntz 1808 getr um að sé hafðr hjá hjátrúarfullum almúga í Sönd-
fjorden í Noregi; það er, að í því einhver deyr eða gefr upp öndina, þá er
tekið skjol af Ijore (skjól af Ijóra), til þess að sálin geti fengið fyrirstöðu-
lausa ferð tií himins, sjá Grönlands historiske Mindesmærker I, bls.
728—729.
þessi hjátrú hefir og verið hér á landi, og jafnvel haldizt við fram á
mína daga. Eftir 1840 heyrði eg mann vestr í Breiðafirði hafa þessi
orð eftir karli nokkurum, þegar maðr einhver var í andarslitrunum, eða
hafði nýgefið upp öndina, þá sagði karlinn: »Skera gat á mœnirinn, so
sálin komist upp«.
Kapitainlieutenant V. A. Graah rannsakaði vestrströndina á Grœn-
landi 1823—24, og austrströndina 1828—31; hann segir, að það sé siðr
hjá Skrælingjum, að þegar einhver deyr, þá sé skjárinn tekinn úr glugg-
anum, og sá dauði borinn þar út.
2) Eg get ekki vel komizt hjá því, að minnast á það, sem Kálund
segir sérstaklega um Skallagrímshaug. Hann segir fyrst bls. 176, að
2