Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 02.01.1886, Page 23

23
al annara bœja bls. 57; sá bœr er nú löngu í eyði, enn merki
sjást til hans, að mér var sagt, þar upp hjá hólunum í Ölvaldsstaða
landi; um þá aðra bœi, er sagan nefnir, og enn eru til og kunnir
eru, þarf eg ekki að tala, með því þeir ekki við koma neinum
sérstökum sögunnar viðburði. — Síðan fór eg inn að Ferjubakka seint
um kveldið, og var þar um nóttina.
þ>að er auðséð á skrá Tanna og Hallfríðar, um 1100, til sælu-
bús á Bakka í Borgarfirði, þ. e. Ferjubakka, að hér á landi hafa
líklega verið i fornöld almenn gistingahús, sjá íslenzkt Fornbréfa-
safn I. bls. 167, sbr. og Máldagabréf um 1120, bls. 172. Ferjubakki
var og bœrinn siðar nefndr, af því að þeir, sem hér bjuggu, skyldu
annast um að ferja menn yfir Hvitá.
Mánudaginn, 22. sept., fór eg inn að Hvítárvöllum. Um það
er svo víða talað, að á Hvítárvöllum var mikil kaupstefna í fornöld,
og mikil sigling upp í Hvítá af kaupskipum; menn hafa haft hér
fastar búðir á sumrum, meðan kaupstefnan stóð yfir, og það jafn-
vel úr öðrum héruðum; þeir Kjartan Ólafsson og Kálfr Ásgeirsson
höfðu t. d. kaupstefnubúð á Hvítárvöllum; þar segir, að þeir gengu
„heim til búðanna“; þeir dvöldust þar og lengi áðr þeir riðu heim
til héraða, Laxd. bls. 190—192.
Hvítárvellir standa á syðri bakka Hvítár, svo sem meðal-
bœjarleið upp frá fjarðarbotninum, og skamt frá ferjustaðnum, sem
er neðsta lögferja á Hvítá. Niðr við ána við ferjustaðinn er klöpp
ein, sem kölluð er Ferjuklöpp; beint frá henni og í stefnu á Hvít-
árvelli stendr hin neðsta kaupstefnutótt-, hún er 39 fet á lengd; of-
an á tóttinni stendr nú íshúsið, sem kallað er, enn sem nú er
haft fyrir geymsluhús; fjórum föðmum norðar er önnur tótt fer-
skeytt, um 10 fet á hvern veg; í henni hefir Andrés Fjeldsteð
fundið hlóð og viðarösku, og nokkuð af beinum, þar á meðal nauts-
bein1; þessi litla tótt hefir því verið eldahús við stóru tóttina, sem
sýnir, að hún mun vera ein af þess konar búðum. Nokkuru ofar er
klettahöfði, sem nú er kallaðr Norðrkot, eftir koti einu, sem þar
var bygt; það er nú löngu í eyði; enn menn vita með vissu, að
höfði þessi hét áðr Búðarhöfði; þar að auki segir Árni Magnússon,
að eyðihjáleigan Norðrkot sé sama sem áðr var kallaðr Norðrhöfði,
sjá Johnsens Jarðatal, bls. 114. Búðarhöfði er að sunnan og vestan
grasi vaxinn; neðan til, þar sem höfðinn fer að lækka, stendr mikil
tóti og gömul; snýr gaflinn að ánni; í þeim enda hennar er afhús
og dyr á millumveggnum; öll tóttin er vel 60 fet á lengd, að því
1) Kálund segir I. bls. 302, að þetta séu þær einu leifar, sem hér
sjáist af gömlum búðatóttum (»den eneste formodede levning«); hann segir
og, að stóra tóttin sé 5 faðmar á lengd utanmáls, eða 30 fet; enn hún
er 39 fet, sem að ofan er sagt.