Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 02.01.1886, Side 58

58
hvað, af hinum fáu hraunsteinum, sem þar eru, verður óhrapað, því
hraunsteinar hafa eigi þangað borizt af öðru en mannavöldum. Yið
fundum í rústinni brýnisbrot með meitilsegg á öðrum enda, þrjú smá
brot af ryðjárni og sindurmola, svipaðan sindurmolum frá I.amb-
höfða í þ>jórsárdal. Hvort meira fyndist, ef moldin undir rústinni
væri grafin, er ekki hægt að segja; þó er jeg hræddur um, að það
yrði til litils, því nær er mjer að halda, að öll sje rústin komin í
ljós, þó það verði að vísu ekki fullyrt. Við höfðum of lítinn tíma
til að leita að fleiri rústum. þ>ó mun þessi bær ekki hafa staðið
aleinn á svo afskekktum stað. Eftir landrými að dæma væri senni-
legt, að þar hefði verið hjer um bil þrír bæir á öllu svæðinu. A
einum stað, spölkorn niður með læknum, virtist okkur landslagið
sjerstaklega vel lagað til þess, að þar hefði verið fagurt bæjarstæði,
meðan gróið var. f>angað fórum' við, og sáum þar allmiklar grjót-
dreifar langs eftir lækjarbakkanum, sem svara mundi húsaröð, er
staðið hefði langsetis með læknum. Að stærð er grjót það sem
stærra og smærra hleðslugrjót. Undir því og kringum það er
malarsandur. þ>að kann nú að vera hugsanlegt, að þetta grjót sje
þar komið af tilviljun. En hitt er að minnsta kosti eins vel hugs-
anlegt, að það sjeu leifar af fornum bæ, er hafi verið stórbýli.
Ekki er að marka, þó nú sjáist engin merki til veggja, þar sem
grundvöllurinn verður að hálfrennandi aurbleytu á vori hverju, með-
an klaki er að leysast. Mold öll er þar burt blásin; en þar sein
hún er undir grjóti, ber það vitni um mannaverk. — Dæmi upp á
það, hversu rústir aflagast vegna klaka og aurrennslis, er rústin á
Kápu. J>að er rúst innsta bæjarins á fórsmörk; hún er þar sem
nú heitir Almenningur, og er það nálægt á móts við þenna stað.
þ>á rúst skoðaði Sigurður hreppstjóri ísleifsson á Barkarstöðum, þá
er hann var á yngri árum sinum; var hún þá glögg og sá vel fyr-
ir tóftinni; var hún 60 feta löng, en breidd mældi hann ekki. Ná-
lægt 30 árum síðar kom hann þar aftur, með Kaalund; þá var
grjót rústarinnar allt komið á dreif, svo varla eða ekki sá fyrir
veggjum. f'etta sagði Sigurður mjer sjálfur; hann er merkur mað-
ur. Gefur að skilja, að þá er hann kom þar í fyrra skiftið, hafi
rústin verið svo að segja ný-blásin upp, undan grastorfu þeirri, er
þar var, og gefið hefir tilefni til Kápunafnsins. — Sje það nú
svo, sem mjer er nær að halda, að grjótdreifin á lækjarbakkanum
sje bæjarrúst, þá eru fundnir tveir bæir í landnámi Sighvats. Eftir
landslagi þætti mjer sennilegt, að hinn þriðji, að minnsta kosti,
hefði verio einhverstaðar undir suðurenda Fauskheiðar. J>ar heita
Fifuhvammar, er sýnir, að þar hafa verið mýrar á láglendinu, sem
nú er hulið auri (árburði) úr Fljótinu, því þar er hraunkvíslin þrot-
in. J>ar sáum við, á malarbarði einu, ferhyrnda, aflanga upphækk-
un með mósteinaröð utan til. Gæti það að vísu verið bæjarstæði;