Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 02.01.1886, Side 37

37
vestr fyrir Hvítá, og sett við f>verá. f>að sést jafnvel á þeim
stöðum í Egils s., sem eg hefi áðr talað um, að þegar þingið var
fyrir vestan Gljúfrá hjá pinghól, að það var sótt af þeim, sem
bjuggu fyrir sunnan Hvítá. í Sturlungu finst hvergi, það eg hefi
getað séð, að Hvítá hafi verið fjórðungatakmarkið, eða þar hafi
verið skifting á héraðinu; miklu heldr sést, að allr Borgarfjörðr er
talinn ein heild. Ef Hvitá hefði skift fjórðungunum, þá hefði
Reykhyltinga-goðorð verið í Kjalarnessþingi, og Snorri Sturluson,
og allir sem vóru fyrir sunnan Hvítá, átt að sœkja Kjalarnessþing.
Enn nú stefnir Snorri Magnúsi góða til pverár-þings\ Magnús
segir, sem satt var, að hann var þar „utan-þings-maðr“, því hann
var úr Kjalarness-þingi alsherjargoði; hvort Magnús hefir mœtt,
sést ekki, enn líklega hefir hann ekki gjört það, enn Snorri fœr
hann gjörðan sekan skógarmann; síðan fjölrnentu hvárutveggju
til alþingis, enn Magnús biskup fékk sætta þá. f>etta sýnir, að
Hvítá var hér ekki takmarkið, því J>verárþing stóð fyrir vestan
Hvítá. Hefðu þeir Snorri og Magnús verið báðir úr öðrum fjórð-
ungi og öðru þingi, þá hefði Snorri þó ekki getað haft þessa að-
ferð, að stefna til þings í annan fjórðung, sem þeim kom hvorug-
um neitt við, Sturl. VII bls. 235, enda segir Sturl. það nær ljósum
orðum, að Reykhyltinga-goðorð var í þ>verár-þingi, VII. bls. 146:
„f>órðr gekk í þingbrekku, ok mælti þeim málum öllum, sem skylda
lög til fyrir Reykhyllinga-goðorð"'. petta, sem hér segir, væri nœg
sönnun. Á pverárþingi gengu Vestfirðingar og Borgfirðingar
beggja megin Hvítár undir skatt við Hákon konung og sóru hon-
um trúnaðareiða, Hákonar s. Hákonarsonar, bls. 114. Hér er því eng-
inn munr gerðr, hvorum megin þeir vóru árinnar.
Enn það, sem er þó mest sönnun í þessu máli um fjórðunga-
skiftin, er þingaskipun og goðorða í fornöld í fjórðungi hverjum.
þ>egar landinu var skift í íjórðunga, þá vóru látin vera þrjú þing í
fjórðungi hverjum, nema í Norðlendingafjórðungi; þar vóru fjögur
þing, enn þó skyldi jöfn dómnefna og lögréttuskipan úr þessum
fjórðungi sem hinum. í hverju þingi voru þrjú forn goðorð; enn
þegar fimtardómrinn var settr 1004, vóru þar að auki tekin upp
12 goðorð á öllu landinu, þrjú í hverjum fjórðungi; enn hin fornu
goðorð héldu sér samt, nema hvað þau hafa nokkuð minkað hvert
um sig að tiltölu; því að á þeim var bygð hin forna dómnefna og
skipan lögréttunnar, enn þingin héldu sér alveg allan þjóðveldis-
tímann. Nú vóru þessi nöfn á þingunum í Vestfirðinga og Sunn-
lendinga fjórðungi: í Vestfirðingafjórðungi þorskafjarðar-þing,
þórness-þing, og þverár-þing; enn í Sunnlendingafjórðungi: Kjal-
arness-þing, Árness-þing, og Rangæinga-þing. Hefði nú Vestfirð-
ingafjórðungr einungis náð suðr að Hvítá, þá gat J>verár-þing
heldr ekki náð lengra, enn Kjalarness-þing hlaut þá að ná alt