Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 02.01.1886, Blaðsíða 24

24
er mælt verðr; því veggir eru mjög útflattir; á breidd er hún um
eða yfir 30 fet. F}?rir ofan þessa tótt eru 3 tóttir, allar samhliða,
og snúa eins og hin stóra tótt; þær eru minni, og auðsjáanlega
yngri. Fyrir neðan þessa tótt eru rústirnar af Norðrkoti í brekk-
unni; Andrés sagði mér, eftir þeim manni, sem kotið hafði bygt,
að þar undir hefði verið ákaflega stór tótt, og sú stœrsta af öllum
þeim, sem hér finnast. Rétt fyrir neðan kotið sést partr af vegg
af fornri tótt, enn að öðru leyti er hún afbrotin af ánni. f>essar 5
tóttaleifar finnast hér fyrir utan þær 3, sem eru yngri, enn það má
ætla, að hér hafi verið fleiri tóttir gamlar; því bæði hafa getað
staðið fleiri tóttir þar, sem kotið var bygt, og verið óglöggari, og
því ekki veitt eftirtekt, og þar til mun áin hafa brotið af fleiri
tóttir, sem er sjáanlegt, og Andrés sagði mér, að hún hefði stór-
kostlega brotið í sinni tfð; áin hefir og grafið farveg gegn um há-
an bakka, og flóir hún þar í vatnavöxtum. Hér á þessu svæði
hefir því kaupstefnustaðrinn verið, frá finghöfða með ánni, og ofan
að geymsluhúsinu því fyrrnefnda við ána. Skipalægið hefir verið
einkanlega við Búðarhöfða; hann er með klettum að framan, er að
ánni veit, sem fyrr segir; þar er hyldýpi að; gátu þar skipin legið
við klappirnar, og útýli hafðr aftr af, og svo bryggja á
land1.
Fyrir vestan Hvítá, þar sem nú Ferjukot stendr, hafa og í
gamla daga verið einhverjar kaupmannabúðir, eða að minsta kosti
tjöld; var hér þá og yfir höfuð kallað á Hvítárvöllum. Sturlunga s.
1) það er algengt í Breiðafirði, að kalla »útýla« streng þann og ak-
keri, sem liggr út af skipinu, þá því er lagt við akkeri, þegar annar
strengr eða landfesti er á land upp; menn segjat. d., þegar seint að kveldi er
komið að landi, og ekki er mannafli eða tœkifœri að setja upp skipið:
»Yið skulum leggja skipin við útýla í nótt«. Útýli er einungis nafn á
strengnum, enn ekki akkerinu eða drekanum, sem ýmist er kallað. I
Breiðafirði eru eða vóru til mörg forn nöfn á hlutum, bæði í skipum,
og þeim viðkomandi. þannig veit eg öll eða flest heiti á borðunum í
skipinu. Nafnið »ýlí« er gamalt; það kemr fyrir í sömu merkingu í
Reykdœlu I. Kaupmh. 1881, bls. 35. þar segir: »Tekr Vemundr þat
ráð, at hann hratt út skipinu, ok lét fljóta um íla«; eins er þetta í
eldri útg. bls. 25: »ok lét fljóta um ýla«. Eg skal nú reyndar ekkert
segja um það með vissu, hvort réttara muni vera að rita: »ýli« eða »íli«;
enn þess mætti til geta, að ýli væri komið af ól, eða ólum, og væri svo,
þá held eg »ýli« gæti verið rétt. það er kunnugt, að menn í fornöld
höfðu oft bæði reiða og akkerisstrengi af »sverði« = ólum, sjá Eornmanna s.
II. bls. 17, vísu Hallfreðar: »Svörð tekr heldr að herða«, þ. e. akkeris-
strenginn; og á undan segir, bls. 16: »höfðu þeir strengja raun mikla ok
akkera«, sbr. og svarðreipi = ólarreipi eða ólarband. Dr. Finnr Jónsson
segir og sömu bls. neðan máls, að öll hdr., sem hafa orðið, riti það með
ý, enn hann ritar það með í, samkvæmt því sem Ivar Ásen þýðir
það; enn eg skal láta málfrœðinga um þetta; einungis vildi eg sýna,
hvar orðið væri hér enn haft.