Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1960, Page 55

AÐ SAUMA SlL OG SlA MJÓLK
59
varpaði fram þeirri spurningu, hvort ekki kynnu enn í afskekktum
sveitum á íslandi að vera til konur, sem kynnu þetta gamla verklag.
Ég var svo ógætinn að fullyrða í neðanmálsgrein, að svo mundi áreið-
anlega ekki vera. Því að nú kemur á daginn, að sporið á síl Soffíu á
Hofi er nákvæmlega sama sporið og á vettinum frá A'rnheiðarstöð-
um, það er að segja því afbrigði af nálbindingu, sem Margrethe Hald
kallar afbrigði Ila og sýnir með mörgum skýringarmyndum í bók
sinni Olddanske Tekstiler (bls. 292 o. áfr.). Það kemur þannig á dag-
inn, að eins og síllinn sjálfur er gamalt búsgagn, sem lokið hefur hlut-
verki sínu, svo hefur hann og verið unninn með fornri aðferð, sem
þó hefur ekki með öllu gleymzt til skamms tíma, því að eflaust er
sennilegast, að hið forna spor hafi gcymzt frá kynslóð til kynslóðar,
en ekki týnzt og fundizt aftur.
Eftir að Soffía á Hofi hafði afhent mér sílinn og lýst vinnunni,
skrifaði ég mörgum mönnum úr ýmsum landshlutum og spurði þá,
hvort þeir gætu grafið upp nokkurn fróðleik um þetta efni. Svörin
voru yfirleitt mjög neikvæð, eins og þegar hefur nokkuð komið fram.
Helzt var það, að Guðmundur Jósafatsson í Austurhlíð í Húnavatns-
sýslu hefði nokkuð til mála að leggja. Hann skrifaði mér smásögu,
sem ég birti hér orðrétta, af því að hún fyllir áðurskrifaða vinnulýs-
ingu nokkuð. Guðmundur skrifar svo (26. 9. 1958):
„Árið 1902 — 3 átti ég heima í Valadal. Snemma um vorið kom þangað gömul
kona, er vera skyldi barnfóstra um sumarið, Sigurbjörg Skúladóttir, 82 ára að
aldri (f. 1821). Hún hafði verið hetjukvendi, karlmannsígildi til afls og áræðis,
ágætlega viti borin, orðvís og jafnvel orðhákur, ef henni bauð svo við að horfa.
Nokkuð mun hún hafa þótt ráðrík, meðan hún hélt fullum hamsi, og þótti þess
enn kenna nokkuð, enda var hún eitt þeirra gamalmenna, sem halda fullri reisn
andlega, þótt orka sé drjúgum tekin að þverra.
Fám dögum eftir að hún kom að Valadal, kom húsbóndinn heim af uppboði,
— hvaðan man ég ekki. Hafði hann með sér tvo gripi, er koma við þessa sögu,
tvær svigagjarðir eirseymdar. Önnur var geysibreið á 6. þuml. á breidd, þunn
og mjög vel gerð — sem vel mátti segja um báðar — og dálítið misvíð. Á efri
brún hennar voru.tvö eyru, haglega gerð og trénegld við hana. — Hin gjörðin
var svo miklu mjórri, að nema mundi nálægt sjöttungi af breidd hinnar, misvið
sem hin, og féll hún innan í hina meiri svo, að hún var laus, ef þær stóðu á borði,
en féll þó ekki niður úr henni, ef hinni stærri var lvft. En bó stóð minni gjörðin
um hálf breiddin niður úr.
Þegar Sigurbjörg sá ]>essa gripi, mælti hún til húsmóðurinnar, að ])arna hefði
bóndi hennar komið með góða gripi í búið, „þessa forláta síilgjörð og bandið
með“. Vantaði nú ekkert nema botninn. Kvaðst hún hafa verið svo heppin að