Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Side 34

38
ÁRBÓK FORNLEIFAFBLAGSINS
má her bet. „oplæst“; mærk, at det er de gejstlige, de eneste skrive-
kyndige, der foretager denne forste oplæsning“ (bls. 40). Með öðrum
orðum, þegar Bergþór „sagði upp“, þuldi hann upp úr sér, en þegar
klerkarnir „sögðu upp“, var það upplestur. Það er ekki Ara líkt, að
tákna í sömu andránni tvenns konar verknað með sömu orðunum,
enda verður ekki meira ráðið af ummælum hans en að Bergþór hafi
ekki kunnað latneska stafrófið. Ef menn vildu koma til móts við
Finn, þá mætti hugsa sér, að Ari hefði einungis haft í huga lögsög-
una sem tilkynningu á lögum, en látið það ósagt, hvernig hún væri
framkvæmd í einstökum atriðum. En hvað er þá orðið um hið mikla
minni lögsögumannsins að áliti þeirra, er trúa því, að allur fróðleik-
ur hafi verið í munnlegri geymd þar til Hafliðaskrá var rituð, ef hon-
um var ekki treystandi til að muna þau nýmæli, sem gerð voru að
Breiðabólstað, en það verður að ætla lítilfjörlega viðbót, miðað við að
hafa öll þjóðveldislögin í kollinum.
Þeir sem hallast að kenningunni um munnlega geymd og að rúnir
hafi aldrei verið notaðar til að rista lengra mál, hvorki á tré eða
skinn, benda á að allar beinar sannanir fyrir slíkri notkun rúnanna
vanti, þ. e. slíkir gripir séu ekki til. Þetta er rétt að því er til íslands
kemur, en á það skal bent, að af öllum þeim fjölda handrita af forn-
sögum okkar, sem nú eru varðveitt, er ekkert frumrit til, og gera
þó allir ráð fyrir þeim. Ennfremur má benda á, að engin bein sönnun
er til fyrir þróunarkenningunni, en þær óbeinu eru svo veigamiklar,
að hún er talin veruleiki, sem allir taka fullt tillit til við ályktanir
sínar.
I þessum anda verður að meta hugsanlega notkun rúna til skrá-
setningar lengra máls. Það er óhugsandi, áð nokkurntíma finnist
skinnhandrit rist rúnum hér á landi, og sömuleiðis er harla ólíklegt,
að hér eigi eftir að finnast kefli með langri rúnaristu á, en óbeinu
sannanirnar eru það miklar, að ég tel, að ekki verði lengur fram hjá
því gengið, að forfeður okkar hafi notað rúnirnar eins og skynsemi
gæddar verur og eins og vitað er að allar aðrar þjóðir, er áttu sér
einhverskonar letur, gerðu, hvað þá þegar völ var á letri á borð við
rúnimar.