Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 03.01.1987, Side 28

48
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
fram yfir árabátana voru ótvíræðir. Unnt varð að sækja á ný og fjárlæg
mið og ekki þurfti lengur að koma að landi dag hvern. Við þetta jókst
afli vcrulega, enda mátti halda skipunum úti svo dögum og vikum
skipti. Óhjákvæmilega varð því að gera að og salta aflann um borð, cn
það var nýbrcytni frá því sem áður hafði verið. Ennfremur voru skútur
mun hreyfanlegri en árabátar og gátu athafnað sig á langtum stærra
svæði. Þær áttu t.d. möguleika á að fylgja eftir fiskigöngum, eða flytja
sig úr slæmu fiskiríi í betra. Þá mátti veiða á skútum við óhagstæðari
veðurskilyrði. Síðast en ckki síst urðu miklar breytingar á högum sjó-
manna við tilkomu seglskipanna. Áhöfnin varð nú að búa á skipsQöl
langtímum saman, hvort sem mönnum líkaði betur eða verr. Aflciðing
þessa var margþætt, m.a. skapaðist sérstakur heimur um borð sem laut
sínum cigin reglum. Nýir siðir og vcnjur mótuðust er byggðu að
nokkru á gömlum hefðum, m.a. erlcndum. Hcr er að finna upphafið að
sjómennsku vorra daga.
2. Fœði fyrir 1890
Fyrir 1890 var livorki um að ræða ncinar formlegar reglur varðandi
fæðið, nc hver lcti það í té. Hefur þetta sennilega verið mismunandi
eftir útgcrðum.
Um 1830 virðist oft hafa verið boðið frítt fæði cr m.a. stafaði af crfið-
leikum við mannaráðningar.8 9 Scm dærni um mataræði á þessum tíma
skal hér greint frá áætluðum skipsforða sem duga átti í fimm og hálfan
mánuð fyrir 7 manns: 260 pund smjörs, 350 pund af hvcitibrauði og
„svartabrauði", 350 pund fiskjar, 400 pund af hrísgrjóna- og rúgmjöli,
440 pund af geldfjárkjöti og tvær tunnur af sýruý
Um 1880 urðu ísfirskir skútukallar að útvega allan mat sjálfir, nema
það sem eldað var um borð. Fisk til matar tóku þcir af óskiptum afla.10
Sums staðar bjó áhöfnin við skrínukost sem etinn var kaldur. Við
slíkar kringumstæður hafa menn án efa nærst á svipuðum fæðuteg-
undum og teknar voru með í verið, þ.e.a.s. kindakjöti (yfirlcitt sem
kæfu), smjöri, tólg, mör, rúgbrauði, harðfiski og sýru. Á síðari helm-
8. Jón Þ. Þór 1984: 157-158.
9. G|uðmundur| S[chcvingj 1832: 95. Schcving talar um grjónamjöl, scm cr ckkcrt
annað cn mjöl úr hrísgrjónum (sbr. íslcnzka orðabók: 203). Umræddar brauðtcgundir
voru sennilega áþckkar skipskexi og skonroki, bakaðar úr hvciti og rúgmjöli. (Sbr.
Jón J. Aðils 1919: 444 og Hallbjörn E. Oddsson 1958: 96).
10. Hallbjörn E. Oddsson 1958: 95.