Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 03.01.1987, Blaðsíða 41

SUNNUDAGUR í LAN13I, SÆTSÚPA TIL SJÓS
61
meiri vinnu fyrir kokkinn. Tilviljanakennt úrtak árið 1910 sýnir að þar
voru þeir flestir á aldrinum 21 — 40 ára, og kann það að hafa stafað af
stærð áhafnarinnarT'
Að öllu samanlögðu má segja, að skútukokkar hafi oft verið ráðnir án
tillits til reynslu eða þekkingar á matargerð. Ráðandi viðhorf til starfs
þeirra, ásamt lágri félagslegri stöðu, hafa m.a. stuðlað að þessu og elda-
mennskan því vcrið lítt eftirsóknarverð.17 Náttúrulega var þctta ekki
undantekningarlaust og sumir kokkar voru bæði þrifnir og færir. Aðrir
reyndust miður hreinlátir og gátu haft slæm áhrif á matarlystina:
Kokkarnir voru misjafnir eins og mennirnir eru sko alltaf. Sumir
voru ágætir kokkar, voru hreinlegir. Sumir voru svoddan sóðar að,
djöfullinn liafi það, maður gat gubbað alveg cf maður fór að taka
eftir höndunum á þeim.58
Kokkurinn fékk fast mánaðarkaup, að vísu lágt, og hefur það senni-
lega vcrið mælikvarði á stöðu hans um lcið. Þar að auki bar honum
hluti af eigin afla, sem oftast var hálf- eða aldrætti frá því um 1900.
Mjög algengt var að kokkurinn drýgði tekjurnar mcð því að fiska. Það
virðist þó sjaldan hafa komið niður á eldamennskunni og aðcins átt sér
stað í frítíma hans, ef marka má svör heimildarmanna. Og þess vegna
cngan veginn illa séð cða uppspretta óánægju. Á hinn bóginn gat það
vcrið óvinsælt ef kokkurinn rcnndi færi mcðan á aðgerð stóð. Sú stað-
reynd að hann tók þátt í veiðunum gerði hann minna utanvcltu en
starfsbræður hans á verslunarskipum, sem aldrei lcystu af sér svunt-
una.59 Á færeyskum skútum var sömulciðis vanalegt að kokkurinn fisk-
aði. Bitnaði það þó oft á eldamennskunni og vakti því mikla óánægju.
Líklega er hér komin skýringin á hvers vegna réttur hans til að fiska var
lagður niður árið 1923, cn mánaðarkaupið hækkað í staðinn.60
Matuf hcfur margvíslegu hlutverki að gegna, ekki bara sem næring
hcldur einnig sem félags- og menningarlegt fyrirbæri. Þannig felst gildi
56. Pjskjs. Skipshafnarskrár fyrir Rcykjavík árið 1910.
57. Um aldamótin 1900 var oft kvartað undan ófullkominni cldamcnnsku og lclcgum
matsveinum. Sú skoðun kom m.a. fram, að útgerðarmenn réðu meðvitað reynslu-
lausa sveitadrcngi, enda fengjust þeir ódýrari en hinir sem einhvern vana höfðu
(Bárður Jakobsson 1983: 134; S.V. 1898: 10).
58. ÞÞ 5443: 7.
59. Weibust 1976: 321.
60. Jocnscn 1975: 184 o.áfr.