Lögrétta - 01.07.1935, Blaðsíða 1

LÖGRJETTA
XXX. ÁRG. 1 9 3 5 4. II. HEFTI
Xlm víða veröld
Sftír Vílhj. E>. Gíslason
Tímm byltíngaöfl
Eitt eftirtektarverðasta ritið, sem til er á
norrænum málum frá síðustu árum um
hagfræði, er eftir danska hagfræðinginn L.
V. Birck og heitir Den ökonomiske Virk-
somhed. Það var upphaflega stórt rit og
viðamikið, en ný og stytt útgáfa er nú kom-
in. Þar segir í niðurlagi ritsins:
Þjóðfjelagsástandið er orðið svo flókið,
hraðinn svo mikill, hreytingarnar svo ör-
ai', að það er auðvelt að hafa þann að háði,
sem fer með spásagnir um það sem koma
kunni.
Jeg veit það, að form þjóðfjelagsins hreyt-
ist sifelt, við búum nú við þjóðskipulag,
sem ekki hefur ávalt verið til og mun ekki
aJtaf verða til. A mjög fáum árum hafa
fimm byitingaöfl komið upp á yfirborðið
með nægilegu afli til þess að ummynda lífs-
skoðunina og heimsmynd atvinnulífsins.
Jeg á við rússneska bolsjevismann, ítalska
fascismann og ameríska iðnskipulagið,
(rationaliseringuna), en þó að þetta þrent
sje ólikt er það alt tengt með hinni sameig-
inJegu hugsun um skipulagt atvinnulif. Bæt-
ið þið svo við þetta því, að Asía með frels-
isþrá sinni er komin inn á svið alþjóðaat-
vinnulífsins, og loks þvi fimta og síðasta,
hinni sjálfráðu takmörkun barnsfæðinga.
Þegar við stöndum gagnvart slíkum bylt-
ingaröflum er það tilgangslaust að fara með
spádóma, m. a. af því að þeir falla fyrir ut-
an svið reynslu okkar.
í öllum almenningi á sjer djúpar rætur
viljinn, ef til vill óskýr vilji, til nýs þjóð-
skipulags, og meðal eignastjettanna eru
ýmsir, sem horfa með áhyggju fram á það,
að vald þjóðfjelagsins er runnið í hendur
stjettar, sem í hafi valist einstaklingar eftir
ágengishæfileika sínum og hafi oft komist
áfram í krafti skorts síns á lífsskoðun, en
mælikvarði þeirra á verðmæti lífsins sje
falskur og skrílslegur. Þeir, sem þannig
gagnrýna ástandið skilja nauðsyn þess að
beitt sje öðrum mælikvarða við gildi lífsins
og þeir setja fram kröfuna um jafnvægi
Jaunanna og þeirra nota, sem þjóðfjelagið
hafi af því, sem einstaklingurinn gerir. En i
öllu þessu mega menn ekki gleyma því, að í
öllu þjóðskipulagi, í allri þróun er framtak-
ið einstaklingsins, en ekki fjöldans. Það er
einstaklingurinn sem hugsar, sem fram-
kvæmir og stjórnar þróuninni. En þjóðin,
fjöldinn, þetta, sem rússnesku alslavarnir
kölluðu hinn heilaga kvikfjenað, fjöldinn,
sem með vinnu sinni er nauðsynlegur
grundvöllur hverrar menningar, hann er
settur saman úr einstaklingum sem hafa
þroskamöguleika, gæfuvilja og fram-
kvæmdalöngun.
Einnig þeir, sem halda fram skyldu og
rjetti þjóðfjelagsins til þess að taka í taum-
aná, til þess að þvinga einstaklingana, sem
nú eru hálfu eigingjarnari en áður, til þess
að sveigja sig undir sameiginlegan hag og
skilja nauðsyn skipulegrar samvinnu, sem
er langt frá hugsjónum frjálslyndisins og
horgaranna, einnig þeir skilja það, að sá
stakkur, sein rikið á að skera einstakling-
unum á að skerast athöfnum okkar en
ekki persónuleika okkar. Heimurinn á
hvorki andlega nje efnalega að verða
„aJmennur“. Olnbogarúm og ráðrúm þarf
að vera fyrir sterka og góða einstak-
linga. En mælikvarði framtíðarinnar á það