Lögrétta - 01.01.1936, Síða 17

37
LÖGRJETTA
38
um með samböndum úti um alt land. Fjelag
heimastjórnarmannanna í bænum hjet Fram,
og var það fjölmennur og traustur fjelags-
skapur. Verkamenn höfðu þá ekki myndað
sjerfjelag, en skiftust milli stjórnmálaflokk-
anna. Var fjöldi þeirra í Fram og fylgdi með
áhuga þeim málum, sem þar voru uppi.
Voru fundahöld tíð og venjulega húsfyllir.
Þótti fjelagsmönnum ánægjulegt, að eyða
þar kvöldstundum sínum. Þar voru fyrir-
lestrar og ræðuhöld um flest framfaramál,
sem fyrir voru tekin, ýmist snertandi bæinn
eða landið í heild, og tóku margir þátt í
þeim: Hannes Hafstein, Jón Þorláksson, Guð-
mundur Björnson, Jón Magnússon, Eggert
Claessen, Tryggvi Gunnarsson o. m. fl. En
tveir menn voru það einkum, sem ljetu
flokkadeilumálin mest til sín taka og töl-
uðu svo að segja á hverjum fundi, en það
voru þeir Lárus H. Bjarnason og Jón Ólafs-
son. Halldór Jónsson bankagjaldkeri var lengi
formaður fjelagsins, þá Lárus H. Bjarna-
son um tíma, en síðan vorum við það á
víxl Jón Þorláksson, Eggert Claessen og ieg.
Lárus H. Bjarnason stóð mjög framarlega
í stjórnmálunum á þessum árum og var hin
mesta flokkshetja. framgjarn og vel máli
farinn og var dáður af mörgum flokks-
mönnum sínum. Hann var á besta aldri,
fæddur 1866. Hann var áður sýslumaður
Snæfellinga og þingmaður þeirra frá 1901,
en fluttist til Reykjavíkur, er lagaskóli var
settur hjer, og tók við forstöðu hans. Jók
það ekki lítið gengi hans og álit í heima-
stjórnarflokknum, að Isafold lagði hann í
einelti og skammaði hann meira en nokkurn
mann annan.
Jón Ólafsson var gamall bardagamaður,
nú liðlega hálf sextugur, fæddur 1850. Hann
hafði kornungur lagt út í stjórnmálastríðið
fyrir 1874 og farið þá svo geist, að hann hafði
tvívegis orðið að flýja land til þess að kom-
ast hjá f jársektum og fangelsi, en slíkt hafði
fyrir engan annan stjórnmálamann komið
hjer á landi. Það hafði því verið æfintýra-
blær yfir æskuárum hans og honum hafði
oft verið líkt við vígamenn fornaldarinnar.
Eftir langt starf við blaðamensku og á alþingi
hafði hann um fertugt farið til Ameríku og
komið þaðan aftur eftir sjö ára útiveru vorið
1907. Hann var enn sem fyr hinn mesti garp-
ur bæði í orðasennum og ritdeilum og gekk
í fylkingarbrjósti í hverri orrahríð, áhlaupa-
maður mikill, en ekki staðf estumaður að sama
skapi, glæsilegur og mikill á velli. Það var
einkennilegt við hann, að hann var hverjum
manni prúðari í ræðustóli, bæði innan þings
og utan, en tæki hann penna í hönd, misti
hann stillinguna og varð þá illvígur.
1 stjórnarflokknum kom brátt fram nokk-
ur tvískinnungur, einkum í viðhorfinu til and-
stöðuflokkanna. Sumir vildu taka meira eða
minna tillit til þeirra, en aðrir vildu berja þá
niður og láta þá sem mest kenna aflsmunar.
Þeim megin má t. d. nefna Lárus Bjarnason,
Jón Ólafsson o. fl. En hinumegin þá, sem
fengu nafnið Lögrjettumenn. Þeir stofnuðu á
þinginu 1905 blöðin Lögrjettu í Reykjavík og
Norðra á Akureyri. Var lengi talað um Lög-
rjettuflokk í þinginu, þótt hann væri aldrei
annað en annar armur heimastjórnarflokks-
ins og Lögrjetta yrði, er frá leið, aðalblað
flokksins. Hannes Hafstein hallaðist meira og
meira þar að. Helstu Lögrjettumennirnir h jer
í bænum, sem á þingi sátu, voru Þórhallur
Bjarnarson, síðar biskup, Jón Magnússon, síð-
ar forsætisráðherra, og Guðmundur Björn-
son, síðar landlæknir, en á Akureyri var það
Guðlaugur Guðmundsson, sem þá var orðinn
þar bæjarfógeti. Sumir þessara manna hpfðu
áður verið í Valtýsflokknum, en aðrir voru
nýir menn í stjórnmálabaráttunni. Af utan-
þingsmönnum í þessum samtökum má t. d.
nefna Jón Þorláksson, síðar forsætisráðherra,
og Eggert Claessen, síðar bankastjóra. Jeg
var frá upphafi ritstjóri blaðsins.
Hefur nú í flýti verið skygnst inn í her-
búðir þeirra þriggja stjómmálaflokka, sem
þá voru uppi. Deilur voru oft hvassar í blöð-
unum, og í flokkafjelögunum, hverju um sig,
vom harðar árásir gerðar á andstöðuflokk-
ana, en þjóðræðismenn og landvarnarmenn
lögðust að jafnaði á eina sveif gegn heima-
stjórnarmönnum. Lögrjetta var á þessum ár-
um prúðust allra blaða, sem í þessu stríði
stóðu, og ritaði einkum Jón Magnússon þar
um deiluatriðin út af sjálfstæðismálunum og
gerði það með þeirri gætni og víðsýni, sem
honum var lagin. Stundum voru helstu menn
andstæðingaflokkanna boðnir í f jelagið Fram