Lögrétta - 01.01.1936, Qupperneq 25

53
LÖGRJETTA
54
en hann neitaði, sat áfram á Isafirði og rak
þar verzlun, gaf blað sitt þar út og var
annar þingmaður kjördæmisins. Rjeði hann
lengi mestu um öll mál þar vestra. Eftir
að hann hafði unnið málið út af afsetning-
unni, veitti alþingi honum á fjárlögunum
5000 kr. til uppbótar fyrir embættismissinn.
En svo var kappið mikið út af þessum mál-
um á báða bóga, að ísafold lagði það til,
að fjárlögunum yrði vegna þessa synjað
staðfestingar. Lárus H. Bjarnason var í
fyrstu settur til þess að gegna embættinu
og fylgja fram afsetningarmáli Skúla, og
varð svo skörp viðureignin þeirra í milli að
um ekkert mál var jafnmikið talað hjer á
iandi á þeim árum. Síðan fjekk Hannes
Hafstein embættið og fjellu þá allar deilur
niður, þar til Hannes gaf sig fram í barátt-
una um Valtýskuna um aldamótin móti
Skúla, eins og fyr segir. Skúli hafði undir
eins gengið til fylgis við stefnu dr. Valtýs
og varð einn af máttarstólpum hennar. Stóðu
þeir þá hlið við hlið í baráttunni gömlu and-
stæðingarnir, Björn og Skúli, og Skúli var
nú einn helsti máttarstólpi stjórnarandstæð-
inga á þingi. Hann var dugnaðarmaður og
frjálslyndur og hafði beitt sjer fyrir ýms-
um framfaramálum. Á síðari árum varð hann
einrænn og ómannblendinn. En altaf voru
áhrif hans mikil á alþingi. Hann keypti
Bessastaði á Álftanesi um aldamótin og bjó
þar um hríð, en síðan í Reykjavík. Hann
andaðist 1916.
Þegar Skúli kom heim frá Kaupmanna-
höfn var honum tekið með kostum og kynj-
um af landvarnarmönnum hjer heima. En
hann fór skömmu eftir heimkomuna vestur
á Isafjörð, sat þar alt sumarið og hafði sig
lítt í frammi í deilunum um frumvarpið
utan kjördæmis síns. En þær deilur mögn-
uðust meir og meir, er frá leið. Kosningar
voru ákveðnar í september, svo að ekki var
langur tími til stefnu. En því ákafar var nú
róðurinn sóttur, einkum af andstæðingum
frumvarpsins. Hinir, sem vörnum hjeldu
uppi fyrir það, hjeldu lengi sigurvonum sín-
um. Þeim fanst frumvarpið bjóða svo mikið
fram yfir það, sem skamtað hafði verið með
stöðulögunum og hinni gildandi stjórnar-
skrá, að ekki gæti hjá því farið, að almenn-
ingur sæi yfirburði þess. Og hinn gamli
landvarnarforingi, Jón Jensson, var flestum
öðrum einbeittari í því, að halda fram kost-
um frumvarpsins, og skrifaði nú manna mest
um málið. Hannes Hafstein lagði á stað, fór
víða um land og hjelt fundi til þess að ræða
um sambandslagauppkastið. Hann varð þess
víða var, að kenningarnar um það, að breyta
mætti ýmsu í frumvarpinu til batnaðar
höfðu náð eyrum manna. En víðast hvar
hafði hann meiri hluta með frumvarpinu á
fundum þeim, sem hann hjelt.
En andstæðingaflokkurinn fór nú hamför-
um. Sambandslaganefndin átti nú ekki leng-
ur, eins og í upphafi, þakkir skilið fyrir
starf sitt, og frumvarpið var ekki lengur
verk, sem staðið gat til bóta með lagfær-
ingum. Það varð að einskonar Gleipni, sem
Danir ætluðu með undirferli að smeygja á
þetta land, og Hannes Hafstein og nefndar-
mennirnir, sem með honum stóðu, urðu að
flugumönnum, sem áttu að koma þessum
heljarfjötri á þjóð sína. Danska mamma
hafði gefið þeim vel að borða og verið góð
við þá, til þess að þeir yrðu góðu börnin
og þögguðu niður í heimtufreku keipakrökk-
unum hjer heima. Þessi saga og aðrar slík-
ar komu fram í mörgum útgáfum, útmálað-
ar með óteljandi litum. Hannes Hafstein og
nefndarmennirnir voru með öðrum orðúm
föðurlandssvikarar, allir nema Skúli. Danska
mamma hafði með öllum sínum blíðmælum
engan bilbug unnið á honum. Það heyrist
oft, að tónninn í blöðunum okkar sje verri
nú en nokkru sinni áður. Jeg ætla að draga
fram eitt dæmi frá þessum tíma, sem sýnir,
að menn spýttu mórauðu þá eins og nú.
Sjera Matthías Jochumsson hafði skrifað með-
mælagrein um frumvarpið í blað á Akureyri.
Henni var svarað í einu af blöðum frum-
varpsandstæðinga, sem reyndar var svæsn-
ast þeirra allra. Höfundur greinarinnar er
þar kallaður: manntetur, einfeldningur, af-
glapi, leirskáld og fleira af því tægi, og tal-
inn með níðingum lands og þjóðar. Þannig
var hann titlaður, mesti listamaður þjóðar-
innar á þeim tímum, þá kominn töluvert á
áttræðis aldur. Blekkingarnar um falsanir
nefndarinnar á hinum íslenzka taxta frum-
varpsins, fláræði dönsku nefndarmannanna