Lögrétta - 01.01.1936, Blaðsíða 29

61
LÖGRJETTA
62
Björn Jónsson tók við völdum. Samt var sam-
bandslagafrumvarpið enn í nefnd á alþingi
og sátu í henni 6 frumvarpsandstæðingar og
3 frumvarpsmenn: Jóhannes Jóhannesson,
Jón Magnússon og Jón Ólafsson, og var
hann framsögumaður minni hlutans. Björn
Jónsson var fyrst formaður meiri hlutans,
en síðan Skúli Thoroddsen. Nefndin klofn-
aði að sjálfsögðu og lagði meiri hlutinn
Gamla sáttmála til grundvallar í álitsskjali
sínu, en minni hlutinn bygði á frumvarpi
sambandslaganefndarinnar. Hann kom þó
fram með nokkrar breytingartillögur, sem
hann fullyrti að sjer væri kunnugt um, að
ekki yrðu því að falli hjá Dönum, með því
að þær skýrðu aðeins nánar, hvað í frum-
varpinu lægi, og var þar m. a. sú breyting,
að ísland skyldi í fyrstu grein frumvarps-
ins nefnt frjálst og sjálfstætt ríki. Voru
breytingartillögur minnihlutans feldar, en
meiri hlutinn breytti frumvarpinu í samræmi
við þær kröfur, sem hann hafði haldið fram.
Vissu allir það fyrir, að þeim yrði neitað í
Danmörku og vakti það því litla athygli,
þótt svo færi, er ráðherra lagði frumvarpið
þar fram til staðfestingar. Landvarnarmenn
ljetu þó alt liggja fyrst um sinn, en Skúli
Thoroddsen tók að gerast þungorður til
Björns í blaði sínu. Var nú mál þetta úr
sögunni að sinni.
En annað mál kom nú upp, sem varð aðal-
deilumálið í valdatíð Björns Jónssonar. Það
var bankamálið. Ráðherra tilkynti Tryggva
Gunnarssyni það um sumarið, að honum
væri sagt upp forstjórastöðu við Landsbank-
ann, og skipaði þriggja manna nefnd til þess
að rannsaka hag bankans. Tryggvi var þá
73 ára gamall, svo að það hefði engan undr-
að, þótt hann hefði af eigin hvötum sagt upp
starfinu. En hann var vel ern eftir aldri og
hafði verið svo mikill afkastamaður og
skörungur í verklegum framkvæmdum hjer
um langt skeið, að flestum fanst hann hafa
unnið til annarar meðferðar en þeirrar, að
honum væri vikið frá eins og einhverjum lítt
merkum liðljetting, og töldu menn þessa
ráðstöfun gerða af hefndarhug við hann
vegna afskifta hans af stjórnmálum á fyrri
tíma, en þeir Björn Jónsson höfðu þar lengi
verið andstæðingar, eða alt frá upphafi Val-
týskunnar, og vegna þess að Tryggvi var
lengi, alt fram til 1908, þingmaður Reykja-
víkur, höfðu þeir Björn og hann mjög ázt
við í návígi. Tryggvi bauð sig ekki fram
1908. En persónulegt fylgi hans í bænum var
svo mikið, að hann hefði að líkindum verið
kosinn, þrátt fyrir alla æsinguna gegn sam-
bandslagauppkastinu. Afsetning Tryggva
vakti mikla athygli úti um alt land og henni
var mótmælt á fundum til og frá. Jafnvel
Islendingar vestan hafs hjeldu fundi til þess
að mótmæla henni. Svo mikið var álit
Tryggva og vinsældir, og var það ekki óverð-
skuldað. Auk þess sem hann hafði á fyrri
árum haft forgöngu í verzlunarmálum, brúa-
byggingum o. fl. framfaramálum, hafði hann
á síðari árum umskapað Landsbankann og
gert úr honum alt annað og meira en hann
áður var. Hann hafði manna mest unnið að
því, að koma upp þilskipaútgerðinni hjer
sunnan lands, hann hafði stofnað veðdeildir
bankans til eflingar landbúnaðinum o. s. frv.
Þarna var því ráðist á þann manninn, sem
án efa átti meiri ítök hjá almenningi lands-
ins en nokkur maður annar á þessum tím-
um, enda þótt hann væri nú kominn á gam-
als aldur, og hratt þetta þegar í stað mörg-
um frá stjóminni, sem stutt höfðu hana til
valda. Það fór einnig brátt að bera meira
og meira á andstöðu gegn henni frá hálfu
ýmsra landvarnarmanna, sem töldu hana
hafa brugðist í sjálfstæðismálinu, og komu
árásir þeirra einkum fram í blaði Skúla
Thoroddsen. Heimastjórnarblöðin hjeldu
uppi látlausum árásum á stjórnina, eins og
vænta mátti.
Alt fór í bál, er tilkynning kom um það
22. nóvember um haustið, að ráðherrann
hefði sett af alla stjórn bankans, bæði banka-
stjórann og gæzlustjórana, Eirík Briem
prófessor og prestaskólakennara, konung-
kjörinn þingmann, og Kristján Jónsson dóm-
stjóra, forseta efri deildar og einn hinn
mest metna mann í liði sjálfs stjórnarflokks-
ins. Og þetta var tilþrifameira en venjuleg
afsetning, því þeir höfðu allir verið reknir út
úr bankanum fyrirvaralaust, og fanst mönn-
um þetta benda í þá átt, að þeir væru allir
taldir sekir um einhver meiri háttar afbrot
í stjórn bankans.