Lögrétta - 01.01.1936, Síða 48

99
LÖGRJETTA
100
um öll afskifti. Og þrátt fyrir varnarlínu
Breta áttu vöruflutningar sjer altaf stað yfir
Norðurlönd til Þýzkalands.
Eitt af þeim atriðum, sem mikil áherzla
var lögð á af öllum aðiljum ófriðarins, var
frjettastríðið. Hvorir um sig af ófriðaraðilj-
unum kendu hinum um upptök stríðsins og
blöðin voru full af ósannindum og níði um
óvinina. Þetta var líkt og í stjórnmálaerjun-
um hjer heima fyrir. Svo var það ákveðið
af stjórn Bretlands, að íslendingum skyldi
sagður sannleikurinn um ófriðinn af þeim
einum, en að þeir fengju ekkert að heyra
úr hinni áttinni. Hún tilkynti, að hingað
yrðu sendar símleiðis frá Englandi helstu
frjettir af því, sem í stríðinu gerðist, en
flutningur þýzkra blaða hingað væri bann-
aður.
Skömmu eftir að ófriðurinn hófst kom
hingað ungur maður enskur á dönsku far-
þegaskipi, sem kom frá Kaupmannahöfn og
rannsakað hafði verið í brezkri höfn. Hann
hjet Mr. Cable. Embættismaður hjeðan úr
bænum, sem varð honum samferða á skip-
inu, hefur sagt mjer, að hann hafi spurt sig
svo í þaula um alt ástand hjer á landi, að
hann hafi loks farið að svara honum hálf-
gerðum skætingi. En ekkert ljet Bretinn
uppi um það, hver ætlun sín væri með ferð-
inni hingað. Þegar hann kom til Reykjavík-
ur, settist hann að hjá ræðismanni Breta,
Ásgeiri Sigurðssyni kaupmanni, fjekk sjer
kennara í íslenzku og varð á örstuttum tíma
svo vel að sjer í málinu, að hann talaði það
reiprennandi. Hann hafði áður verið í sendi-
sveit Breta í Finnlandi. Hann var fríður sýn-
um og blátt áfram í framkomu, gaf sig á
tal við marga og virtist mjög fljótlega verða
öllu kunnugur, sem hjer gerðist. Brátt varð
það alkunnugt, að þetta væri fulltrúi Breta-
stjórnar, sem ætti að verða hjer einráður
um öll viðskifti landsmanna út á við meðan
á ófriðnum stæði. Hann kom nú fram eins
og yfirmaður á skrifstofu brezka ræðis-
mannsins, rjeði ýmsa menn í þjónustu sína
og krafðist eftirlits með öllum vörusending-
um og skeytasendingum frá símastöð lands-
ins. Islenzku yfirvöldin treystu sjer ekki til
að mótmæla þessari íhlutunarsemi hans, og
kvartanir og ákærur einstakra manna, sem
þóttust verða fyrir órjetti, voru kæfðar nið-
ur. Blöðin voru aðvöruð um það, að ekkert
dygði, að koma fram með umvöndunargrein-
ar út af ráðstöfunum þessa manns. Bretar
rjeðu hjer nú öllu, sem þeir vildu ráða, og
menn yrðu að sætta sig við það. Mönnum
fanst, að Mr. Cable hlyti að hafa njósnara
alt í kringum sig, ekki aðeins hjer í bænum,
heldur einnig úti um land, svo undarlegt þótti
mönnum, hve margt hann vissi. Og þó voru
það nær eingöngu íslenzkir menn, sem hann
hafði í þjónustu sinni. En hann skifti sjer
ekki af öðru en viðskiftamálunum. Hann var
mannblendinn og kyntist hjer fjölda fólks,
var bæði á opinberum samkomum og í boð-
um á heimilum einstakra manna. Og þótt
margir af þeim, sem viðskifti ráku, yrðu
honum oft gramir, þá var hann hjer yfirleitt
vel kyntur.
Fulltrúi Frakka hjer á þessum árum,
André Courmont, var mjög vinsæll maður,
einkum meðal íslenzkra mentamanna. Hann
var ungur maður og ókvæntur. Hafði hann
dvalið hjer nokkur ár, þegar stríðið hófst,
og ferðast um flest hjeruð landsins. Hann
var lærður maður, talaði íslenzku eins og inn-
fæddur væri og var vel að sjer í íslenzkum
bókmentum bæði að fornu og nýju. Hann fór
heim, er stríðið hófst, og í franska herinn.
Var í suðurarmi hans á vesturvígstöðvunum,
en særðist og beið þess aldrei bætur. Eftir
vist á sjúkrahúsi var hann aftur sendur hing-
að og tók við fyrra embætti sínu, en var ekki
heill heilsu. Og nokkrum árum síðar skaut
hann sig í járnbrautarvagm, er hann var á
ferðalagi heima í Frakklandi.
Ræðismaður Þjóðverja var íslenzkur kaup-
maður, Ditlev Thomsen, einn af helstu kaup-
mönnum Reykjavíkur á þeim tímum. Hann
var tekinn á leið frá Kaupmannahöfn til
Reykjavíkur af ensku herskipi og átti að
sendast í fangavist til Englands. En hann
dró þá upp úr vasa sínum þakkarávarp frá
enskum yfirvöldum fyrir björgun enskrar
skipshafnar, sem brotið hafði skip sitt hjer
við land fyrir nokkrum missirum, og fyrir
það var honum slept. En ekki fanst honum
hann geta rekið hjer viðskifti áfram vegna
tengsla sinna við Þjóðverja, seldi verzlun
sína og fluttist til Danmerkur.