Lögrétta - 01.01.1936, Blaðsíða 51

105
LÖGRJETTA
106
Breta og verðlag á þeim, þá kom það fram
í þýzkum blöðum, að nú væru Englendiiigar
að skilja Island frá Danmörku. Enska stjórn-
in gaf út yfirlýsingu um, að þetta væri ekki
satt. Það, sem um væri samið, væri aðeins
viðskiftalegs eðlis. En í ýmsum bloðum Norð-
urlanda fóru að koma fram greinar, sem
lýstu uggi um það, að ísland væri á leið til
þess að tapast Norðurlöndum, hverfa frá
þeim og dragast vestur á bóginn, til engil-
saxnesku þjóðanna. Og sannleikurinn var sá,
að þessi hugsun var að vakna hjer á ófriðar-
árunum. Allstórt brot af íslenzku þjóðinni
var þegar komið vestur um haf og undi þar
vel hag sínum. Og almennur vilji Islendinga,
sem þangað höfðu fluzt, var að við kæmum
í áttina á eftir þeim, þ. e. í sem nánast við-
skifta- og menningarsamband við hinn ensku-
mælandi heim. En minningarnar og sagan
drógu hugi okkar meir austur á bóginn.
Menning okkar var að mestu leyti runnin
frá Norðurlöndum og átti þar dýpstar rætur.
Margs konar skyldleiki dró okkur fremur í
þá áttina og þangað lágu mörg tengsl, sem
fjölda Islendinga hefði reynzt sárt að slíta.
En framhaldandi stjórnmálabarátta við Dani
hefði án efa snúið hugum okkar meir og
meir vestur á bóginn, þótt flestum hjer væri
kærara, að tengja örlög okkar örlögum
Norðurlandaþjóðanna en annara þjóða.
Þannig var ástatt, er sambandslagasamn-
ingarnir voru teknir upp á ný sumarið 1918.
Þá var enn ekki sjeð, hverjir sigra mundu
í stríðinu. En áður þeim samningum væri
lokið, fór það að verða ljóst, að bandamenn
mundu sigra, og fullveldisviðurkenning Is-
lands varð mjög samferða ófriðarlokunum.
Eins og fyr er getið hafði Jón Magnússon
orðið hjer forsætisráðherra í ársbyrjun 1917
og hefur hann verið einna mestur vitmaður
og giftudrýstur þeirra manna, sem hjer hafa
farið með völd. Hann var fæddur í ársbyrjun
1859 og því kominn hátt á sextugs aldur,
er hann tókst stjórnmálaforustuna á hendur
á hinum mestu vandatímum, mitt í róti
heimsstyrjaldarinnar. En vitsmunir hans,
samfara þeirri einstöku gætni og varfærni,
sem hann var alkunnur fyrir, komu þar að
góðu haldi. Hann átti langan þingmensku-
feril að baki sjer, var einn af lögfróðustu
monnum landsins og háfði lengi starfað í
stjórnarráöinu. svo að hann var rnannu
kunnugastur meðferð allra landsmálá, Og
vinsældir hans meðal almennings eru mörg-
um hjer enn í fersku minni. Hann var öli-
um öðrum betur til þess fallinn, að lægjá
Öldur flokkastyrjaldarinnar og miðla málum
með sanngirni, enda þótt hann gæti verið
mjog fastheldinn á sinni skoðun, ér á réyndi.
Það varð nú hlutskifti hans, að hafá milli-
gonguna í lausn hins langvinna deilumáls
milli Islendinga Og Dana.
Því víkur nú svo við, að eftir hinar mikiu
deilur undanfarinna ára um sambandsmálid
er því nú ráðið tii Íykta á örstlittUm tímá
og hávaðalaust að mestu. Það er mjög lítið
rætt í íslenzkum blöðum og allir flokkar
þingsins eru að mestu leyti samdóma ulrt
afgreiðslu þess. Allir eiga þeir fuiltrúa í þeim
nefndum, sem um málið fjalla af þingsins
hálfu, og þar verður ekki vart neins rígs
eða metings milli flokkanna. I Danmörku er
þessu likt farið. Ailir flokkar standa þar
saman að úrlausn málsins nema hægrimanna-
flokkurinn, sem nú var orðinn áhrifalítill í
ríkisþinginu.
Jeg ætla í næsta erindi að skýra frá af-
greiðslu málsins bæði hjer og í Danmörku
samkvæmt þeim upplýsingum, sem fyrir
liggja í alþingistíðindum og blöðum. En auk
þess hef jeg fengið aðgang að brjefabókum
Jóns heitins Magnússonar forsætisráðherra,
sem eru í eigu ekkju hans, frú Þóru Magnús-
son, og eru þar ýmsar upplýsingar, sem
fáum munu áður vera kunnar.
XII.
Síðasti þáttur sambandsmálsdeilunnar
hefst á því, að alþingi samþykkir einróma
á sumarþinginu 1917 kröfu um, að fáni
íslands verði fullkominn siglingafáni. Það er
þetta mál, sem haft var á oddinum, og því
þótti mjer sjálfsagt, að skýra sem ítarleg-
ast frá uppruna þess.
Þegar Jón Magnússon var að leggja á stað
á konungsfund eftir vetrarþingið 1916—17,
sem slitið var um miðjan janúar, fjekk hann
tilmæli um það frá stjórn sjálfstæðisfjelags-