Eimreiðin - 01.01.1896, Síða 23

Háskólakennslan er engan veginn einskoröuð við prófnám, þannig
að allir fyrirlestrar og öll leiðbeining bendi til þess eins, að læra svo
og svo mikið í hverri vísindagrein og eptir þeim föstu reglum, er þarf
til þess að geta aflað sjer prófs eða innsiglis til ýmsra vissra starfa í
ríkisins þjónustu. Henni er miklu fremur þannig varið, að hún leitast
við að opna heim visindanna fyrir æskumanninum og skýra honum
nokkrar af gátum lífsins, og það opt og tiðum á þann hátt, að hver
skynberandi maður, jafnvel þótt ólærður sje, getur haft þess full not.
Það eru eigi stúdentar einir, er mæta i kennslustofunum og hlýða á
fyrirlestrana, heldur setjast þar á bekk menn og konur af ýmsum stjettum
og á ýmsum aldri, er hafa hug á þvi að auðga anda sinn. Hjer eru
vísindin, þessir andlegu fjársjóðir og sameiginleg eign alls mannkynsins,
öllum aðgengileg eins og vera ber. Hjer skiptir engu, hverrar stjettar
maðurinn er, hverrar trúar, hverrar þjóðar eða hverri pólitiskri sann-
færingu hann tilheyrir, öllum er andinn gefinn og andans fæða er þvi
heimil öllum þeirn, er hana girnast. Eins og áður er getið, er það þvi
alltítt, að nienn og konur af ýmsum stjettum setjist á skólabekkinn til
að leita sjer andlegrar hressingar eptir líkamlegt strit og tilbreytingalausa
vinnu. Háskólinn i Kaupmannahöfn er i því efni frábrugðinn ýmsum
öðrum háskólum veraldarinnar, að hann heimilar öllum kauplaust aðgang
að fyrirlestrunum og leitast við á þann hátt að ná því, sem í sannleika
á að vera aðalmark og mið allra menningarstofnana: að veita allri
þjóðinni hlutdeild í þeim andans gæðurn, er mannkynið á i fórum
sinum. fað má telja það sem mikið hnoss fyrir hina dönsku þjóð, að
hún á svo hægan aðgang að þeirri þekkingu, sem viða annars staðar i
heiminum er rigbundin við visst endurgjald og vissan flokk manna, er
liggur á henni eins og ormur á gulli og geymir sem fólgna fjársjóðu.
Þeirri skoðun hefur sjezt bregða fyrir, að Kaupmannahafnarháskóli
eigi standi framarlega i fylkingunni, er um vísindi er að ræða. fótt
nú svo megi að orði kveða, að hann eigi standi jafnfætis hinum stærstu
og beztu háskólum heimsins, þá er hitt engu siður vist, að hann með
heiðri og sóma keppir eptir að ná takmarki sinu sem menningarstofnun
og skipar æðra bekk meðal vísindastofnana heimsins. Allmargir af
mönnum þeirn, er hafa haft og hafa þar kennslustörf á hendi, eru
mikils metnir viðsvegar um lönd sem vísindamenn, og allmargir eru
þeir rnenn þar kennarar nú sem stendur, er hverjum háskóla væri sómi
að. Vil jeg til dæmis nefna þá efuafræðinginn Júlíus Thomsen, málfræð-
inginn Vilhelm Thomsen og Wimmer rúnameistara, er hver um sig hafa
getið sjer góðan orðstír i heimi visindanna. Af hinum yngri kennurum
eru ýmsir, sem með atorku og dugnaði erja markteiga visindanna og
eru liklegir til að fá miklu afkastað.
iMeð þvi að Kaupmannahöfn, eins og áður er sagt, liggur svo vel
við i öllum greinum, og með þvi að hún stöðugt stendur í sambandi við
aðalstöðvar heimsmenningarinnar — Berlin, Wien, Paris, London, — þá ná
allar þær hreyfingar í vísindum, skáldskap og fögrum listum, er vakna
til lifs i stórbæjum þessum, þangað innan skamms. Engin ákveðin
stefna nær að festa þar svo rætur, að eigi verði hún áður langt um
liður að vikja úr sæti fyrir annari nýrri, er mönnum nú gezt betur að.
fetta er eitt af þvi, sem máske framar öllu öðru einkennir stórbæina.
fað er eins og allt sje þar á ringulreið, á fleygiferð; menn hraða sjer