Eimreiðin - 01.09.1900, Page 21

181
af tómum blaðagreinum, hversu mikil vizka og mentun sem í þeim
kann að vera, og »viðreisn landbúnaðarins« mun ekki koma með
tómum ritum; slíkar greinar gera ekki annað en minna á, að land-
búnaðurinn er nú sem stendur kominn á hausinn, af óforsjálli og
rangri aðferð, og — með leyfi að segja: af mentunarfárinu. Pví
að *mentunin« á ekki að vera yfirskin til þess að safnast til kaup-
staðanna og lifa þar í skemtunum og glaumi, hún á þvert á móti að
efla dáð og dug og veita ánægju með sjálfan sig og sinn kraft;
en þetta vantar okkur einmitt nú, þegar einna mest þarf á stöðug-
lyndi og vinnukrafti að halda. Enskan er eitt af því, sem allir
hér þykjast þurfa að læra, og hefur ekld lítið verið prédikað um
það með venjulegum gyllingum og lofi um þetta »heimsmál« —
nú, það er alls ekki lastandi, þótt allir læri ensku (eins og »lær-
dómurinn« nú er!); en ef þessir enskuprédikarar halda (eins og
þeir hafa sagt), að almenningur fari þá að lesa enskar bækur og
njóta enskra bókmenta, þá skjátlast þeim; einstöku maður kann
að gera það, en almenningur ekki; enskunámið er einungis til þess
að geta talað eða bullað við enska ferðamenn, svo alt þetta er í
rauninni á mjög lágu stigi, og stendur eins á hér og þar sem vér
mintumst á námið í latínuskólanum. — Eitthvað verklegra en þetta
hefur húss- og bústjórnarskólinn ætlað að kenna, en efamál er,
hvort unt sé að kenna nokkrum að verða góð húsmóðir, eins og
varla verður »kent« að verða góður bóndi; slíkt eru gáfur náttúr-
unnar en ekki mannaverk. — Hvað lestur bóka snertir, þá er hann
ekki mikill hér, þar sem svo að segja ekkert er um bækur að
tala; »forleggjararnir« gefa varla annað út en smárusl, sem er
lítils virði, en »mentaða« fólkið les varla annað en danska rómana,
og svo eru sum blöðin full af þessu þýdda rusli; frumsamdar
sögur þekkjast ekki, engum dettur neitt í hug!
Eftir er að minnast á hinar æðri stofnanir: þrestaskólann og
læknaskólann. Ekki vantar kennarana, þeir hata aldrei verið
betri, og aldrei hefur verið betur kent. En báðar þessar stofn-
anir verða að hírast í lélegum hreysum, sem taka sig illa út innan
um alla loftkastalana, sem bygðir eru í blöðunum. Vér skul-
um nú líka hér byggja þeim loftkastala, með stóru og dýrðlegu
hliði — yfirskriftin yrði eins og Dante lætur vera yfir dyrum hel-
vítis: >* Per me si va nella citta dolente«, því argari meðferð er
ekki auðvelt að ímynda sér en þá, sem höfð er við þá embættis-
menn, sem koma frá þessum stofnunum. Pað er eitthvað »kát-