Eimreiðin - 01.09.1900, Page 47

207
um mönnum er ekki til, heldur að eins prestastefna (synodus), sem
lítið kveður að. Þá hafa og prestakosningar verið lögleiddar, leys-
ing sóknarbands, fríkirkjusöfnuðir o. fl.
Beri menn stjórnarfar vort í heild sinni saman við stjórnarfar
landsins í byrjun aldarinnar og framan af henni, þá dylst engum,
að framfarirnar eru afarmildar. Að vísu er fyrirkomulaginu á
hinni æðstu stjórn landsins enn mjög ábótavant. Er þar einkum
tilfinnanlegt, að ráðgjafinn er ábyrgðarlaus í flestum greinum og
landshöfðingi sama sem ábyrgðarlaus; að ráðgjafaembættið er falið
ókunnugum útlendingi, sem ekki kann mál vort og hefir störf sín
í hjáverkum, og að enginn veruleg samvinna getur átt sér stað
milli hans og alþingis, af því að hann mætir ekki á þingi. En úr
öllum þessum göllum er nú verið að reyna að bæta, og líður
vonandi ekki langt á 20. öldina áður en það tekst.
Það er jafnan þung byrði og líka miður holt fyrir hvert land
að hafa of marga embættismenn. Til framfara má því telja, að
klerkum hefir fækkað að miklum mun. Samkvæmt skýrslum um
fólksfjölda á íslandi 1. febr. 1801 vóru þeir þá 231, en nú eru
þeir ekki nema 144 (eða 147, ef prestaskólakennararnir eru taldir
með). Hins vegar hefir veraldlegum embættismönnum fjölgað
stórkostlega. 1801 vóru þeir ekki nema 45, en nú eru þeir orðnir
hér um bil helmingi fleiri, og þó miklum mun fleiri, ef allir starfs-
tnenn, sem launaðir eru af landsfé, eru taldir með. En í þessari
miklu aukning embættismanna á þó læknafjölgunin langmestan þátt,
og hlýtur sú fjölgun að teljast til framfara, þó spurning geti verið
um, hvort ekki hefði mátt komast af með minna. Stofnun ýmsra
annara embætta hefir og verið óhjákvæmileg afleiðing af öðrum
framförum, en hjá sumum hefði vafalaust mátt komast. En það
virðist vera föst stefna hjá bændum, að fjölga embættismönnum
sem mest, því þeir hafa sem kjósendur jafnan fylgt þeim fastast
til þingsetu, sem bezt hafa gengið fram í því að fjölga embættum
og hafa embættislaunin sem hæst. Og á sjálfu alþingi hafa ein-
mitt bændurnir veitt þessari stefnu miklu tryggara fylgi, en margir
úr embættismannaflokknum. l’að er líka svo komið, að ísland
hefir að tiltölu við fólksfjölda miklu fleiri embættismenn en nokk-
urt annað land. Að vísu á víðátta landsins og strjálbygð mikinn
þátt í því, en það er þó töluvert embættasýki landsmanna að kenna.
Pað vantar reyndar ekki, að bændurnir kvarti sáran yfir fjölda
embættismannanna og hve mikið af landsfé gangi til þeirra, en