Eimreiðin - 01.09.1900, Blaðsíða 56

2IÖ
gjafarvald og fjárforræði. En betur má, ef duga skal, því framtíð
landsins verður aðallega að byggjast á landbúnaðinum. Hann er
tryggasti atvinnuvegur landsins og getur líka gefið af sér góðan
arð, ef hann er rekinn með hyggindum og dugnaði. En menn
verða þá að læra að lifa mestmegnis á ræktuðu landi, en ekki að
rýja jörðina eins og villimenn, án þess nokkru sinni að bæta henni
upp, það sem frá henni er tekið. Frjóefni jarðvegsins íslenzka eru
sömu lögum háð og annað: að það gengur til þurðar, sem af er
tekið, ef ekkert kemur í staðinn.
Af sjávarútvegi lifðu 1850 ekki nema 70/0 af landsbúum,
en 1890 vóru þeir orðnir i8°/o og síðustu 10 árin hefir þeim fjölgað
afarmikið. Petta sýnir, að sjávarútvegurinn er á framfaraskeiði,
enda bendir margt fleira á það. Hve mikið þorskveiðin hefir auk-
ist hinn síðari hluta aldarinnar, má sjá af því, að 1849 var ekki
útflutt nema rúmar 5 milj. punda af fiski, en 1896 aftur rúmar
22 milj. Fyr meir stunduðu menn og því nær eingöngu þorsk-
veiði, hákallaveiði og sela, en nú stunda menn og síldveiði og
hvalaveiði (þó búsettir útlendingar séu því nær einir um hana).
Menn eru og farnir að taka upp heppilegri veiðiaðferð. Fyr meir
vóru fiskiveiðarnar hér um bil eingöngu reknar á opnum mann-
drápsbollum, sem bæði svifti landið árlega fjölda hraustra drengja
og sem gerði það að verkum, að menn máttu sitja tómhentir við
sult og seyru, ef fiskinum ekki þóknaðist að ganga upp í land-
steinana einmitt á þeim firðinum, þar sem hver var staddur. En
nú eru menn óðum farnir að koma upp þilskipum, sem bæði eru
hættuminni fyrir líf manna og geta betur leitað uppi þau mið, er
fiskurinn kann að halda sig á í hvert sinn. Reyndar er þilskipafloti
landsins ekki stór enn (1897: 128 skip), en þó er framförin ekki
alllítil í því efni frá því, sem áður var, og hann vex með hverju
ári. Einstöku menn eru og farnir að gera tilraunir með fiskiveiðar
á eimskipum, sem eftir reynslu annara landa ættu að hafa mikla
framtíð fyrir sér. Fiskiveiðar í ám og vötnum eru töluverðar, en
um þær vantar nægilegar skýrslur, nema hvað útflutt hefir verið
af laxi (1896: 84,867 pund eða fyrir rúmar 40,000 kr.).
Af annari veiði er fuglaveiði stunduð töluvert á ýmsum stöð-
um, en mest til heimilisþarfa. Pó vóru 1896 útfluttar rjúpur fyrir
rúmar 6000 kr. Refaveiðar gefa og dálítinn arð (1896 útflutt tóu-
skinn fyrir 2,700 kr.) og álftaveiðar ofurlítinn. En mestan arð
gefur æðarfuglinn (1896 útflutt af æðardún 6,238 pund eða fyrir