Eimreiðin - 01.05.1909, Blaðsíða 10

90
Nú er öldin önnur: fólkið fátt og fátækt og þannig mannað,
að bændurnir treysta ekki beztu bændum sínum til að fara með
málin fyrir sig, nema örfáum. Seinustu kosningarnar fækkaði
þeim mönnum á þingi, sem helt hafa út svita sínum með alþýðunni
og sanna þekkingu hafa á kjörum hennar af eigin reynd, og kröft-
um hennar til aflrauna-lífs.
Lýðveldis og fullveldisjarðvegurinn er ólíkt verri nú en þá.
Þá höfðu Islendingar alvæpni, hver maður til að verja sig. Nú eru
allir vopnlausir — að rjúpnabyssum sínum undanskildum, en ekki
mundu þær draga langt. Og ekkert skip haffæranda. En þjóðin
gæti stigið eitt spor í lýðveldisáttina, ef hún vildi og hefði hug á
að hafa hönd í bagga, alþýðan okkar. Hún gæti breytt stjórnar-
farinu til sparnaðar og framfara í þá átt, sem lagt hefir verið til
í Eimreiðinni. ?á mundu peningar sparast og embættismennirnir
verða betri þjónar þjóðarinnar. Eetta gæti almenningur gert að
skilyrði við kosningarnar til alþingis, getur gert og hetði getað
verið búinn að gera. En hún var nú ekki að hugsa um þess-
háttar smáræði í haust, — alþýðan íslenzka, sem lengi hefir þó
kveinað undan embættismanna fjöldanum og eftirlaunafúlgunni,
sem altaf fer vaxandi, um skör fram.
Ef þjóðinni er rótgróin alvara með að veröa sjálfstæð, verð-
ur hún að haga sér öðruvísi framvegis en hingað til. Hún má
ekki kjósa á þing þannig, að sneitt sé hjá þeim mönnum þjóð-
félagsins, sem bera hita og þunga og kulda dagsins og lífsbarátt-
unnar í landinu; því að þeir menn vita æfinlega bezt, hvar skór-
inn kreppir að almenningi. — Fjárhirzla landsins hefir lengi verið
hviklæst í höndum embættismanna. Og læsingin sú batnar ekki
mikið að líkindum í höndum nýju þingmannanna.
Hér í landi þyrfti að verða gersamleg stjórnarbylting á þann
hátt, sem nú skal greina.
Embættismannavaldið, sem drotnar yfir þjóðinni, þyrfti að falla
um koll. Eað drotnar bæði í þinginu og stjórnarvenjunni. Lýð-
veldishugurinn á að koma í staðinn. Ég kalla að embættisvaldið
drotni í þinginu og stjórnarvenjunni, þar sem ný embætti eru stofn-
uð með hverju tungli og öll störffalin »hálærðum« mönnum, jafn-
vel tollheimta; og öll þjóðfélagsstörf gerð rándýr þjóðarbúinu.
Landið getur aldrei orðið sjálfstætt, að efnahag, meðan alþjóðarfénu
er sóað á báða bóga.
Prestana ætti alla að afnema, fyrst þeir vilja ekkilifa með al-