Eimreiðin


Eimreiðin - 01.01.1910, Side 10

Eimreiðin - 01.01.1910, Side 10
IO inu í sólargeislanum, þar sjást undrasmáar agnir uppljómaðar af geislum, sem falla á þær og dreifast svo; þær sjást, þó örsmáar séu, ef ljósið frá þeim fellur í auga manns með vissri stefnu. Smásjá þessi er bygð á því, að sólarljós, sem fer gegnum vana- legan sjónauka, er látið falla á smáagnir, er skoða skal, og dreif- ast til hliðar, svo myndir agnanna falla mjög stækkaðar eins og frá skuggamyndavél á svartan grunn. Pessi stækkunar-aðferð er enn í bernsku, en þó þykjast menn á þenna hátt hafa getað séð agnir, sem voru aðeins einn þrímiljónasti hluti úr millímetra á stærð; menn vonast eftir því, að þeir brátt á þenna hátt geti séð sjálfa mólekúlana. Hínar margvíslegu og afarnákvæmu mælingaraðferðir og til- raunir nútímans hafa gert að verkum, að menn nú eru á ný farnir að prófa sannreyndir þær, sem hin eldri fræðikerfi eru bygð á, og hefir þá mörg byggingin hrunið, því mörg eru hrófatildrin í vísindunum, eins og annarsstaðar. Við þetta hefir jafnvel vaknað efi á ýrr.sum grundvallarsetningum vísindanna, og trúin á allsherj- areðli sumra náttúrulaga hefir stundum farið að veikjast, enda eru mörg þau grundvallaratriði, sem eðlisfræðin og efnafræðin byggja setningar sínar á, ósannanleg og óskiljanleg í eðli sínu, þó áhrif þeirra séu áþreifanleg í framkvæmdinni og í samræmi við reynslu- greinir mannlegs anda. Aðalgrundvallar-setningar eðlis- og efnafræðinnar og þá líka heimspekinnar eru þær, að efni og afl séu eilíf og verði aldrei að engu, eða af engu. Pessa hyrningarsteina hafa ýmsir eðlisfræð- ingar á seinni árum verið að bisast við að hreyfa, en það hefir reyndar ekki tekist. Eins og vér fyr gátum, leit út fyrir það um stund, að radíum ætlaði að umhverfa aflslögunum; en nú þykjast menn hafa fundið, að hitakraftur þess þverrar, þó seint gangi, og með þvi virðist þessari kenningu borgið. Sumir hafa líka reynt að vefengja kenninguna um viðhald efnisins. Menn hafa með ýtrustu nákvæmni nútímans vegið ýms efni á undan og eftir breytingum þeim, er verða við efnasambönd, og tveir mjög æfðir eðlisfræð- ingar, Landolt og Heydweiller, hafa fundið, að stundum virðist efni hverfa; efni, sem blandað er saman, vega minna á eftir en undan; sem dæmi má nefna, að salt uppleyst í vatni vegur ekki hið sama eins og saltið og vatnið áður en upplausnin fór fram; þó munar þetta afarlitlu. Að svipaðri niðurstöðu komst Poynt- ing við rannsóknir á þeim áhrifum, sem hiti gerir á ýmsa lílcami.

x

Eimreiðin

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Eimreiðin
https://timarit.is/publication/229

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.