Eimreiðin - 01.01.1910, Side 65

65
það, sem hún hefir lesið, þegar það er nógu »rómantiskt« fyrir hana.
f>ví öðru virðist hún lítt skeyta. Áhrif frá sumum eldri skáldum eru
auðsæ (einkum frá Jónasi Hallgrímssyni og nokkuð frá Þorsteini Er-
lingssyni), og er það til lofs sagt en ekki niðrunar. Því hitt væri alt
annað en hrósvert, ef hún hefði lesið góðskáld vor, án þess að verða
fyrir neinum frjóvgandi áhrifum af þeim. Og annað er hér ekki um
að ræða, því harpa Huldu er hennar eigin eign.
En þrátt fyrir þessa kosti eru áhrifin af ljóðabók hennar í heild
sinni næsta léttvæg. Það er svo ósköp þreytandi að fá sömu réttina
upp aftur og aftur, að eins í nýrri »sósu«, og þá líkri á bragðið jafnan.
Mann langar svo til að fá að heyra dálítið um mannlífið líka af vör-
um skáldkonunnar og þurfa ekki altaf að fylgjast með henni á sífeldri
draumagandreið eða í »himinljósa leiftursíum«. Vér vildum ráða henni
til að fást nú framvegis meira við lífið sjálft, mannfélagið og mannssál-
irnar. En auðvitað þyrfti hún þá helzt að eiga kost á að koma út
fyrir landsteinana, til þess að geta borið lífið saman á fleirum stöðum
og lært af þeim samanburði. Vér efumst ekki um, að kvæði hennar
yrðu þá margbreyttari og efnismeiri en þessi eru. Í’ví skáld er hún.
því getur enginn neitað, þó ekki komist hún í tölu stærri spámann-
anna. En hún er ekki enn nema hálfútsprungin rós, sem ef til vill
fær aldrei að springa út til fulls. Angan hefir hún að vísu, en varla
nema í eina stefnu. Hún þarf að breiða út blöðin, svo að anganina
geti lagt í allar áttir. V. G.
JÓN TRAUSTI: HEIÐARBÝLIÐ II. Grenjaskyttan. Rvík 1909.
Þetta er í rauninni sjálfstæð saga, en þó um leið framhald af
»Höllu« og »Heiðarbýlinu« I. Persónurnar flestar þær sömu. Aðal-
lega ein ný, sem nokkru skiftir: Jóhanna, fátæk og umkomulaus stúlka,
hálfgildings fósturdóttir Egils hreppstjóra, sem Porsteinn sonur hans
(grenjaskyttan) fellir ást til og þau hvort til annars. Verður hún
þunguð af hans völdum, og vilja þá foreldrar hans, og þó einkum
móðir hans Borghildur, stía þeim sundur og neyða hana til að giftast
lyddumenni og þorpara, Þorbirni ráðsmanni þeirra, sem ólmur vill ná
í hana, en hún ekki líta við. í’orsteinn getur þó unnið bug á föður
sínum og fengið hann í lið með sér, en Borghildur er svo mikið forað,
að við hana verður engu tauti komið. Hún rekur Jóhönnu burt af
heimilinu og koma þeir feðgar henni þá fyrir hjá Höllu í Heiðar-
hvammi. En Borghildur og Þorbjörn létta ekki fyr ásóknum sínum,
en þau hafa gengið af henni dauðri og barni hennar. En í’orsteinn
heldur stöðugt fullri trygð við hana, og lætur hvergi bugast, hveiju
sem á bjátar. Um almenningsálitið skeytir hann ekki hót, heldur vill
láta það koma sem skýrast fram við jarðarför Jóhönnu, að hann hafi
skoðað hana sem eiginkonu sína, þó kirkjan hafi ekki sett löghelgunar-
mark sitt á ástir þeirra.
Þessi saga er þannig andstæða »Höllu«, sýnir einmitt hið gagn-
stæða: óbifandi kjark og trúnað hjá unnustanum, í stað vesalmensku
og eigingirni. Og sagan er prýðisvel sögð; alt svo ljóst og náttúrlegt
°g lyndiseinkunnir allar skýrar og sjálfum sér samkvæmar hvarvetna.
Og þó höf. geti stundum fatast dálítið, er þó yfirleitt ekki nein smá-
5