Bókasafnið - 01.01.1998, Qupperneq 50

heldur skulu þau varðveitt hjá stofnuninni undir eftirliti Þjóð-
skjalasafns. Ríkisútvarpinu er ekki skylt að varðveita íslenska
hljóðritaútgáfu, en hefur þó gert það meira og minna frá upphafi
og í safnadeild RÚV er að finna ítarlega skráningu á íslenskum
hljóðritum frá upphafi og er hún í tölvutæku formi frá árinu
1991.
Þjóðminjasafni Islands ber samkvæmt Þjóðminjalögum nr. 88 /
1989 (I. kafli, 7. gr.) „að safna, skrásetja, varðveita, forverja og
rannsaka minjar um menningarsögu þjóðarinnar og kynna þær
almenningi. Til menningarsögulegra verðmæta teljast ...
[m.a.]... myndir, kvikmyndir,
hljóðritanir ... í Þjóðminjasafni
er til töluvert af hljóðritum með
þjóðfræðilegu efni á vaxhólkum,
plötum og segulböndum. Einnig á
safnið á þriðja hundrað útgefnar
hljómplötur með íslenskum flytj-
endum, einkum 78 snúninga
plötur.
Stofnun Árna Magnússonar á
íslandi skal einnig samkvæmt
Lögum um stofnunina nr. 70/1972
(3. gr.) „vinna að aukinni þekk-
ingu á máli, bókmenntum og sögu
íslensku þjóðarinnar fyrr og síðar.
Þetta gerir stofnunin með öflun og
varðveislu gagna um þessi efni ,
sbr. 2. gr. , ... [m.a.] ... hljóðritun þjóðfræðiefnis ...“. í Stofnun
Árna Magnússonar er því einnig til stórt segulbandasafn (um
2000 klukkutímar) með upptökum á sviði þjóðfræði og hefur
mestur hluti þessa safns verið tölvuskráður. Meginuppstaða
safnins er efni þriggja safnara. Að auki eru þar varðveitt afrit af
þjóðfræðiefni Ríkisútvarpsins í eigu Þjóðminjasafns íslands og
af upptökum Kvæðamannafélagsins Iðunnar.
Engin lagaskylda er enn um varðveislu á íslenskri myndbanda-
útgáfu. Kvikmyndasafni ísiands ber hins vegar samkvæmt Lög-
um um kvikmyndamál nr. 94/1984 ( 8. gr.), „að safna íslenskum
kvikmyndum og kvikmyndum um íslenskt efni, hverju nafni
sem þær nefnast og varðveita þær“.
Önnur Norðurlönd
Annars staðar á Norðurlöndum er starfsemi hinna ýmsu tón-
listar- og nýsigagnasafna eðlilega margfalt umfangsmeiri og
rekin af meiri metnaði en hér hefur tíðkast. Hér verður rakið
örstutt yfirlit um tilhögun og aðgengi að tónlistarefni og nýsi-
gögnum þjóðbókasafna á Norðurlöndum, þ.e. efni sem að hluta
er sambærilegt við meginefniskost Tón- og mynddeildar.
Danmörk
Tónlistardeildin (Musikafdelingen) í Kongunglega bókasafninu
í Kaupmannahöfn sér um nótur, smáprent, handrit og ýmis sér-
söfn tengd tónlist. „Statens Mediesamling “ í Árósum hefur hins
vegar alfarið með danska hljóðritaútgáfu að gera. Statens
Mediesamling, sem er deild í Statsbiblioteket í Árósum, var
stofnuð 1987 og er þjóðarsafn danskra nýsigagna (Det nationale
center fpr audiovisuelle medier). Þar er nú m.a. Safn útvarps-
og sjónvarpsefnis (Radio/tv-samlingen) og Safn danskra hljóð-
rita (Nationaldiskoteket), en árið 1989 tóku þeir í sína vörslu
mikið hljóðritasafn Danska þjóðminjasafnins. í Árósum er
tæknin notuð lil hins ítrasta til þess að gera efnið aðgengilegt og
þar hafa mörg spennandi verkefni verið unnin undanfarin ár.
Skemmtilegt dæmi er „Dansk lydhistorie pá Internet". Þar er
hægt að smella á Danmerkurkort á skjánum og hlusta á tal og
tónlist frá gamalli tíð.
Finnland
Þjóðbókasafn Finna (Háskóla-
bókasafnið í Helsinki) varðveitir
og skráir nótur og annað prentað
tónlistarefni, en Háskólabóka-
safnið í Jyváskyla sér um skrán-
ingu hljóðrita og er gagnagrunn-
urinn VIOLA samskrá Finna um
tónlistarefni. Stofnun um finnsk
hljóðrit (Finnish Institute of Re-
corded Sound) hefur gefið út
finnska hljóðritaskrá 1901-1982
og nýlega biriist hluti hennar, árin
1901-1945, á Netinu. Eitt af fjöl-
mörgum þróunarverkefnum við
Háskólabókasafnið í Helsinki er
Tónlistargagnagrunnur Finnlands (Finlands musikdatabas) í
umsjón bókasafns Sibeliusar Akademíunnar.
Noregur
Skráning og varðveisla á norskri hljóðritaútgáfu og myndefni
var árið 1991 flutt í Tón- og myndsafnið (Lyd - og bildearkivet)
í deild þjóðbókasafnsins í Mo i Rana. Nótur og annað tón-
listarprent er skráð í Háskólabókasafninu í Oslo. Norðmönnum
er mjög annt um varðveislu tón- og myndefnis og hafa nýlega
birt á Netinu athyglisverða og ítarlega umfjöllun þar um:
„Verneplan for norske lydfestinger“. Auk þess eru þeir í farar-
broddi um stafræna miðlun hljóðs á Netið. Unnin hafa verið slík
verkefni um útvarpsþætti, tónlistarhljóðrit og upplestur skálda
og kynningu á þeim. Þess má geta að Landsbókasafn er aðili að
síðastnefnda verkefninu, þar sem hafin er kynning á verkum
tveggja íslenskra skálda þeirra Berglindar Gunnarsdóttur og
Ingibjargar Haraldsdóttur.
Svíþjóð
Konunglega bókasafnið í Stokkhólmi (þjóðbókasafn Svíþjóðar)
sér um skráningu á nótum og öðru prentuðu tónlistarefni. Síðan
árið 1979 hafa Svíar rekið af miklum myndarskap, sjálfstæða
deild úr Konunglega bókasafninu. Þetta er ALB eða „Arkivet
för ljud och bild“ í Stokkhólmi sem heldur utan um sænsk
hljóðrit, útvarps- og sjónvarpsefni, myndbönd og kvikmyndir
og gerir aðgengilegt til rannsókna um alla Svíðþjóð. „Statens
Hirslurfyrir geilsadiska íTón- og myndadeild
(Ljósmynd Sigríður Kristín Birnudóttir)
50
BÓKASAFNIÐ 22. ÁRG. 1998