Dagblaðið Vísir - DV - 29.12.1990, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 29. DESEMBER 1990.
Útgáfufélag: FRJALS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SIMI (91J27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á rrránuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Maður ársins
DV hefur valið Einar Odd Kristjánsson, formann
Vinnuveitendasambandsins, sem mann ársins 1990.
Flestir munu sammála því áliti, að Einar Oddur hafi
sett svip á málefni ársins öðrum fremur. Hann var frum-
kvöðull kjarasamninganna í febrúar, sem hafa verið
nefndir þjóðarsáttin. Síðan hefur þjóðarsáttina borið
hæst í umræðunni, og hún hefur skipt mestu um fram-
vindu efnahagsmála og kjör almennings. Skoðanir eru
auðvitað skiptar um, hversu hagstæð lausn þjóðarsáttin
sé. En hún hefur verið flestu öðru mikilvægari í efna-
hagsmálum. Þeir kjarasamningar voru tímamótasamn-
ingar, sem stíluðu upp á umskipti til hins betra í efna-
hagslegri stöðu þjóðarbúsins.
DV hefur jafnan valið mann ársins og tekizt vel. Nú
hefur orðið fyrir vah maður, sem áður hafði verið kall-
aður „bjargvætturinn“ og æ síðan. Vissulega er vand-
séð, hvenær þjóðarbúinu verður „bjargað“, en í febrúar
síðasthðnum var þó gerð thraun til þess, tilraun sem
tókst að miklu leyti. Öll þekkjum við útkomuna. Verð-
bólga hefur minnkað mikið og gengi krónunnar verið
stöðugra en lengi áður. Þessi stöðugleiki hefur auðveld-
að alla stjórnun í landinu. Það er ekki sök kjarasamning-
anna heldur annarra aðstæðna, að samdráttur hefur
verið í atvinnustarfsemi. Þvert á móti hefði kreppan eða
samdrátturinn orðið illviðráðanleg, hefði þjóðarsáttin
ekki komið th. Við höfðum vænzt þess, að birta tæki
með komandi ári og framleiðslan mundi vaxa að nýju.
Því miður virðist loðnubrestur ætla að leiða th þess, að
svo verði ekki. Þjóðarsáttin hefur nýlega verið fram-
lengd. Að því leyti verður að minnsta kosti til staðar
hvati th stöðugleika. Aðalvandinn í efnahagsmálum er
nú hallinn á ríkisrekstrinum, því að ríkið hefur ekki
gert það, sem þvi bar að gera til að fylgja eftir árangri
þjóðarsáttarinnar.
Árið, sem gengur í garð, verður vafalaust enn ár tölu-
verðra efnahagslegra örðugleika en ekki gulls og
grænna skóga. Við reyndumst í haust hafa of snemma
fagnað straumhvörfum í þeim efnum, nú þegar loðnan
bregzt. Landsfeður horfa helzt til framkvæmda við nýtt
álver, sem gætu valdið auknum þjóðartekjum og hag-
vexti. En jafnframt kæmumst við ekki hjá skakkaföll-
um, brytist úr styrjöld við Persaflóa eins og hklegt er.
Atvinnulífið er ákaflega háð olíuverði. Afla hefur orðið
að draga saman hin síðustu ár til að vernda fiskstofn-
ana. Engu að síður reyndist hagur veiða og vinnslu all-
góður á síðasta hausti, en þar getur skjótt orðið breyting
á. Engin leið er að spá með neinni vissu við þessar að-
stæður, og sem stendur er affarasælast að gera ráð fyr-
ir, að efiðleikar í atvinnumálum, gjaldþrot og um tveggja
prósenta atvinnuleysi, setji áfram svip á.
Við þannig aðstæður munu landsmenn ganga til
kosninga. Skoðanakannanir DV benda til mikhla breyt-
inga. Sjálfstæðisflokkurinn mun vafalaust bæta miklu
við sig, en samkvæmt síðustu könnun var ríkisstjórnin
þó komin í meirihluta meðal landsmanna. Því vitum
við ekki, hvort búast má við nýrri ríkisstjórn, en hún
er sennileg. Hvort sem það verður eða ekki, mun þjóðar-
sáttin verða grundvöhur, sem stjórnin þarf að byggja
á, betur en verið hefur. Sagan segir okkur, að ekki fá
margar ríkisstjórnir shka kjarasamninga upp í hend-
urnar.
Við höfum því ekki þurft að leita langt að manni árs-
ins, þótt margir aðrir hafi getið sér góðan orðstír.
Haukur Helgason
Þingið vill segja
sitt orð um stríð
á hendur írak
Á þriðja degi nýs árs kemur ný-
kjörið Bandaríkjaþing saman til
setningarfundar. Áð öllu eðlilegu
hefði fundum síðan verið frestað í
þrjár vikur en nú hafa forustu-
menn á þingi afráðið að þing megi
kalla saman hvenær sem er eftir
setningarfund. Ástæöan er að vilji
er fyrir því hjá yfirgnæfandi meiri-
hluta þingheims að þingið álykti
um ófriö af hálfu bandaríska her-
aflans í Saudi-Arabíu á hendur írak
áður en George Bush forseti skipar
hernum á eigin ábyrgð að leggja til
atlögu.
Bandaríska stjórnarskráin legg-
ur valdið til að lýsa yfir stríði á
hendur ööru ríki í hendur þings-
ins. Þingmönnum er nú ríkt í huga
hvemig fyrirrennarar þeirra á sjö-
unda tug aldarinnar gáfu Lyndon
Johnson, þáverandi forseta, fijáls-
ar hendur til að magna stríðsrekst-
urinn í Víetnam stig af stigi með
þeim afleiðingum að yfir dundi
mesta hrakför í bandarískri hern-
aðarsögu. Forustumenn beggja
flokka á þingi eru einhuga um að
til slíks megi ekki koma á ný af
þingsins hálfu, dragi til ófriðar við
botn Persaflóa.
En jafnframt óska þingmenn eftir
að frumkvæöi að því að þingiö láti
málið til sín taka komi frá forsetan-
um svo ljóst sé að umfjöllun af
þingsins hálfu sé ekki tilraun til
að taka fram fyrir hendur hans.
Bush hefur fyrir sitt leyti engan
ádrátt viljað gefa enn um málaleit-
un til þingsins, segist aðeins hafa
það atriði til athugunar.
Þingmönnum þykir skjóta
skökku við að forsetinn skuli leggja
sig í framkróka við að leita heimild-
ar til hernaðaraðgerða hjá Öryggis-
ráði SÞ en ganga framhjá banda-
ríska þinginu. „Öldungadeildinni
ber að taka þetta mál til umræðu
og það mun hún gera,“ segir Ge-
orge Mitchell, leiðtogi meirihluta
demókrata í deildinni. Fréttamenn
fullyrða að tveir flokksbræður for-
setans í sömu deild, Robert Dole,
leiðtogi repúblikana, og Richard
Lugar, aðalfulltrúi þeirra í utanrík-
ismálanefnd, hafi tjáö forsetanum
að fásinna væri af honum að fyrir-
skipa sókn á hendur íraksher án
þess að hafa áður aflað sér stuðn-
ings þingsins.
Forsetinn hikar samt og meginá-
stæðan fyrir því er að komið hefur
í ljós síðustu mánuði verulegur
áherslumunur um aðgerðir gegn
írak milli þings og ríkisstjórnar í
Bandaríkjunum. Ráðherrar, þeir
James Baker utanríkisráðherra, og
Dick Cheney landvarnaráðhgrra
hafa komið fyrir þingnefndir eftir
að Bush forseti ákvað aö nær tvö-
falda bandarískan herafla við
Persaflóa upp í 430.000 manns og
haldið því fram að búast verði til
skjótra hernaðaraðgerða. Það sé
eina ráðið tii að sannfæra Saddam
Hussein íraksforseta um að Banda-
ríkjastjórn og bandamönnum
hennar sé alvara meö að hrekja
íraksher frá Kúvæt.
Áhrifamenn á þingi, sér í lagi
Sam Nunn, formaður hermála-
nefndar öldungadeildarinnar, hafa
á hinn bóginn lagt megináherslu á
að gefa verði viöskiptabanni Sam-
einuðu þjóðanna á Irak tíma til að
hafa áhrif á atvinnulíf og hernaðar-
mátt landsins. Þótt það kunni að
taka á annað ár væri sigur með
friðsamlegum refsiaðgerðum
miklu meiri framtíðarstyrkur fyrir
nýja skipan heimsmála en dýr-
keyptur sigur á vígvelli.
Þar að auki hafa þingmenn tekiö
meira mark en ríkisstjórnin á vitn-
um fyrir þingnefndum sem leiða
að því rök að Bush og stjórn hans
hafi látið undir höfuö leggjast að
hugsa út í hvað við tæki í araba-
löndum að unnum sigri yfir írak.
Stríð gæti valdið þar upplausn og
langvarandi ókyrrð, auknu hatri í
garð Bandaríkjanna og truflun á
olíuvinnslu. Langtímahagsmunir
Bandaríkjanna séu því best tryggð-
ir með friðsamlegri lausn deilunn-
ar. Hernaðarsigur, jafnvel þótt
Erlendtíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
hann ynnist með skjótum hætti,
stofni þeim' aftur á móti í háska.
Bush og ráðherrar hans eru treg-
ir til að óska viljayfirlýsingar
þingsins með heimild til aðgerða
gegn írak af því að þeir telja að þar
muni þingið setja skilmála um
hvað gert verði í deilunni og hvað
þurfi aö ske áður en Bandaríkjaher
grípi til vopna aö fyrra bragði. For-
setinn vill hafa frjálsar hendur um
meðferð málsins eftir diplómatísk-
um leiðum þótt honum kæmi vel
að fá einfalda yfirlýsingu þingsins
um stuðning við hernaðaraðgerðir
ef til þeirra kæmi.
Forustumenn á þingi eiga aftur á
móti í nokkrum vanda með að
ákveða hvernig taka skuli málið
upp einhliða af þeirra hálfu. Það
yrði að gera á einhvern þann hátt
sem ekki væri unnt að túlka svo
að staða Bush forseta í taugastríð-
inu við Saddam Hussein hefði verið
veikt.
Yfirlýsing Cheney landvarnaráð-
herra um að Bush hafl fulla heim-
ild til að skipa bandaríska herafl-
anum við Persaílóa til atlögu á sitt
eindæmi kom hreyfingu á málið.
Demókrataþingmenn í fulltrúa-
deildinni sendu frá sér stefnuyfir-
lýsingu á þá leið að forsetinn ætti
ekki, hvað sem valdsviði hans líð-
ur, að skipa bandarísku herliði að
heíja vopnaviðskipti að fyrra
bragði án skýlauss samþykkis
þingsins.
Viðbúnaður Bandaríkjahers í
Saudi-Arabíu ber það með sér að
þar er gert ráð fyrir fleiri kostum
en skjótri sókn á hendur íraksher.
Birgðastöðvar, heilsugæsla og að-
dráttaleiðir eru skipulagðar þannig
aö hægt verði að halda megin-
hemum í búðum á svæðinu fram
á öndvert ár 1992. Liðsamdráttur-
inn mikli og biö eftir að viðskipta-
bannið á írak hrífi að marki geta
því farið saman ef vilji er fyrir slíku
á æðstu stöðum í Washington.
Um þessi efni er búist viö áþreif-
ingum milli leiðtoga á þingi og full-
trúa forsetans nú um áramótin. Á
það reynir svo eftir að þing hefur
veriö sett hvort sameiginleg niður-
staða fæst eða hvort Júngmenn taka
viðbúnaðinn gegn Irak á dagskrá
upp á sitt eindæmi.
Undir niðri styrkir það stöðu for-
ingja demókrata, sem ráða aukn-
um meirihluta í báðum deildum á
nýja þinginu, að staða Bush í inn-
anlandsmálum þykir veik um þess-
ar mundir. Stefnumótun frá Hvíta
húsinu hefur þótt ómarkviss eða
engin eftir því um hvaða málaílokk
er að ræða. Sundrung ríkir enn í
Repúblikanaflokknum, eftir mála-
miölunina sem Bush gerði við for-
ustu demókrata um lækkun ríkis-
sjóðshalla um 500 milljarða dollara
næstu fimm fjárhagsár, og gekk
þar með á bak orða sinna úr kosn-
ingabaráttunni að hækka alls ekki
skattaálögur.
Loks er ljóst að andstaða meöal
bandarísks almennings við hernað
á hendur írak fer smátt og smátt
vaxandi. Það ýtir á forsetann að
leita skjalfestrar samstöðu við
þingið.
Thomas Foley, forseti fulltrúadeildar Bandarikjaþings, ræðir við frétta-
menn í þinghúsinu i Washington. Simamynd Reuter