Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1969, Page 130

GUNNAR SVEINSSON
KRISTJÁN JÓNSSON FJALLASKÁLD
OG MATTHÍAS JOCHUMSSON
Á ÞESSU ári er hundraöasta ártíð Kristjáns Jónssonar Fjallaskálds. Hann fæddist
13. júní 1842 í Krossdal í Kelduhverfi, en andaðist 9. apríl 1869 á Vopnafirði. Þar
lauk stuttri og raunalegri ævi einhvers mesta bölsýnisskálds, sem ort hefur á íslenzku.
Allmargt hefur verið skrifað um Kristján Jónsson, en skekkjur í því og rangfærslur
eru fleiri en tölu verði á komið. Vinur hans og skólabróðir, Jón Olafsson, samdi ævi-
ágrip hans og lét fylgja þeim þremur útgáfum á Ljóðmælum hans, sem hann sá um,
1872, 1890 og 1911. Þótt æviágrip þetta sé engan veginn villulaust, er það hið gagn-
legasta til skilnings á Kristjáni og kveðskap hans og er ritað af hlýhug og aðdáun.
Aðrir skólabræður Kristjáns hafa og minnzt hans hlýlega, einkum Indriði Einarsson
í sjálfsævisögu sinni, Séð og lifað.
Sá maður, sem oftast hefur getið Kristjáns Jónssonar í sendibréfum sínum, blaða-
greinum og kveðskap, er Matthías Jochumsson. Þeir voru þó aldrei skólabræður. Til
þess var aldursmunur þeirra of mikill, rúmlega sex og hálft ár. En þeir voru samtíða
í Reykjavík þrjá fyrstu veturna, sem Kristján var þar. Tvo fyrri veturna var Matthías
í Prestaskólanum, en hinn þriðja vann hann fyrir sér með kennslu.
Kynni þeirra Kristjáns og Matthíasar hafa eflaust hafizt í Kvöldfélaginu, en það
var leynilegt málfundafélag, sem skipað var stúdentum að mestu og átti frumkvæði
að ýmsum þj óðþrifamálum, þótt ekki kæmi það fram opinberlega. Félag þetta var
stofnað 26. janúar 1861 og hlaut þá nafnið Leikfélag andans, en 29. nóvember 1862
var samþykkt að breyta nafninu í Kvöldfélag. Matthías Jochumsson var annar tveggja
fyrstu skólapiltanna, sem gengu í félagið 8. júní 1861. Hinn var Hallgrímur Sveins-
son, sem síðar varð biskup. Það sést skráð í fundabókum félagsins, að næstu árin hefur
Matthías lesið þar nokkrum sinnum upp kvæði sín og ferðasögu frá sumrinu 1861 og
auk þess tekið oft til máls.1
Á Kvöldfélagsfundi 11. október 1863 var samþykkt að bjóða Kristjáni Jónssyni,
vinnumanni, nýkomnum norðan af Hólsfjöllum, að ganga í félagið. Þar hefur hann
notið þess, að hann var orðinn þjóðkunnur fyrir kvæði sín, sem hirzt höfðu í blöðum
bæði á Akureyri og í Reykjavík. Kristján gekk svo í félagið á næsta fundi, 26. október,
og lét þegar fyrsta veturinn mjög til sín taka í félaginu, hélt fjórar framsöguræður, eða
fleiri en nokkur hinna eldri félagsmanna, átta aðrar ræður, las þrisvar upp kvæði sín