Frjáls verslun - 01.12.1959, Side 4

verandi stjórnarflokka. Mikið af „endurskoðun“
bankalöggjafarinnar 1957 var af sama toga
spunnið. Dettur t. d. nokkrum manni í hug að
það hafi skipt einhverju máli að stafirnir II.F.
voru strikaðir út úr nafni Utvegsbankans? Hann
var eign ríkisins í framkvæmd þótt hann væri
kallaður hlutafélag og örfáir menn ættu fáein
hlutabréf. Allt var þetta brölt út af innantómu
kosningagjálfri um „yfirráð eins flokks“ yfir
bönkunum.
Magnús Sigurðsson bankastjóri á að hafa sagt:
„Landsbankinn er alltaf með stjóminní', og
þannig hlýtur það að vera um ríkisbanka. Skiln-
ingur stjórnenda bankanna á þessu og skilningur
ríkisstjórna á því að sá er vinur sem til vamms
segir, þetta tvennt getur skapað það gagnkvæma
traust og þann starfsfrið sem bankastarfseminni
er nauðsyn.
Um þetta held ég ekki að okkur Jón Arna-
son greini verulega á, og um hitt vil ég taka
undir með honum, að einstakar ákvarðanir um
bankareksturinn — svo sem vexti á hverjum
tíma og endurkaupareglur — á Seðlabankinn
að taka án íhlutunar ríkisstjórnarinnar. En nii
kem ég að öðrum atriðum.
Jón Árnason vill að Framkvæmdabankinn sé
lagður niður og Seðlabankanum falið hlutverk
hans. Ekki hekl ég að það væri vel ráðið. Hlut-
verk þessara banka eru svo ólík að engan veg-
inn er víst að þeir hæfileikar sem gerðu mann
góðan stjórnanda annars bankans kæmu að veru-
legum notum við stjórn liins. Ef Framkvæmda-
bankanum vex fiskur um hrygg og hann verður
verulega öflugur fjárfestingarbanki, svo sem
vonir standa til, munu stjórnendur hans og hafa
svo miklum störfum að gegna að hætt er við
að hin vandasömu seðlabankastörf yrðu aftur
að hjáverkum, en það má umfram allt ekki
verða.
Jón Árnason heldur áfram: „Þá séu lagðir til
(Seðla-) bankans allir fastir lánasjóðir bankanna,
svo sem veðdeildir, Fiskveiðasjóður, Ræktunar-
sjóður, Landnámssjóður, byggingarsjóðir, Ný-
býlasjóður, Stofnlánadeild sjávarútvegsins og
aðrir slíkir lánasjóðir, sem stofnaðir hafa verið
eða stofnaðir verða með sérstökum Iögum.“
Nú er ég Jóni aftur ósammála. Eg sé að vísu
þörfina á því að nokkuð, já allmikið, af sjóðum
sé geymt í Seðlabankanum til þess að efla hann
og styrkja til að hafa áhrif á peningaveltuna.
Atvinnuleysistryggingasjóður er nærtækt dæmi
um sjóð sern eðlilegt er að geyma þar. Sama
kynni að koma til greina um einhverja hinna,
sem nefndir voru, eða hluta þeirra, en það þarf
nánari athugunar. En ég er hræddur um að við-
skiptabankarnir misstu gersamlega allt sjálfstæði
gagnvart Seðlabankanum — sem ekki er rnikið
fyrir — ef allir lánasjóðirnir væru fluttir frá
þeirn.
Ein hlið þessa máls er sú, hvar reiðufé sjóð-
anna skuli geymt, önnur ákvörðunin um heild-
arútlán úr hverjum sjóði, og hin þriðja hver fari
með lánveitingar úr sjóðunum. Mér skilst til-
lagan vera sú að allt ætti þetta að vera á einum
stað, í Seðlabankanum. En þarna má hugsa sér
ýmsar leiðir, t. d. þá að Seðlabankinn geymdi
fé einhvers sjóðs, hefði hlutdeild í ákvörðun
um heildarlánveitingar úr honum, en að innan
þess ramma veittu viðskiptabankar. aðrar lána-
stofnanir eða sjóðsstjórnir einstök lán. Að vísu
eru slík lán oftast veitt eftir föstum reglum,
en þó ekki svo rígbundnum að ekki komi til mat
á þörf og verðleikum lántaka.
Af ástæðum sem ég hefi rakið áður teldi ég
ófært með öllu að íþyngja stjórn Seðlabankans
með afgreiðslu slíkra mála. Annað kemur og
þarna til greina. Allmikið af fjármagni við-
skiptabankanna er bundið í löngum lánum, sem
þeir hafa einatt veitt til að þóknast ríkisstjórn-
unum, t. d. til raforkuframkvæmda eða hús-
næðismálakerfis. Það sem þá er eftir nægir illa
fyrir rekstrarlánaþörf viðskiptavinanna. En til
þess að rekstrarlán komi að notum — eða a. m.
k. að hinum skynsamlegustu notmn — er oft
nauðsyn að hinn sami aðilji fái löng lán til nokk-
urrar fjárfestingar jafnframt (alveg eins og fjár-
festingarlán er að jafnaði gagnslaust nema
rekstrarlán sé fáanlegt á eftir). Til skynsamlegr-
ar og hagkvæmrar lausnar þessa vanda er hverj-
um viðskiptabanka bráðnauðsynlegt að ráða yfir
nokkrum fjárfestingarsjóðum sem hann getur
samstillt rekstrarlánum sínum.
Nú kemur næsta setning úr grein Jóns Árna-
sonar: „Það striðir gegn heilbrigðri skynsemi, að
ríkið starfrœki þrjá viðskiptabanka, sem allir
hafa svipað hlutverk í þjóðfélaginu, og hlýtur
því að verða á þessu sú breyting, að þeim verði
slegið saman í einn banlca.
Eg hefi skáletrað þessa setningu til þess að
geta lagt enn ríkari áherzlu á það, hve mjög ég
4
F H JÁI.S \' E Ii Z L U X'